Piaseczna (Tarnowskie Góry)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Piaseczna
Piassetzna
Część Tarnowskich Gór
Ilustracja
Zbieg ulic: Kombatantów, Sudeckiej, Pułaskiego i Kościelnej w centrum dawnej wsi.
Pośrodku widoczna zabytkowa kaplica z 1756 roku (zdj. 2021)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

tarnogórski

Miasto

Tarnowskie Góry

Dzielnica

Strzybnica

Data założenia

przed 1415

W granicach Tarnowskich Gór

22 maja 1975

SIMC

0943948

Strefa numeracyjna

32

Kod pocztowy

42-609

Tablice rejestracyjne

STA

Położenie na mapie Tarnowskich Gór
Mapa konturowa Tarnowskich Gór, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Piaseczna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Piaseczna”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Piaseczna”
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego
Mapa konturowa powiatu tarnogórskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Piaseczna”
Ziemia50°28′59″N 18°47′32″E/50,483056 18,792083
Multimedia w Wikimedia Commons

Piaseczna (niem. Piassetzna) – miejscowość, stanowiąca część miasta Tarnowskie Góry[1]. Obejmuje większą część obszaru dzielnicy Strzybnica. Centrum Piasecznej (dawne siedlisko wsi) znajduje się w rejonie ulic Kombatantów, Proletariackiej, Sudeckiej, Pułaskiego, Jagiellońskiej i początkowego odcinka ul. Kościelnej. Na jej obszarze powstało pięć kolonii.

W Piasecznej znajduje się m.in. budynek dawnego Urzędu Miasta Strzybnica (obecnie przedszkole), a także gmach dawnego Urzędu Hutniczego.

Kolonie Piasecznej[edytuj | edytuj kod]

Zabytkowy zespół hydroteczniczny (most, grobla i jaz) na Stole w Kolonii Jezioro

Do Piasecznej należy pięć kolonii[2]:

  • Kolonia Piaseczna Wielka[3] (też: Kolonia Wielka; niem. Gr. Kolonie; wcześniej Col. Friedrichshütte) – między Piaseczną a Strzybnicą, na prawym brzegu Stoły. Pierwotnie w obrębie ulic Bolesława Prusa, Piotra Ściegiennego, Husarskiej oraz wschodniego, krótszego odcinka ul. Ludwika Solskiego i przyległego odcinka ul. Kościelnej. Do czasów współczesnych kolonia ta rozrosła się na zachód, obejmując również ulice: Mieczysława Karłowicza, Witolda Rowickiego, Igora Strawińskiego oraz część ul. Ludwika Solskiego na zachód od ul. Bolesława Prusa. Granicę Wielkiej Kolonii ze Strzybnicą stanowi ul. Górna, zaś z Kolonią Jezioro – ul. Karłowicza;
  • Kolonia Piaseczna Mała[3] (niem. Kl. Kolonie) – położona daleko na wschodzie, na prawym brzegu Stoły przy skrzyżowaniu ul. Grzybowej z ul. Artura Zawiszy. Domy leżące na lewym brzegu Stoły należą już do Rybnej;
  • Kolonia Jezioro (niem. Teichkolonie) – położona na północ od Piasecznej wokół dawnego stawu, na obu brzegach rzeki Stoły. Pierwotnie obejmowała zabudowania przy dzisiejszych ulicach Pionierskiej i Józefa Ignacego Kraszewskiego. Współcześnie kolonia ta rozrosła się na południowy wschód w stronę Wielkiej Kolonii, obejmując ul. Grabową, Dębową, Kossaka, Bronisława Hagera i zachodnią część ul. Solskiego;
  • Pustki (niem. Pustki) – dawna leśniczówka na końcu obecnej ulicy Pustki-Leśnictwo.

Na zachód od Kolonii Piasecznej Małej, między ulicami Grzybową, Komuny Paryskiej, Zagórską i Ks. Prałata E. Płonki, położona jest kolonia Rybnej – Kolonia Rybna[3] (niem. Kol. Rybna[2]).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Strzybnica (niem. Friedrichshütte) z Piaseczną (niem. Piassetzna) na fragmencie niemieckiej mapy Górnego Śląska z 1929 roku (na podstawie pruskiej mapy z 1883 roku)

Ślady osadnictwa na terenie Piasecznej datowane są na młodszą epokę kamienną (neolit)[4]. Odkrywana licznie podczas badań archeologicznych w latach 20. i 30. XX wieku charakterystyczna ceramika z odciskami sznura jest dowodem, że istniejąca wówczas na obecnym terenie Piasecznej osada rozwijała się w okresie kultury ceramiki sznurowej[4][5].

Pierwsza wzmianka historyczna o Piasecznej pochodzi z 1415 roku. Wioska początkowo należała do parafii w Reptach, a następnie do parafii Stare Tarnowice. W 1736 roku Piaseczna pojawia się na mapie księstwa opolskiego autorstwa Iohannesa Wolfganga Wielanda[6].

W Piasecznej, na miejscu istniejącej od XV wieku kuźnicy (należącej m.in. do Donnersmarcków), w ciągu zaledwie sześciu miesięcy w 1786 roku została zbudowana przez pruski rząd z inicjatywy hrabiego Fryderyka Wilhelma von Redena huta srebra i ołowiu „Fryderyk”[7][8]. Zakład dał początek nowej miejscowości – Strzybnicy[9].

Podczas plebiscytu na Górnym Śląsku w 1921 roku, oddano 552 głosy za Polską i 452 za Niemcami[10]. W 1924 roku obszar dworski Strzybnica (obejmujący hutę z kolonią) wcielono do gminy wiejskiej Piaseczna[11].

Do roku 1928 na terenie Piasecznej znajdowała się placówka straży granicznej, która w wyniku reorganizacji została połączona z placówką „Rybna”, tworząc Placówkę Straży Granicznej I linii „Strzybnica”[12].

Krótko po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939, nieustalony oddział niemiecki rozstrzelał na terenie Piasecznej 13 osób, ich zwłoki następnie zakopano w lesie. Ciała zamordowanych ekshumowano po wojnie i pochowano na cmentarzu w Kolonii Rybnej[13].

W 1945 do gminy Piaseczna włączono gminę Rybna. Rok później siedzibę władz gminy przeniesiono do Strzybnicy, a jej nazwę zmieniono na gmina Strzybnica. W 1954 roku Piaseczna i Strzybnica utworzyły wspólną gromadę, natomiast Rybna wraz z Opatowicami – gromadę Rybna[14].

W latach 1958–1966 Piaseczna stanowiła część osiedla, a 1967–75 dzielnica miasta Strzybnica, wraz z którym 22 maja 1975 roku została włączona w granice Tarnowskich Gór[15].

W latach 1975–1998 Piaseczna administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Zabytkowy budynek dawnej szkoły katolickiej z 1890 roku

Na terenie Piasecznej znajdują się dwa obiekty wpisane do rejestru zabytków[16]:

  • kaplica Matki Bożej Bolesnej z 1756 roku – w samym środku dawnej wsi Piaseczna, u zbiegu ulic Sudeckiej, Kombatantów, Kościelnej i Generała Pułaskiego (nr rej. A/998/69 z 18 lutego 1969),
  • budynek dawnej szkoły katolickiej z 1890 roku – przy ul. Proletariackiej 8 (nr rej. A/319/10 z 2 listopada 2011).

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 października 2019 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2019 r. poz. 2360).
  2. ↑ a b Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt), 5578 (3257), Broslawitz, 1913 oraz 5578, Broslawitz, 1923; Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000, P47-S27-C Strzybnica, 1933.
  3. ↑ a b c Spis miejscowości Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1967, s. 494.
  4. ↑ a b Danuta Molenda: Ziemie powiatu tarnogórskiego w epoce feudalnej. W: praca zbiorowa pod red. Henryka Rechowicza: Tarnowskie Góry. Zarys rozwoju powiatu. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1969, s. 51.
  5. ↑ Jan Drabina, Okręg tarnogórski przed założeniem miasta, [w:] Jan Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 9–18, ISBN 83-911508-3-6.
  6. ↑ Jan Kwak, Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763), [w:] Jan Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 79, ISBN 83-911508-3-6.
  7. ↑ Arkadiusz Kuzio-Podrucki. Piaseczna. „Montes Tarnovicensis”, 2001-04-12. Oficyna Monos. ISSN 1640-0216. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.). 
  8. ↑ Jerzy Jaros: Sytuacja gospodarcza w okresie kapitalizmu pod panowaniem niemieckim. W: praca zbiorowa pod red. Henryka Rechowicza: Tarnowskie Góry. Zarys rozwoju powiatu. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1969, s. 123.
  9. ↑ Józef Moszny, Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763–1918), [w:] Jan Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 187–189, ISBN 83-911508-3-6.
  10. ↑ Henryk Rechowicz: W okresie walki o przyłączenie do Polski (1918–1921). W: praca zbiorowa pod red. Henryka Rechowicza: Tarnowskie Góry. Zarys rozwoju powiatu. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1969, s. 193.
  11. ↑ Rozporządzenie Śląskiej Rady Wojewódzkiej z dnia 9 września 1924 r. w przedmiocie zniesienia obszarów dworskich w powiecie Tarnowskie Góry, „Dziennik Ustaw Śląskich” R. III, nr 21, poz. 86, 03.10.(30.09.)1924 (§ 1, ust. 9).
  12. ↑ Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Tarnowskie Góry” do 1936 roku. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  13. ↑ Andrzej Szefer: Pod okupacją hitlerowską. W: praca zbiorowa pod red. Henryka Rechowicza: Tarnowskie Góry. Zarys rozwoju powiatu. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1969, s. 271.
  14. ↑ Jerzy Jaros, Jerzy Minkus: Miejscowości powiatu tarnogórskiego: miasta, osiedla i gromady. W: praca zbiorowa pod red. Henryka Rechowicza: Tarnowskie Góry. Zarys rozwoju powiatu. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1969, s. 563–564.
  15. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88.
  16. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych w województwie śląskim. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2018-01-25].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Dzielnice, osiedla i części Tarnowskich Gór
Dzielnice[A]
Części miasta według TERYT
Inne

  1. ↑ Jednostki pomocnicze (dzielnice) wymienione w Rozdz. 4. § 8 pkt. 2 Statutu Gminy Tarnowskie Góry.
Powiat Tarnowitz (1873–1927[A]) — Powiat tarnogórski (1922–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1873–1975)
Gminy wiejskie jednostkowe
(1873–1945)
Obszary dworskie
(1873–1924/28[B])
Gminy wiejskie zbiorowe
(1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Osiedla (1954–72)
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v W wyniku plebiscytu na Górnym Śląsku (1921) większa część powiatu Tarnowitz przeszła pod władzę polską, z której utworzono powiat tarnogórski. Fragmenty powiatu Tarnowitz, które pozostały w Niemczech utrzymano przy szczątkowym powiecie Tarnowitz do 1 stycznia 1927, kiedy to połączono go z okrojonym powiatem Beuthen w nowy powiat Beuthen-Tarnowitz
  2. ↑ Obszary dworskie zniesiono w Polsce w 1924, a w Niemczech w 1928
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piaseczna_(Tarnowskie_Góry)&oldid=69537178”