Owady Polski

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
 Główny artykuł: Fauna Polski.

Liczba gatunków owadów (Insecta) występujących w Polsce nie jest dokładnie poznana. Na podstawie dotychczasowych opublikowanych danych można ją szacować na około 28–34 tysięcy gatunków. Dokładna liczba nie jest znana, ze względu na brak wystarczających badań faunistycznych w wielu grupach owadów. W najnowszym, całościowym zestawieniu Andrzejewskiego i Weiglego (Różnorodność biologiczna Polski) wymieniana jest liczba 26 579 zarejestrowanych gatunków. Jednakże w niektórych grupach szacuje się większą liczbę gatunków, przykładowo wśród Hymenoptera opisano z Polski 6 tys., a szacuje się, że występuje 9 tys. Każdego roku opisywane są kolejne, nowe dla fauny Polski gatunki owadów. Liczba gatunków owadów występujących w Polsce zmienia się z czterech powodów:

  • postępów badań (wykazywanie nowych gatunków, które na terenie Polski występowały już od dawna, ale nie było o nich informacji),
  • wymierania gatunków – na skutek antropogenicznego przekształcenia środowiska niektóre gatunki wymierają na terenie Polski (mogą w przyszłości być reintrodukowane lub rekolonizować w sposób naturalny),
  • pojawiania się nowych gatunków (gatunki obce) z innych regionów geograficznych (przykładem jest stonka ziemniaczana),
  • zmian w systematyce owadów.

Błonkoskrzydłe (Hymenoptera)[edytuj | edytuj kod]

Liczba gatunków błonkoskrzydłych (błonkówek) występujących w Polsce szacowana jest na znacznie ponad 8000. Do 2007 roku zarejestrowano blisko 6000 gatunków[1].

 Osobny artykuł: Błonkoskrzydłe Polski.

Chruściki (Trichoptera)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce występuje blisko 300 gatunków chruścików, w Europie ponad 920, zaś na całym świecie opisano ok. 14 tysięcy gatunków.

 Osobny artykuł: Chruściki Polski.

Chrząszcze (Coleoptera)[edytuj | edytuj kod]

Liczbę gatunków chrząszczy występujących w Polsce na podstawie opublikowanych danych szacuje się na około 6200 gatunków[1].

 Osobny artykuł: Chrząszcze Polski.

Jętki (Ephemeroptera)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce stwierdzono 118 gatunków[2], w tym:

Ameletidae[edytuj | edytuj kod]

W Polsce 2 gatunki:

Skandynawkowate (Ametropodidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce stwierdzono tylko 1 gatunek:

Arthropleidae[edytuj | edytuj kod]

W Polsce 1 gatunek:

Wołżankowate (Behningiidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce tylko 1 gatunek:

Jęteczkowate (Ephemerellidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce występuje 6 gatunków, w tym:

Jętkowate (Ephemeridae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce 3 gatunki, w tym:

Kłomałkowate, zmarwlocikowate (Heptageniidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce występują ponad 33 gatunki, w tym:

Murzyłkowate (Baetidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce 37 gatunków, w tym:

Neoephemeridae[edytuj | edytuj kod]

W Polsce stwierdzono 1 gatunek:

Nibochotkowate (Caenidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce 10 gatunków, w tym:

Nieszczeblowate (Oligoneuriidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce występuje 5 gatunków, w tym:

Odródkowate (Palingeniidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce 1 gatunek:

Ryboradkowate (Polymitarcidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce 1 gatunek:

Szczątkówkowate (Siphlonuridae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce nawet 4 gatunki, w tym:

Sześcielowate (Leptophlebiidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce prawie 10 gatunków, w tym:

Wyskórowate (Potamanthidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce tylko 1 gatunek:

Karaczany (Blattodea)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce występuje 16 gatunków.

 Osobny artykuł: Karaczany Polski.

Modliszki (Mantodea)[edytuj | edytuj kod]

Jedynym gatunkiem modliszek występującym na terenie Polski jest:

Motyle (Lepidoptera)[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Motyle Polski.

Muchówki (Diptera)[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Muchówki Polski.

Pchły (Siphonaptera)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce 71 gatunków, w tym[2][12]:

Pluskwiaki (Hemiptera)[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Pluskwiaki Polski.

Prostoskrzydłe (Orthoptera)[edytuj | edytuj kod]

Do fauny Polski zaliczono 82 gatunki owadów prostoskrzydłych (Orthoptera)[11] ze 105 wykazywanych z terenu kraju[13]. W poniższym wykazie nie uwzględniono ponad 20 gatunków błędnie wykazanych z Polski lub zawleczonych okazjonalnie[11]. Systematyka przyjęta za Orthoptera Species File i checklistą Żurawlewa na Biodiversity Map, przy czym taksony uszeregowane są alfabetycznie.

Prostoskrzydłe długoczułkowe (Ensifera)[edytuj | edytuj kod]

Mrowiszczakowate (Myrmecophilidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce tylko 1 gatunek[14]:

Pasikonikowate (Tettigoniidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce występuje 13 gatunków[15]:

Śpieszkowate (Rhaphidophoridae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce tylko 1 gatunek[18]:

Świerszczowate (Gryllidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce stwierdzono 6 gatunków[19]:

Turkuciowate (Gryllotalpidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce tylko 1 gatunek[20]:

Prostoskrzydłe krótkoczułkowe (Caelifera)[edytuj | edytuj kod]

Szarańczowate (Acrididae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce stwierdzono 35 gatunków[21]:

Skakunowate (Tetrigidae)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce stwierdzono 7 gatunków[22]:

Przerzutki (Archeognatha)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce stwierdzono 6 gatunków[2], w tym[23][24]:

Psotniki, gryzki (Psocoptera)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce występuje około 70 gatunków[2], w tym[28]:

Rybiki (Zygentoma)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce stwierdzono 4 gatunki z 2 rodzin[2][24]:

Sieciarki (Neuroptera)[edytuj | edytuj kod]

Sieciarki (Neuroptera s. str.) zwane też siatkoskrzydłymi (Neuroptera s. l.) lub sieciarkami właściwymi znane są też pod nazwą Planipennia.
Do 2007 roku z Polski wykazano 86 gatunków z 7 rodzin[30]:

Bielotkowate (Coniopterygidae)[edytuj | edytuj kod]

Mrówkolwowate (Myrmeleontidae) – 8 gatunków[11][edytuj | edytuj kod]

Okudlicowate (Sisyridae)[edytuj | edytuj kod]

Strumycznikowate (Osmylidae)[edytuj | edytuj kod]

Złotookowate (Chrysopidae)[edytuj | edytuj kod]

Żupałkowate (Ascalaphidae)[edytuj | edytuj kod]

Życiorkowate (Hemerobiidae)[edytuj | edytuj kod]

Skorki (Dermaptera)[edytuj | edytuj kod]

Skorki (Dermaptera) są reprezentowane w Polsce przez 6 gatunków[31]

Wachlarzoskrzydłe (Strepsiptera)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce stwierdzono 8 gatunków[32][33][34].

Ważki (Odonata)[edytuj | edytuj kod]

W odonatofaunie Polski stwierdzono występowanie 76 gatunków, w tym 2 gatunki (Coenagrion mercuriale i Gomphus pulchellus) zostały błędnie wykazane w starej literaturze, choć ich wystąpienie w Polsce uważa się za możliwe[35][36][37].

 Zobacz też: Ważki Polski.

Wciornastki (Thysanoptera)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce stwierdzono 226 gatunków[38], w tym:

Dziewięciorkowate (Aelothripidae)[edytuj | edytuj kod]

Melanthripidae[edytuj | edytuj kod]

Wciornastkowate (Thripidae)[edytuj | edytuj kod]

Kwietniczkowate (Phlaeothripidae)[edytuj | edytuj kod]

Widelnice (Plecoptera)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce stwierdzono 113 gatunków z 7 rodzin[46], w tym:

Kusałkowate (Capniidae)[edytuj | edytuj kod]

Kusoszczetkowate (Taeniopterygidae)[edytuj | edytuj kod]

Nieszczetowate (Nemouridae)[edytuj | edytuj kod]

Sfałdkowate (Leuctridae)[edytuj | edytuj kod]

Szczetnicowate (Chloroperlidae)[edytuj | edytuj kod]

Widelinicowate (Perlidae)[edytuj | edytuj kod]

Widłogonowate (Perlodidae)[edytuj | edytuj kod]

Wielbłądki (Raphidioptera)[edytuj | edytuj kod]

Rząd Raphidioptera jest reprezentowany na obszarze Polski przez 10 gatunków[11]:

Wielkoskrzydłe (Megaloptera)[edytuj | edytuj kod]

Wojsiłki (Mecoptera)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce występuje 10 gatunków[11]:

Wszy i wszoły (Phthiraptera)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce blisko 400 gatunków[2].

Wszoły głaszczkowe (Amblycera)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce około 120 gatunków[2], w tym[52][53]:

Gliricolidae[edytuj | edytuj kod]

Gyropidae[edytuj | edytuj kod]

Laemobothriidae[edytuj | edytuj kod]

Menoponidae[edytuj | edytuj kod]

Ricinidae[edytuj | edytuj kod]

Trimenoponidae[edytuj | edytuj kod]

Wszoły bezgłaszczkowe (Ischnocera)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce ponad 230 gatunków[2], w tym[54][55][56][57]:

Acidoproctidae[edytuj | edytuj kod]

Bovicolidae[edytuj | edytuj kod]

Degeeriellidae[edytuj | edytuj kod]

Esthiopteridae[edytuj | edytuj kod]

Goniodidae[edytuj | edytuj kod]

Lipeuridae[edytuj | edytuj kod]

Meinertzhageniellidae[edytuj | edytuj kod]

Philopteridae[edytuj | edytuj kod]

Pseudonirmidae[edytuj | edytuj kod]

Rallicolidae[edytuj | edytuj kod]

Trichodectidae[edytuj | edytuj kod]

Wszy (Anoplura)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce 34 gatunki[2], w tym[58]:

Haematopinidae[edytuj | edytuj kod]

Echinophthiriidae[edytuj | edytuj kod]

Enderleinellidae[edytuj | edytuj kod]

Hoplopleuridae[edytuj | edytuj kod]

Linognathidae[edytuj | edytuj kod]

Pediculidae[edytuj | edytuj kod]

Phthiridae[edytuj | edytuj kod]

Polyplacidae[edytuj | edytuj kod]

Wszy słoniowe (Rhynchophthirina)[edytuj | edytuj kod]

W Polsce stwierdzono tylko jeden gatunek: Haematomyzus elephantis z rodziny Haematomyzidae[2].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Informacje o występowaniu Isophya pyrenaea w Polsce najprawdopodobniej dotyczyły innych gatunków. Zobacz opis w artykule Isophya pyrenaea, Bazyluk i Liana (2000) oraz Heller et al. (2004) The Isophya species of central and western Europe (Orthoptera: Tettigonioidea: Phaneropteridae). Tijdschrift voor Entomologie. 147: 237–258 (pdf).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004. ISBN 83-88147-04-8.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-17062-2.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k M. Kłonowska-Olejnik, A. Łabędzki, J. Majecki. Jętki (Ephemeroptera) wybranych siedlisk wodnych Karkonoskiego Parku Narodowego. „Acta Sci. Pol. Silv. Colendar. Ratio Ind. Lignar.”. 15 (4), s. 257–267, 2016). DOI: 10.17306/J.AFW.2016.4.28. 
  4. ↑ a b c d Teresa Jażdżewska, Arkadiusz Wojcieszek. Metreletus balcanicus (Ulmer, 1920) (Ephemeroptera) in Poland with notes on its ecology and biology. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 66, s. 9–16, 1997. 
  5. ↑ a b c Systematyczna lista gatunków. [w:] Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2014-05-22].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Ryszard Sowa. Materiały do poznania Ephemeroptera i Plecoptera w Polsce. „Acta Hydrobiologica”. 4 (2), s. 205-224, 1962. 
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Bronisław Szczęsny, Anna Wiśniowska: Fauna jętek (Ephemeroptera) Babiej Góry. W: Monografia Fauny Babiej Góry. B.W. Wołoszyn, D. Wołoszyn, W. Celary (re.). 2003, s. 123-139.
  8. ↑ a b c d e f g h i Maria Keffermuller. Badania nad fauną jętek (Ephemeroptera) Wielkopolski. VI. „Badania fizjograficzne nad Polską Zachodnią, seria C – Zoologia”. 31, 1978. 
  9. ↑ a b c Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski, Maciej Kamiński: Klucz do oznaczania słodkowodnej makrofauny bezkręgowej dla potrzeb bioindykacji stanu środowiska. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, 1998. [dostęp 2017-05-04].
  10. ↑ A.W.M. Mol. Oligoneuriella polonica n. sp. and note on Oligoneuriella pallida (Hagen, 1855) (Ephemeroptera: Oligoneuridae). „Entomologische Berichten”. 44, s. 126-128, 1984. 
  11. ↑ a b c d e f Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007. ISBN 978-83-881470-7-4.
  12. ↑ Wacław Skuratowicz: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXIX Pchły – Siphanoptera (Aphaniptera). Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1967.
  13. ↑ Władysław Bazyluk, Anna Liana: Prostoskrzydłe – Orthoptera. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2000, seria: Katalog Fauny Polski cz. 17, z. 2. ISBN 83-85192-94-8.
  14. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Myrmecophilidae Saussure, 1874 — mrowiszczakowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  15. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Tettigoniidae Kraus, 1902 — pasikonikowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  16. ↑ Gatunek uważany za wymarły na terenie Polski. (Za: Ryszard Orzechowski. Obserwacje wybranych gatunków prostoskrzydłych (Orthoptera) w południowej części województwa lubuskiego (pdf). „Przegląd Przyrodniczy”. XX (1-2), s. 45-50, 2009. ).
  17. ↑ a b c d e Żurawlew P., Orzechowski R., Grobelny S., Brodacki M., Kutera M., Radzikowski P., Czyżewski S.: Prostoskrzydłe (Orthoptera) Polski. [dostęp 2020-09-23].
  18. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Gryllotalpidae Leach, 1815 — turkuciowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  19. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Gryllidae Laicharting, 1781 — świerszczowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  20. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Gryllotalpidae Leach, 1815 — turkuciowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  21. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Acrididae Macleay A., 1821 — szarańczowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  22. ↑ P. Żurawlew: rodzina: Tetrigidae Audinet-Serville, 1838. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  23. ↑ Jan Stach: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. III-V Pierwogonki – Protura, Widłogonki – Diplura, Szczeciogonki – Thysanura. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1955.
  24. ↑ a b Andrzej Szeptycki. Możliwości ochrony Apterygota -pytania i problemy. „Wiadomości entomologiczne”. 18 Supl., s. 139-145, 2000. Poznań. 
  25. ↑ Lepismachilis (Lepismachilis) y-signata Kratochvil, 1945. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  26. ↑ Petrobius brevistylis Carpenter, 1913. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  27. ↑ Trigoniophthalmus alternatus (Silvestri, 1904). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-31].
  28. ↑ Julitta Martini: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XIV Gryzki – Psocoptera. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1975.
  29. ↑ Ctenolepisma longicaudata [online], Insektarium, 31 sierpnia 2020 [dostęp 2023-12-04] (pol.).
  30. ↑ Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007, s. 279. ISBN 978-83-881470-7-4.
  31. ↑ Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007, s. 5–7. ISBN 978-83-881470-7-4.
  32. ↑ T. Huflejt, A. Liana. Materiały do poznania wachlarzoskrzydłych (Strepsiptera) w Polsce. „Nowy Pamiętnik Fizjograficzny”. 3 (1-2), s. 61-80, 2004. 
  33. ↑ M.L. Borowiec, B. Wiśniowski, W. Żyła. Xenos vesparum Rossius, 1793 – a strepsipteron new to Poland (Strepsiptera: Xenidae). „Acta Musei Moraviae, Scientiae Biologicae”. 97, s. 7-12, 2012. 
  34. ↑ M.L. Borowiec. Nowe stanowisko Elenchus tenuicornis (Kirby, 1815) (Strepsiptera: Elenchidae) w Polsce. „Wiadomości Entomologiczne”. 31 (3), s. 210, 2012. 
  35. ↑ Jacek Wendzonka. Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski (pdf). „Odonatrix – Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego”. 1 (Suplement), czerwiec 2005. ISSN 1733-8239. 
  36. ↑ Ważki (Odonata) Polski: Systematyka. Strona internetowa Sekcji Odonatologicznej PTE. [dostęp 2010-07-31].
  37. ↑ Nomadka żółtawa (Pantala flavescens). Strona internetowa Ewy Miłaczewskiej. [dostęp 2017-10-18].
  38. ↑ a b c Katarzyna Czepiel-Mil, Robert Stryjecki, Danuta Kowalczyk-Pecka. Synecological characterization of thrip communities (Insecta, Thysanoptera) of the UMCS Botanical Garden in Lublin. „Teka Kom. Ochr. Kszt. Środ. Przyr.”. 12, s. 5–12, 2015. 
  39. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf cg ch ci cj ck cl cm cn co cp cq cr cs ct cu cv cw cx cy cz da db dc dd de df dg dh di dj dk dl dm dn do dp dq dr ds dt du dv dw Halina Kucharczyk, Kinga Stanisławek. Wciornastki (Thysanoptera) obszarów górskich Polski. „Wiadomości entomologiczne”. 29 Suppl., s. 53-64, 2010. 
  40. ↑ a b c d e f g h i j Halina Kucharczyk. Przylżeńce (Thysanoptera) Roztocza. „Fragmenta Faunistica”. 37 (6), 1994. 
  41. ↑ a b c d e f g h i j Gabriel Łabanowski: Organizmy inwazyjne wykrywane w polskich szklarniach. Wciornastki (Thripidae). Instrukcja rozpoznawania na podstawie wyglądu i objawów żerowania. Skierniewice: Instytut Ogrodnictwa, 2012. ISBN 978-83-60573-60-0. [dostęp 2015-03-27].
  42. ↑ a b c d e f Agnieszka Gocyła, Wojciech Sierka. Wciornastki (Thysanoptera) Kotliny Dąbrowskiej (Wyżyna Śląska). „Acta entomologica silesiana”. 16, s. 69–87, 2009. 
  43. ↑ J.W. Ruszkowski. Wyniki badań nad szkodliwą fauną Polski na podstawie materjałów z lat 1919 — 1930. „Rocznik Ochrony Roślin cz. B Szkodniki roślin”. 1 (1-3), s. 376, 1933. Warszawa. 
  44. ↑ Halina Kucharczyk, Dorota Sałapa, Maria Grochowska. Hoplandrothrips famelicus (Priesner, 1926) (Thysanoptera: Phlaeothripidae) – a thrips new to the Polish fauna. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 80, s. 493–498, 2011. DOI: 10.2478/v10200-011-0037-9. 
  45. ↑ Halina Kucharczyk, Łukasz Wyrozumski. Hoplothrips carpathicus PELIKÁN, 1961 (Thysanoptera: Phlaeothripidae) – a new thrips species in the Polish fauna. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 84, s. 73–83, 2015. DOI: 10.1515/pjen-2015-0007. 
  46. ↑ Grzegorz Tończyk: Widelnice – Plecoptera. W: Klucz do oznaczania makrobezkręgowców bentosowych dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. Jacek Siciński (red.). Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2013, s. 236, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-61227-25-0.
  47. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah Wojciech Fiałkowski. Widelnice (Plecoptera). „Flora i Fauna Pienin – Monografie Pienińskie”. 1, s. 147–150, 2000. 
  48. ↑ a b c d e f g h i W. Kittel. Stoneflies (Plecoptera) of the Świętokrzyski National Park (Central Poland). „Annales Limnologicae”. 20 (1–2), s. 59–62, 1984. 
  49. ↑ Czechowska, W.: Sialis morio Klingstedt, 1932 (Megaloptera, Sialidae), an alderfly species new to Poland. Fragmenta Faunistica 2000 Vol. 43 No. 9/17 pp. 123-125. ISSN 0015-9301.
  50. ↑ Dobosz R.: Nowe stanowiska Sialis nigripes Pictet, 1865 w Polsce (Neuropteroidea: Megaloptera). Acta Entomologica Silesiana, 1997-1998, 05-06.
  51. ↑ Żylenice (Sialis spp.) – między lądem, a wodą [online], Świat Makro.com, 9 maja 2015 [dostęp 2023-12-07] (pol.).
  52. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 1 Część ogólna oraz nadrodziny Gyropoidea i Laemobothrioidea. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1972.
  53. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 2 Nadrodzina Menoponoidea. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.
  54. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 3. Nadrodziny Goniodoidea i Trichodectoidea. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1972.
  55. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 4 Nadrodzina Philopteroidea, rodzina Philopteridae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1977.
  56. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 5 Nadrodzina Philopteroidea, rodzina Rallicolidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978.
  57. ↑ Jadwiga Złotorzycka: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XV Wszoły – Mallophaga z. 6 Nadrodzina Philopteroidea, rodziny: Meinertzhageniellidae, Lipeuridae, Degeeriellidae, Pseudonirmidae, Giebellidae, Esthiopteridae i Acidoproctidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1980.
  58. ↑ Zofia Wegner: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVI Wszy – Anoplura. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1972.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Owady_Polski&oldid=73604292”