Uta Frith

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Uta Frith
de domo Aurnhammer
Ilustracja
Uta Frith
(Ada Lovelace Day w Royal Society, 2012)
Data i miejsce urodzenia

25 maja 1941
Rockenhausen, Niemcy

Zawód, zajęcie

profesor University College London
(psychologia rozwojowa)

Narodowość

niemiecka

Tytuł naukowy

Dr, Dr h.c. wielokrotnie, ML M.Phil psychologii klinicznej

Alma Mater

Uniwersytet Kraju Saary
Uniwersytet Londyński

Odznaczenia
Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny)
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Uta Frith (ur. 25 maja 1941 w Rockenhausen) – niemiecka specjalistka w dziedzinie psychologii rozwojowej związana z University College London (Institute of Psychiatry, Psychology and Neuroscience), autorka przełomowej książki „Autism: Explaining the Enigma”[1] („Autyzm: wyjaśnienie tajemnicy”[2]), Dama Orderu Imperium Brytyjskiego, uhonorowana tytułami Fellow Royal Society (FRS), Fellow British Academy (FBA), Fellow Academy of Medical Sciences UK(inne języki), przewodnicząca Diversity Committee w Royal Society[3].

W czasie badań autyzmu[4][5] i dysleksji[6][7] doprowadziła do zmiany sposobów rozważania zagadnień powstawania, rozwoju i terapii „zaburzeń psychogennych”[a]. Wyjaśniając główne objawy autyzmu opracowała (ze współpracownikami) opartą na podstawach biologicznych teorię ślepoty umysłu i słabej centralnej koherencji[b], co stało się naukową podstawą psychoterapii wielu zaburzeń autystycznych[10]. Badania są kontynuowane, m.in. w University of Cambridge (zob. Simon Baron-Cohen, Autism Research Centre).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość w Niemczech[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się 25 maja 1941 roku w Rockenhausen (Nadrenia-Palatynat). Dorastała w Kaiserslautern[11][12]. Jej ojciec, Wilhelm Aurnhammer (1907–1984), był w młodości ekspresjonistycznym malarzem w Monachium. Należał do grupy artystów, którym naziści odmówili prawa wystawienia swoich prac – w latach 1935–1941 pracował jako nauczyciel w szkołach podstawowych. W czasie II wojny światowej służył jako sanitariusz. Po wojnie był nadal nauczycielem sztuki, a poza tym malował i rysował. Był zachwycony przyrodą południowej Francji (Le Midi de la France); spędzał tam każde lato, biwakując i tworząc setki szkiców skał, drzew, krajobrazów[13].

Jako uczennica gimnazjum Uta Aurnhammer nie miała skrystalizowanych zainteresowań – była zachwycona łaciną i greką (marzyła o rozszyfrowaniu języka Etrusków), chętnie uczyła się przedmiotów przyrodniczych, jednak w przyszłości musiała uzupełniać wiedzę z matematyki, chemii i fizyki. Po ukończeniu gimnazjum studiowała historię sztuki i psychologię w Saarbrücken (Uniwersytet Kraju Saary) – myślała o kontynuacji studiów artystycznych w Paryżu, jednak bardziej zainteresowała się psychologią eksperymentalną[11]. Była zafascynowana publikacjami Hansa Eysencka[14] – jego krytyką psychoanalizy i innych nieempirycznych metod badań psychologicznych (np. książkami Uses and Abuses of Psychology[15] z 1953 roku i Sense and Nonsense in Psychology[16] z 1957 roku). W 1964 roku zdecydowała się na wyjazd do Londynu w celu odbycia stażu w Institute of Psychiatry (IoP, obecnie IoPNN(inne języki)) i udoskonalenia znajomości języka angielskiego[11][17].

Studia i praca zawodowa w Wielkiej Brytanii[edytuj | edytuj kod]

Od 1965 roku[18] rozwijała swoje zainteresowania psychologią eksperymentalną pod naukową opieką neuropsychologów brytyjskich, Beate Hermelin(inne języki) i Neila O'Connora(inne języki), wspólnie prowadzących badania autyzmu dziecięcego (autorzy m.in. książki Psychological Experiments with Autistic Children, wyd. 1970[19])[11][17]. Jej przyjacielem, ułatwiającym adaptację w nowych warunkach (w tym naukę języka), stał się młody neuropsycholog (doktorant Hansa Eysencka[20]), Christopher Frith, z którym zaręczyła się, rezygnując z powrotu do Niemiec[20][c].

Studia ukończyła w Institute of Psychiatry (IoP) University of London w 1966 roku (kierunek Abnormal Psychology[d]), a w 1968 roku otrzymała tamże stopień doktora (PhD)[11] na podstawie rozprawy: Pattern detection in normal and autistic children[26].

Po doktoracie pracowała na etacie naukowym w stowarzyszonych z UCL jednostkach badawczych: do 1982 roku w utworzonej przez Neila O’Connora Developmental Psychology Unit, a następnie, do 1998 roku, w MRC Cognitive Development Unit, kierowanym przez Johna Mortona[11]. Jej badania były finansowane przez MRC(inne języki) (kolejne programy pięcioletnie)[27].

W 1996 roku otrzymała w UCL stanowisko profesora rozwoju poznawczego (cognitive development, zob. m.in. kognitywistyka, procesy poznawcze, Jean Piaget i jego koncepcja rozwoju intelektualnego)[27][28][29]. W następnych latach powierzono jej funkcję zastępcy dyrektora Institute of Cognitive Neuroscience[27].

Emerytura[edytuj | edytuj kod]

Od 2006 roku Uta Frith pracuje naukowo jako profesor emeritus.

Od 2007 roku jest też profesorem wizytującym w Aarhus University (AU)[27][28][29]. Wraz z mężem (również profesorem wizytującym w AU) działa w interdyscyplinarnym Interacting Minds Centre[30][31].

Uta i Chris Frith (autor „Discovering the Social Mind”, 2016[32]) otrzymali wspólnie nagrodę CNRS „Jean Nicod Prize” i byli wykładowcami na zorganizowanej z tej okazji konferencji (Conférences Jean-Nicod 2014) nt. „What makes us social?”[33]. Podjęto decyzję o publikacji treści wykładów w formie książkowej[22].

Od 2015 roku Uta Frith jest przewodniczącą Diversity Committee w Royal Society; coraz więcej uwagi zwraca na problemy równości, uczciwości i różnych form różnorodności (zob. różnorodność biologiczna, różnorodność genetyczna, zróżnicowanie etniczne, zróżnicowanie społeczne). Obejmując funkcję przewodniczącej Komitetu Różnorodności opracowała poglądowe materiały nt. błędu poznawczego, który może być popełniany przez RS np. w czasie podejmowania decyzji dot. przyznawania funduszy, nagród i nominacji wskutek nieuświadomionych uprzedzeń[34][35] (zob. też zagrożenie stereotypem).

„Nieszczelny rurociąg” – udział kobiet w szkolnictwie wyższym i badaniach naukowych w 2013 roku według raportu UNESCO[36]

Jest aktywna w walce o prawa kobiet w nauce. W 2013 roku zorganizowała m.in. wystawę portretów kobiet-naukowców w siedzibie Royal Society. Wyrażała nadzieję, że zwiedzające wystawę dziewczęta i młode kobiety zachęci ona do wytrwałej pracy naukowej, bez względu na przekonania otoczenia np. o przewadze chłopców w zakresie nauk ścisłych i techniki[37][e]. Nie oznacza to braku akceptacji istnienia różnic między mózgami kobiet i mężczyzn (zob. prace S. Baron-Cohena[38]).

Biologiczne przyczyny zjawiska nazwanego „nieszczelnym rurociągiem” Uta Frith dostrzega w ewolucyjnym przystosowaniu kobiet do macierzyństwa – „zegar biologiczny jest w dziwnej zmowie z presją społeczną”. Biologia sprawia, że matki są bardziej od ojców emocjonalnie związane z dziećmi – są skłonne porzucić pracę naukową dla ich dobra, mimo że część domowych obowiązków mogą wziąć na siebie inni (bez szkody dla dziecka). Współczesne role w grupach społecznych są inne niż w małych grupach pierwotnych, w których bezpośrednia opieka matki trwała krótko – była zastępowana przez allorodzicielstwo(inne języki) (zob. ewolucyjne źródła silnych więzi społecznych). W opublikowanym na stronie FrithMind liście do młodej adresatki (Cxxxx) Uta Frith wyraża opinię, że kobiety powinny uważniej dokonywać wyborów między pracą naukową i „dobrem rodziny”[39]. Stojącą przed takim wyborem młodą kobietę ostrzega, że porzucenie pracy będzie bardzo nęcące („nic nie jest łatwiejsze niż stanie się niewolnikiem uroku małego dziecka”). Wybierając naukę powinna liczyć na pomoc męża i innych osób (członkowie rodziny, przedszkole itp.), jednak będzie to wybór wbrew sobie[f]. Na całym świecie kobiety-naukowcy dokonują wciąż podobnych wyborów, często nieracjonalnych (przedłużający się okres życia z nadopiekuńczą matką nie sprzyja rozwojowi dziecka). Żadna z kobiet nie powinna czuć się winna, niezależnie od dokonanego trudnego wyboru własnej drogi[39].

Przykładem owocnej współpracy kobiet i mężczyzn jest małżeństwo U. i C.D. Frith. Wychowanie dwóch synów[g] nie było przeszkodą dla ich pracy naukowej. Oboje wspólnie redagują stronę internetową FrithMind[22]. Wspólnie z synem Alexem opracowali ilustrowaną książeczkę „Two Heads” o poznaniu społecznym, małżeństwie i znaczeniu badań (grafik: Daniel Locke)[43].

Tematyka badań naukowych[edytuj | edytuj kod]

Wzrost liczby diagnozowanych przypadków autyzmu w latach 1993–2003 (linia niebieska – zmiany liczby wszystkich zaburzeń)

Obszarem działalności naukowej Uty Frith są poznawcze i neurobiologiczne podstawy autyzmu, dysleksji i innych zaburzeń rozwoju.

Zagadnienia spektrum autystycznego, w tym przypadków zaskakującego połączenia niepełnosprawności intelektualnej i niezwykłego talentu (zob. zespół sawanta), obecnie mocno absorbują publiczną uwagę, m.in. z powodu wzrastającej liczby diagnozowanych przypadków całościowych zaburzeń rozwoju. Przyczyny tego wzrostu nie zostały dotychczas ostatecznie wyjaśnione[44]. Przypuszcza się, że wzrost wykrywalności jest spowodowany rozwojem metod diagnostycznych i ich rosnącą popularnością (nie odzwierciedla rzeczywistego wzrostu częstości występowania zaburzenia[h]).

Kostki Kohsa(inne języki) (S.C. Kohs(inne języki), 1920); zob. rys. zastosowanie testu w amerykańskich szkołach

Uta Frith zajmuje się konsekwentnie problemami autyzmu i dysleksji[51], opracowując metodykę badawczą i analizując możliwe przyczyny występowania różnorodnych zaburzeń rozwoju (badania powiązane z neuronauką, psychologią społeczną, genetyką i in.).

W pierwszym okresie badań, gdy nie były ogólnie dostępne metody neuroobrazowania, obecnie stosowane powszechnie (zob. np. historia fMRI), eksperymenty psychologiczne opierały się przede wszystkim na obserwacji zachowań w warunkach eksperymentu i stosowaniu różnego rodzaju znanych testów wiedzy, sprawności, wrażliwości emocjonalnej i in., na przykład:

oraz testy przygotowywane we własnym zakresie[j]. Interpretując główne objawy autyzmu (odchylenia wyników osób autystycznych od wyników grup kontrolnych) Uta Frith i jej współpracownicy korzystali m.in. z wyników opublikowanych w 1978 roku badań D. Premacka i G. Woodruffa, które doprowadziły do sformułowania pojęcia „teoria umysłu” u szympansów[55]). W latach 90. XX w. dodatkową podstawą neuronauki stała się wiedza o neuronach lustrzanych, odkrytych przez zespół naukowców z Uniwersytetu w Padwie u makaków[56][57][58][k].

Zespół Uty Frith włączył się do intensywnych badań analogicznych procesów i struktur w mózgach ludzi – poszukiwał doświadczalnego potwierdzenia koncepcji, że różnorodne objawy autyzmu są związane ze „ślepotą umysłu”[61][62] lub osłabieniem koherencji centralnej[63][64][10].

Jeden z najbardziej popularnych testów, stosowanych w pierwszym okresie badań braku teorii umysłu w autyzmie dziecięcym[65] – „test Sally i Anne(inne języki)”[66][67][68] – opisano po raz pierwszy w 1985 roku w artykule Does the autistic child have a „theory of mind”? (współautorzy: Simon Baron-Cohen – w ramach pracy doktorskiej, A. Leslie(inne języki) i Uta Frith)[69].

1
2

Po lewej:

W czasie diagnozy autyzmu u dzieci jest stosowany „test Sally i Anne(inne języki)”[66][62][67][68]. Dziecko dowiaduje się, że w czasie nieobecności Sally Ann schowała piłkę w swoim pudełku. Czy potrafi przewidzieć, jak Sally zachowa się po powrocie?[l]
3

Powyżej:

Porównując aktywność mózgu osób zdrowych i cierpiących na schizofrenię, zespół Aspergera i inne zaburzenia, należące do spektrum autystycznego, Uta Frith i wsp. stosowali m.in. pozytonową tomografię emisyjną (PET) i fMRI. Stwierdzono, że u osób bez zaburzeń wykonywanie zadań wymagających „teorii umysłu” (umiejętność przypisywania stanów mentalnych innym, „mentalizacja”) wiązało się z aktywnością lewej przyśrodkowej kory przedczołowej (DMPFC – dorsomedial prefrontal cortex). Nie zaobserwowano takiej aktywności u osób z zaburzeniami w tym regionie (w sąsiednich obszarach była ona normalna)[70][71].

Ślepota umysłu powoduje brak empatii (zob. np. praca U.Frith i wsp. nt. Levels of emotional awareness and autism: An fMRI study, 2008[72]), który utrudnia lub uniemożliwia komunikację interpersonalną, procesy socjalizacji i tworzenie grup społecznych – kształtowanie się relacji interpersonalnych między ludźmi i w stadach zwierzęcych (zob. też interpersonalna teoria psychiatrii). Dla człowieka najbardziej charakterystyczna jest umiejętność posługiwania się mową i językiem (konwersacja, pismo i czytanie), która wymaga złożonej analizy bodźców akustycznych i wzrokowych na podstawie wiedzy lingwistycznej i semantycznej. Prawidłowemu porozumieniu sprzyja „domyślanie się” znaczenia poszczególnych słów (zjawisko przypominające np. wnioskowanie o charakterze człowieka na podstawie jego karykatury; zob. strukturalizowanie procesów poznawczych i rozwój intelektualny według Jeana Piageta).

Według Uty Frith poznanie przyczyn dysleksji może pozwolić na głębsze zrozumienie struktur mózgu odpowiedzialnych za przebieg złożonych procesów poznawczych. Potwierdziły to przekonanie wieloletnie badania, prowadzone w tej dziedzinie z użyciem neuroobrazowania MRI i fMRI (współpracownicy: Chris Frith, Richard Frąckowiak, E. Paulesu, M. Snowling(inne języki), A.Gallagher, J. Morton i inni). Pozwoliły m.in. znaleźć argumenty przemawiające za modułową naturą przetwarzania fonologicznego (zob. modułowość mózgu) i za koncepcją ograniczonej plastyczności[73][7].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Publikacje cytowane więcej niż 1000 razy do 13 marca 2018 (uporządkowane według liczby cytowań)[74][m]
  • 8011 – Does the autistic child have a „theory of mind”, S Baron-Cohen, AM Leslie, U Frith, Cognition 21 (1), 37–46, 1985[69]
  • 5011 – Autism: Explaining the enigma[1][75], U Frith, 1989
  • 2936 – Beneath the surface of developmental dyslexia, U Frith, Surface dyslexia 32, 301–330, 1985
  • 2126 – Development and neurophysiology of mentalizing, U Frith, CD Frith, Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences 358 …, 2003
  • 1945 – The weak coherence account: detail-focused cognitive style in autism spectrum disorders, F Happé, U Frith, Journal of autism and developmental disorders 36 (1), 5–25, 2006
  • 1738 – Interacting minds--a biological basis, CD Frith, U Frith, Science 286 (5445), 1692–1695, 1999
  • 1639 – Other minds in the brain: a functional imaging study of “theory of mind” in story comprehension, PC Fletcher, F Happe, U Frith, SC Baker, RJ Dolan, RSJ Frackowiak, ... Cognition 57 (2), 109–128, 1995
  • 1494 – Reading the mind in cartoons and stories: an fMRI study of ‘theory of mind’in verbal and nonverbal tasks, HL Gallagher, F Happé, N Brunswick, PC Fletcher, U Frith, CD Frith, Neuropsychologia 38 (1), 11–21, 2000
  • 1421 – Autism: Beyond “theory of mind”, U Frith, F Happé, Cognition 50 (1–3), 115–132, 1994
  • 1416 – Autism, Asperger syndrome and brain mechanisms for the attribution of mental states to animated shapes, F Castelli, C Frith, F Happé, U Frith, Brain 125 (8), 1839–1849, 2002
  • 1404 – Theories of developmental dyslexia: insights from a multiple case study of dyslexic adults, F Ramus, S Rosen, SC Dakin, BL Day, JM Castellote, S White, U Frith, Brain 126 (4), 841–865, 2003
  • 1232 – 'Autistic psychopathy'in childhood. H Asperger, UT Frith, Cambridge University Press, 1991
  • 1198 – Autism and Asperger syndrome, U Frith, M Mira, Focus on Autistic Behavior 7 (3), 13–15, 1992
  • 1178 – Movement and mind: a functional imaging study of perception and interpretation of complex intentional movement patterns, F Castelli, F Happé, U Frith, C Frith, Neuroimage 12 (3), 314–325, 2000
  • 1173 – Dyslexia: cultural diversity and biological unity. E Paulesu, JF Démonet, F Fazio, E McCrory, V Chanoine, N Brunswick, ..., Science 291 (5511), 2165–2167, 2001
  • 1132 – The neural basis of mentalizing, CD Frith, U Frith, Neuron 50 (4), 531–534, 2006
  • 1008 – Why do autistic individuals show superior performance on the block design task? A Shah, U Frith, Journal of Child Psychology and Psychiatry 34 (8), 1351–1136[53]

W 2008 roku ukazał się specjalny numer The Quarterly Journal of Experimental Psychology pt. „Uta Frith Bibliography”, wydany dla uhonorowania jej dorobku w latach 1969–2007. Poza wykazem publikacji w numerze zamieszczono artykuł Dorothy V.M. Bishop Forty years on: Uta Frith's Contribution to Research on Autism and Dyslexia, 1966–2006 oraz zbiór artykułów nt. obszaru badań, przygotowanych przez byłych uczniów i współpracowników[21].

Odznaczenia, wyróżnienia i nagrody[edytuj | edytuj kod]

Odznaczenia

2013 – Dama Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (DBE)

Funkcje w stowarzyszeniach naukowych[11]
Nagrody
  • 1990 – nagroda prezydenta British Psychological Society
  • 2003 – Jean-Louis Signoret Prize od Ipsen Foundation
  • 2004 – Robert Sommer Award od Medical School Uniwersytetu w Gießen
  • 2005 – Burghölzli Award od Wydziału Psychiatrii Uniwersytetu Zuryskiego
  • 2007 – nagroda za całokształt twórczości od International Association for Autism Research
  • 2007 – Samuel T. Orton Award od International Dyslexia Association,
  • 2009 – nagroda za całokształt twórczości od rady naukowej British Psychological Society
  • 2009 – European Latsis Prize(inne języki) (Uta i Chris Frith)
  • 2010 – Mind and Brain Prize od Centre for Cognitive Science (Uniwersytet Turyński)
  • 2010 – 38th Sir Frederic Bartlett Lecture od Experimental Psychology Society
  • 2013 – William James Fellow Award od Association for Psychological Science
  • 2014 – „Prix Jean Nicod” (Uta i Chris Frith)
Honorowe członkostwo rad naukowych i doktoraty honorowe uczelni

Uniwersytet w Göteborgu (1998), Uniwersytet w St Andrews (2000), York University (2004), University of Palermo(inne języki) (2004), University College London (2007), University of Nottingham (2007), Newnham College (2008), University of Cambridge (2012), Uniwersytet Aston (2015), University of Bath (2016).

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Od czasów Hipokratesa różne zaburzenia nazywano „psychogennymi”, jeżeli nie było możliwe wskazanie ich przyczyn „organicznych” lub „anatomicznych”[8]. Rozwój technik neuroobrazowania mózgu (np. fMRI) pozwolił analizować stany i procesy psychiczne eksperymentalnie z użyciem statystyki (bez odwoływania się do psychoanalizy).
  2. ↑ Centralna koherencja (inaczej centralna spójność) – scalanie wielu informacji docierających do mózgu, pozwalające na dostrzeganie kontekstu poszczególnych spostrzeżeń (zob. też poczucie koherencji). Stosowana bywa metafora lasu: objawem słabej centralnej koherencji jest widzenie drzew a niedostrzeganie lasu (silna koncentracja na wybranych szczegółach), silna – widzenie lasu jako całości, utrudniające spostrzeganie poszczególnych drzew[9].
  3. ↑ Dwuczłonowego nazwiska Uta Aurnhammer-Frith autorka użyła publikując artykuł nt. Emphasis and meaning in recall in normal and autistic children w 1969 roku. W następnych latach używała nazwiska Frith[21]. Małżeństwo Chris i Uta Frith współpracują nieprzerwanie przez ok. 50 lat. Są współautorami licznych publikacji naukowych[21][22].
  4. ↑ Pojęcie „abnormal psychology” bywa niepoprawnie tłumaczone na „psychologia niekonwencjonalna” i kojarzone z pojęciami „medycyna niekonwencjonalna” i „medycyna alternatywna” (praktyki, które nie mają udowodnionego działania leczniczego). W medycznej nomenklaturze brytyjskiej oznacza dziedzinę psychologii, zajmującą się zachowaniami, emocjami i myśleniem w przypadkach zaburzeń umysłowych, przede wszystkim w warunkach klinicznych[23][24][25] (zob. psychologia kliniczna).
  5. ↑ Na wystawie umieszczono m.in. wspólny portret Uty i Chrisa Frith[22].
  6. ↑ Emocjonalna więź matki z dzieckiem jest bardzo silna. Powstała w wyniku długiej ewolucji ssaków (w tym człowiekowatych) – zapewnia trwałość rodzin i innych grup społecznych. Jest związana m.in. z działaniem układu nagrody[40] (zob. też mezolimbiczny szlak dopaminergiczny, uzależnienie behawioralne).
  7. ↑ Alex Erith – wydawca książek dla dzieci[41] i Martin Frith – profesor bioinformatyki[42].
  8. ↑ Nie potwierdzono istnienia sugerowanego związku rozwoju autyzmu z podawaniem MMR[45][46][47][48][49] (zob. autyzm a potrójna szczepionka MMR i Tiomersal)[50].
  9. ↑ W 1993 roku Amitta Shah i Uta Frith opublikowały w Journal of Child Psychology and Psychiatry zaskakujące wyniki badań, wykonywanych z użyciem Block design test(inne języki). Porównywano czas budowy obrazu z elementów (barwnych klocków) przez 3 grupy osób: 20. autystycznych, 33. rozwijających się typowo i 12. lekko opóźnionych. Część zadań osoby z autyzmem wykonywały sprawniej, niż osoby z grup kontrolnych. Stwierdzono, że wspiera to hipotezę słabej centralnej spójności[53].
  10. ↑ Wiele testów, stosowanych w Autism Research Centre w University of Cambridge (dyrektor: S. Baron-Cohen, były doktorant Uty Frith) ARS udostępnia do pobrania na swojej stronie internetowej[54] .
  11. ↑ Teorie dotyczące działania neuronów lustrzanych nie są przyjmowane bez zastrzeżeń. Znanym sceptykiem jest Gregory Hickok[59], neuronaukowiec z University of California, Irvine. W książce The Myth of Mirror Neurons: The Real Neuroscience of Communication and Cognition[60] „na przekór nierównym szansom, genialna słabsza strona, z rozbrajającym wdziękiem i twardymi faktami rozkłada na łopatki swojego popularnego i dużo silniejszego przeciwnika – kolosa neuronów lustrzanych” (cytat z recenzji P. Churchland)[60].
  12. ↑ Badający próbuje sprawdzić, czy dziecko jest zdolne ocenić sytuację z punktu widzenia Sally, która nie wie, co stało się z piłką w czasie jej nieobecności. Na pytanie, gdzie Sally będzie szukała piłki, dziecko bez zdolności do mentalizacji wskazuje pudełko, dziecko bez takich zaburzeń – koszyk.
    W czasie przeprowadzonego w 1985 roku eksperymentu stwierdzono, że poprawnych odpowiedzi udzielało 23. spośród 27. badanych dzieci rozwijających się typowo (~85%), 12. spośród 14. dzieci z zespołem Downa (~86%) i tylko 4. spośród 20. dzieci autystycznych (~20%)[68].
  13. ↑ Zobacz też wykazy w poszczególnych obszarach tematycznych
    * Selected Publications 1969–1999
    * Selected Publications since 2000. sites.google.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-15)].
  14. ↑ UKRC Women of Outstanding Achievement – organizacja zajmująca się doradztwem, usługami i konsultacjami politycznymi w zakresie niedostatecznej reprezentacji kobiet w nauce, inżynierii, technologii i budownictwie]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Uta Frith: Autism: Explaining the Enigma. Basil Blackwell 1989, Wiley 1991, Wiley 2003, s. ss 204.
  2. ↑ Uta Frith (przetłumaczona przez: Mikołaj Hernik, Grzegorz Krajewski): Autyzm: wyjaśnienie tajemnicy. GWP Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2016, s. ss 288. ISBN 83-60083-00-2.
  3. ↑ Diversity Committee Members (18). [w:] Strona internetowa Royal Society [on-line]. royalsociety.org. [dostęp 2018-03-06].
  4. ↑ Uta Frith: Autismus: Ein kognitionspsychologisches Puzzle (inf. bibl.). Spektrum Akademischer Verlag, 9 lis 1992, s. ss 220. ISBN 3-86025-058-2.
  5. ↑ Elisabeth Hill, Sylvie Berthoz, Uta Frith. Brief Report: Cognitive Processing of Own Emotions in Individuals with Autistic Spectrum Disorder and in Their Relatives. „Journal of Autism and Developmental Disorders”. 34 (2), s. 229–235, April 2004. 
  6. ↑ U. Frith. Paradoxes in the Definition of Dyslexia. „Dyslexia”. 5 (4), December 1999. DOI: 10.1002/(SICI)1099-0909(199912)5:43.0.CO;2-N. (ang.). 
  7. ↑ a b Uta Frith, Selected Publications 1969–1999: Reading and dyslexia, [w:] Strona internetowa [online], google.com [dostęp 2018-03-13] (ang.).
  8. ↑ Magdalena Sabiniewicz: Diagnoza różnicowa zaburzeń organicznych i czynnościowych. [w:] portal Neuropsychologia [on-line]. neuropsychologia.org, 29 listopada 2014. [dostęp 2018-02-28].
  9. ↑ Redakcja Polski Autyzm: Centralna koherencja – składanie rzeczywistości z puzzli. [w:] Strona internetowa Polski Autyzm [on-line]. Polski Autyzm, 2 sierpnia 2015. [dostęp 2018-02-21].
  10. ↑ a b Professor Uta Frith DBE FBA FMedSci FRS; Biography. [w:] Strona internetowa RS [on-line]. The Royal Society. [dostęp 2018-02-19]. (ang.).
  11. ↑ a b c d e f g About Uta Frith. [w:] Biografia na stronie internetowej [on-line]. sites.google.com. [dostęp 2018-03-01]. (ang.). „more” i „A bit more”
  12. ↑ Professor Uta Frith Interviewed by Richard Thomas (Uta Frith transcript for web). [w:] Today's Neuroscience, Tomorrow's History [on-line]. Supported by the Wellcome Trust, Grant no: 080160/Z/06/Z to Dr Tilli Tansey, Wellcome Trust Centre for the History of Medicine, UCL, and Professor Leslie Iversen, Department of Pharmacology, University of Oxford. [dostęp 2018-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-27)]. (ang.).
  13. ↑ Uta Frith: Wilhelm Aurnhammer. [w:] Strona internetowa utafrith/personal-links [on-line]. [dostęp 2018-03-01]. (ang.).
  14. ↑ Philip J. Corr. Personality and Psychology: Hans Eysenck's unifying themes; Corr's Eysenck Memorial Lecture from 2007. „The Psychologist”. 20, s. 666–669, November 2007. The British Psychological Society. ISSN 0952-8229. (ang.). 
  15. ↑ Hans Jürgen Eysenck: Uses and Abuses of Psychology. Pelican books A281 A Pelican original: Penguin Group (USA) Incorporated, 1953, 1953, s. ss 318, seria: The Pelican psychology series. (inne wydania)
  16. ↑ Hans Jürgen Eysenck: Sense and nonsense in psychology. Penguin Books, 1957, s. ss 349. (inne wydania)
  17. ↑ a b Dorothy V. M. Bishop. Forty years on: Uta Frith's contribution to research on autism and dyslexia, 1966–2006. „Q J Exp Psychol (Colchester)”. 61 (1), s. 16–26, 2008 Jan. American Psychological Association. DOI: 10.1080/17470210701508665. (ang.). 
  18. ↑ Spotlight on Uta Frith. [w:] UCL News [on-line]. University College London, UCL Media, 10 July 2013. [dostęp 2018-03-04]. (ang.).
  19. ↑ Beate Hermelin, Neil O'Connor: Autistic Children. Pergamon Press, 1970, s. ss 142.
  20. ↑ a b Chris D Frith, FRS FmedSci FBA > Home. [w:] Strona internetowa [on-line]. sites.google.com. [dostęp 2018-03-02]. (ang.). (biography)
  21. ↑ a b c Uta Frith Bibliography. „Quarterly Journal of Experimental Psychology”. 61 (1; Neurocognitive Approaches to Developmental Disorders: A Festschrift for Uta Frith), s. 1–12, January 1, 2008. Experimental Psychology Society. ISSN 1747-0226. (ang.).  (Table of Contents)
  22. ↑ a b c d Uta Frith, Chris Frith: Frith Mind; Uta and Chris. [w:] Strona internetowa [on-line]. frithmind.org. [dostęp 2018-03-01]. (ang.).
  23. ↑ Psychology Disorders (Abnormal Psychology). [w:] Psychology Class Notes [on-line]. AlleyDog.com. [dostęp 2018-03-04]. (ang.).
  24. ↑ Kendra Cherry: What Is Abnormal Psychology?. [w:] Verywell Mind - find trusted information about mental health [on-line]. verywellmind.com, February 16, 2018. [dostęp 2018-03-04]. (ang.).
  25. ↑ Miles Hewstone, Frank D. Fincham, Jonathan Foster: Abnormal psychology. Issuu Inc., 2005. s. 314–335. [dostęp 2018-03-04]. (ang.). (rozdz. 15 w: Psychology BPS Blackwell
  26. ↑ Uta Frith. Pattern detection in normal and autistic children. [w:] Katalog biblioteki UCL; Thesis: (PhD) University of London 1968 [on-line]. UCL. [dostęp 2018-03-04]. (ang.).
  27. ↑ a b c d Life and work > Uta. [w:] Frithmind ; Uta and Chris > [on-line]. frithmind.org. [dostęp 2018-03-04]. (ang.).
  28. ↑ a b Uta Frith: Who am I? What am I doing? What else would you like to know? Life beyond autism and dyslexia?. [w:] Strona internetowa Uta Frith > Home [on-line]. sites.google.com. [dostęp 2018-02-20]. (ang.).
  29. ↑ a b Interacting Minds: Workshop and Centre Opening Aarhus University has established the Interacting Minds Centre as a new interdisciplinary initiative, 2012-16.. [w:] Strona internetowa Interacting Minds Centre [on-line]. Aarhus University, School of Culture and Society, 2012. [dostęp 2018-03-05]. (ang.).
  30. ↑ Interacting Minds: Workshop and Centre Opening. [w:] Strona internetowa Interacting Minds Centre [on-line]. Aarhus University, 2012. [dostęp 2018-03-07]. (ang.).
  31. ↑ Talks by Uta and Chris Frith (Tue 22 May 2018). [w:] Aarhus University > Interacting Minds Centre > Events [on-line]. 19-01-2018. [dostęp 2018-03-07]. (ang.).
  32. ↑ Discovering the Social Mind: Selected works of Christopher D. Frith. Psychology Press, 2016, s. ss 276, seria: World Library of Psychologists. ISBN 1-317-24722-1.
  33. ↑ Jean Nicod Prize & Lectures 2014, Chris et Uta Frith. [w:] Seminars & Conferences > Jean Nicod Lectures and Prize [on-line]. Institut Jean Nicod. [dostęp 2018-02-28]. (ang.).
  34. ↑ Uta Frith: Unconscious bias. [w:] guidance issued to recruitment panels by the Scottish Government [on-line]. royalsociety.org, 2015. s. 1-4. [dostęp 2018-03-06]. (ang.).
  35. ↑ Uta Frith: Understanding unconscious bias. [w:] Animacja [on-line]. royalsociety.org, 17 November 2015. [dostęp 2018-03-06]. (ang.).
  36. ↑ Chapter 3: Is the gender gap narrowing in science and engineering?. W: UNESCO Science Report: towards 2030. Paryż: UNESCO Publishing, 2015, s. 85-97.
  37. ↑ Uta Frith. Invisible women of science – now appearing at the Royal Society. „The Guardian”, 1 Jul 2013. Guardian Media Group. ISSN 0261-3077. (ang.). 
  38. ↑ Simon Baron-Cohen (Cambridge University): The Essential Difference: the male and female brain. Phi Kappa Phi Forum 2005 (Special issue on the Human Brain), Dec 01, 2014.
  39. ↑ a b Uta Frith: A letter to a young scientist. [w:] Strona internetowa MindFrith [on-line]. 12 November 2017, 12 November 2017. [dostęp 2018-03-08]. (ang.).
  40. ↑ K.D Broad, J.P Curley, E.B Keverne. Mother–infant bonding and the evolution of mammalian social relationships. „Philosophical Transactions of the Royal Society B”. 361 (1476), s. 2199–2214, 2006 Dec 29. Royal Society. DOI: 10.1098/rstb.2006.1940. ISSN 0962-8436. (ang.). 
  41. ↑ Alex Frith - Author. [w:] www.lovereading [on-line]. [dostęp 2018-03-16]. (ang.).
  42. ↑ Martin Frith / Professor / Division of Biosciences. [w:] www Laboratory for Life Information decipherment (Center for Omics and Bioinformatics) [on-line]. [dostęp 2018-03-16]. (ang.).
  43. ↑ Uta & Chris Frith, Alex Frith, Daniel Locke: Two Heads. Bloomsbury, 2014. [dostęp 2018-02-28]. (ang.). Two Heads na /www.daniellocke.com
  44. ↑ Mollie Bloudoff-Indelicato. "Increase" in Childhood Autism No Cause for Alarm: Experts. New CDC report finds differences in disease detection among states. „National Geographic Oneline”, 30 mar 2014. National Geographic Society. ISSN 0027-9358. (ang.). 
  45. ↑ NHS Dział publikacji o zdrowiu: Fakty o szczepionce MMR ; Szczepienia Najbezpieczniejsza ochrona Twojego dziecka na całe życie. [w:] NHS Choices na temat szczepień [on-line]. Crown, 2004. [dostęp 2018-06-25]. (Vaccinations; MMR vaccine)
  46. ↑ A. Doja, W. Roberts. Immunizations and autism: a review of the literature. „Can J Neurol Sci”. 33 (4), s. 341–346, 2006. 
  47. ↑ B. Taylor. Vaccines and the changing epidemiology of autism. „Child Care Health Dev”. 32 (5), s. 511–519, 2006. 
  48. ↑ Stephen D. Sugarman, J.D.. Perspective Cases in Vaccine Court — Legal Battles over Vaccines and Autism. „The New England Journal of Medicine”, s. 1275–1277, 2007. ISSN 0028-4793. (ang.). 
  49. ↑ Susan Brink. „National Geographic”, July 17, 2013. National Geographic Society. ISSN 0027-9358. (ang.). 
  50. ↑ Traolach S. Brugha, Sally McManus, John Bankart i wsp.. Epidemiology of Autism Spectrum Disorders in Adults in the Community in England. „JAMA Psychiatry (wcześniej: Archives of General Psychiatry)”. 68 (5), s. 459–465, May 2, 2011. American Medical Association (United States). DOI: 10.1001/archgenpsychiatry.2011.38. ISSN 0003-990x. (ang.). 
  51. ↑ Uta Frith > Research. [w:] Strona internetowa utafrith/research [on-line]. sites.google.com. [dostęp 2018-03-10]. (ang.).
  52. ↑ Alexander Performance Scale Test kit, Edinburgh, Scotland, 1946–1950. [w:] Science Museum Brought to Life ; History of Medicine website [on-line]. [dostęp 2018-03-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-15)]. (ang.).
  53. ↑ a b Amitta Shah, Uta Frith. Why Do Autistic Individuals Show Superior Performance on the Block Design Task?. „Journal of Child Psychology and Psychiatry”. 34 (8), s. 1351–1364, November 1993. Association for Child and Adolescent Mental Health. DOI: 10.1111/j.1469-7610.1993.tb02095.x. (ang.). 
  54. ↑ Downloadable Tests. [w:] Strona internetowa Autism Research Centre [on-line]. ARC, Department of Developmental Psychiatry, University of Cambridge. [dostęp 2018-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-27)]. (ang.).
  55. ↑ David Premack, G. Woodruff. Does the chimpanzee have a theory of mind?. „Behavioral and Brain Sciences”. 4 (4), s. 515-629, 1978. Cambridge University Press. ISSN 0140-525X. (ang.). 
  56. ↑ V. Gallese, L. Fadiga, L. Fogassi, G. Rizzolatti. Action recognition in the premotor cortex. „Brain”, s. 593–609, 1996. (ang.). 
  57. ↑ Rizzolatti G., Luppino G., Matelli M.. The organization of the cortical motor system: new concepts. „Electroencephalography and Clinical Neurophysiology (continued as Clinical Neurophysiology)”. 106 (4), s. 283–296, 1998. ISSN 0013-4694. (ang.). 
  58. ↑ Giacomo Rizzolatti, Leonardo Fogassi, Vittorio Gallese. Mirrors In The Mind. „Scientific American”, s. 54–61, 2006. DOI: 10.1038/scientificamerican1106-54. ISSN 0036-8733. (ang.).  pdf
  59. ↑ Gregory S. Hickok, prof. Cognitive Sciences. [w:] Strona internetowa University of California, Irvine [on-line]. University of California. [dostęp 2018-03-14]. (ang.).; rec. Patricia Churchland
  60. ↑ a b Gregory Hickok ; Tłumaczenie: Krzysztof Cipora, Aleksandra Machniak: Mit neuronów lustrzanych (oryg. The Myth of Mirror Neurons: The Real Neuroscience of Communication and Cognition). Copernicus Center Press, 2016-10-06, s. ss 416. ISBN 978-83-7886-258-1.
  61. ↑ Uta Frith. Mind Blindness and the Brain in Autism. „Neuron”. 32 (6), s. 969–979, 20 December 2001. DOI: 10.1016/S0896-6273(01)00552-9. ISSN 0896-6273. (ang.). 
  62. ↑ a b Uta Frith. Mind Blindness and the Brain in Autism; Review. „Neuron”. 32, s. 969–979, December 20, 2001. Cell Press. ISSN 0896-6273. (ang.). 
  63. ↑ Uta Frith. Cognitive explanations of autism. „Acta Paediatrica”. 85 (Supplement (ss 416)), s. 63–68, October 1996. DOI: 10.1111/j.1651-2227.1996.tb14280.x. ISSN 0803-5253. (ang.). 
  64. ↑ Frith C.D., Frith U.. Interacting minds--a biological basis. „Science”. 286 (5445), s. 1692-1695, 1999 Nov 26. ISSN 0036-8075. (ang.). 
  65. ↑ Redakcja Polski Autyzm: Teoria umysłu u osób z ASD. [w:] Strona internetowa Polski Autyzm [on-line]. Polski Autyzm, 5 sierpnia 2015. [dostęp 2018-03-05].
  66. ↑ a b Magdalena Matyjek. Jak czytać innych. „Tygodnik Powszechny GraniceNauki.pl Copernicus Center”, 2017. 
  67. ↑ a b Redakcja Polski Autyzm: Badanie teorii umysłu w autyzmie. [w:] Badanie teorii umysłu w autyzmie [on-line]. Polski Autyzm, 12 sierpnia 2015. [dostęp 2018-03-05].
  68. ↑ a b c The Team: Sally Anne Test. ABA Jobs. [dostęp 2023-03-21]. (ang.).
  69. ↑ a b Simon Baron-Cohen, Alan M.Leslie, Uta Frith. Does the autistic child have a “theory of mind” ?. „Cognition”. 21 (1), s. 37–46, October 1985. Elsevier B.V.. DOI: 90022-8 10.1016/0010-0277(85) 90022-8. ISSN 0010-0277. (ang.). ; Simon Baron-Cohen, part of his Ph.D thesis (Dept. Psychology, University of London; pdf
  70. ↑ Francesca Happé, Stefan Ehlers, Paul Fletcher, Uta Frith, Maria Johansson, Christopher Gillberg, Ray Dolan, Richard Frackowiak, Chris Frith. ‘Theory of mind’ in the brain. Evidence from a PET scan study of Asperger syndrome. „Clinical Neuroscience and Neuropathology; NeuroReport”. 8 (1), s. 197–201, December 20th, 1996. 
  71. ↑ H.L Gallagher, F. Happé, N. Brunswick, P.C. Fletcher, U. Frith, C.D. Frith. Reading the mind in cartoons and stories: an fMRI study of ‘theory of mind’ in verbal and nonverbal tasks. „Neuropsychologia”. 38 (1), s. 11–21, January 2000. Elsevier. DOI: 10.1016/S0028-3932(99)00053-6. ISSN 0028-3932. (ang.). 
  72. ↑ G. Silani G, G. Bird, R. Brindley, T. Singer, C. Frith, U. Frith. Levels of emotional awareness and autism: an fMRI study. „Social Neuroscience”. 3 (2), s. 97–112, 2008 ; First published online 3 October 2007. Psychology Press. DOI: 10.1080/17470910701577020. ISSN 1747-0919. (ang.).  (pdf)
  73. ↑ U. Frith, C. Frith: Modularity of mind and phonological deficit. [w:] UCL Discovery > Event: Wenner-Gren Conference on Basic Mechanisms in Cognition and Language [on-line]. UCL. s. 1988. [dostęp 2018-03-14]. (ang.).
  74. ↑ Uta Frith Professor of Cognitive Development UCL. [w:] Lista publikacji na Google Scholar [on-line]. scholar.google.com. [dostęp 2018-03-13].
  75. ↑ Uta Frith (przetłumaczona przez: Mikołaj Hernik, Grzegorz Krajewski): Autyzm: wyjaśnienie tajemnicy. GWP Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2016, s. ss 288. ISBN 83-60083-00-2.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Uta_Frith&oldid=72873970”