Pensylwania
| stan | |||||
| 2. stan od 12 grudnia 1787 | |||||
| |||||
| |||||
| Dewiza: Virtue, Liberty and Independence | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-PA | ||||
| Gubernator | |||||
| Powierzchnia |
119 280[1] | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
105,80 | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Pensylwania (ang. Pennsylvania, ⓘwymowa:/ˌpɛnsɪlˈveɪnjə/) – stan w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, pomiędzy rzeką Delaware a jeziorem Erie.
Historia
Pierwszymi osadnikami europejskimi na terenie obecnego stanu byli Szwedzi, którzy osiedlili się w 1643 roku. Niedługo potem kolonia przeszła pod władzę Holandii, a następnie Anglii.
Właściwym początkiem historii stanu Pensylwania było przyznanie 4 marca 1681 przez króla angielskiego Karola II prawa do założenia nowej kolonii w okolicach przyszłej Filadelfii dla Williama Penna. Penn, który był kwakrem, chciał założyć kolonię w Ameryce dla swoich współwierców, chcących uciec od prześladowań ich wiary w Anglii. Od jego imienia i łacińskiego słowa sylvania znaczącego lasy bierze się nazwa Pennsylvania czyli Lasy Penna.
Penn żył do 1718 i odegrał ogromną rolę w pierwszych dekadach istnienia kolonii, pomimo że był w Ameryce tylko w latach 1682–1684 i 1699–1701. Król dał mu prawie nieograniczoną władzę w nowej kolonii jako jej właścicielowi, ale Penn wprowadził oświecony system rządów demokratycznych i pełną wolność religii (kwakierska Pensylwania i katolicki Maryland były jedynymi koloniami z pełną wolnością wyznania). Dla porównania inne kolonie angielskie były w tym czasie zdominowane przez system arystokratyczny (w Wirginii) lub rządzone przez teokratów (w Nowej Anglii). Można stwierdzić, że Pensylwania była amerykańską kolebką idei, które w następnym stuleciu doprowadziły do stworzenia Konstytucji Stanów Zjednoczonych opartej na ideałach oświecenia, spisanej właśnie w Filadelfii w 1787 roku.
W 1755 roku większość ludności Pensylwanii stanowili Szkoci i Niemcy (łącznie 70%), Anglicy pozostawali w mniejszości (30%)[3].
Geografia
Na mapie Pensylwania ma kształt zbliżony do prostokąta. Jego południowo-wschodni róg prawie dotyka do Atlantyku w okolicach Filadelfii, a północno-zachodni dotyka jeziora Erie. Przez środek stanu przebiegają góry Appalachy. Rzeka Delaware tworzy wschodnią granicę stanu, pozostałe granice to prawie w całości proste linie wzdłuż równoleżnika 39°43′ N (tzw. Linia Masona-Dixona) na południu, 42° N na północy, i wzdłuż południka 80°31′ W na zachodzie (wyjątek to małe odchylenie od prostokąta przy jeziorze Erie). Główne skupiska ludności w stanie to obszar metropolitalny Filadelfii w południowo-wschodniej części stanu i obszar metropolitalny miasta Pittsburgh w zachodniej części stanu.
Demografia
Pensylwania ma 11 226 966 mieszkańców (2005). Najpowszechniej używanymi językami są:
- język angielski – 90,79%,
- język hiszpański – 3,52%,
- język niemiecki – 0,51%[4].
Religia w 2008 roku:
- protestantyzm – 50%
- katolicyzm – 29%
- bez religii – 13%
- judaizm – 2%
- pozostali – 6% (m.in.: prawosławie i Świadkowie Jehowy)[5]
Największymi grupami religijnymi w 2010 roku, były[6]:
- Kościół katolicki: 3 503 028
- Zjednoczony Kościół Metodystyczny: 591 734
- Kościół Ewangelicko-Luterański w Ameryce: 501 974
- Protestantyzm bezdenominacyjny: 384 912
- Kościół Prezbiteriański USA: 241 659
- Zjednoczony Kościół Chrystusa: 180 248
- Amerykańskie Kościoły Baptystyczne w USA: 138 255
- Zbory Boże: 106 689
- Judaizm: 102 312
Zobacz też
Przypisy
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Pennsylvania [online], www.census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).
- ↑ J. Grabowski, Historia Kanady, Warszawa 2001, s. 93.
- ↑ Modern Language Association. Podane są wszystkie języki używane przez więcej niż 0,5% ogółu ludności.
- ↑ Religious Affi liation by State in the U.S. str. 100.
- ↑ thearda.com
