Adolf Rafał Bniński
Data i miejsce urodzenia |
21 sierpnia 1884 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
8 lipca 1942 |
Wojewoda poznański | |
Okres |
od 10 stycznia 1923 |
Poprzednik | |
Następca | |
Senator IV kadencji (II RP) | |
Okres |
od 4 października 1935 |
Przynależność polityczna | |
Komisarz rządowy miasta Łodzi | |
Okres |
od 1918 |
Poprzednik |
utworzenie stanowiska |
Następca | |
Odznaczenia | |
Bniński Hrabia | |
Rodzina | |
---|---|
Ojciec |
Karol Bniński |
Matka |
Emilia Potworowska |
Adolf Rafał Jan Bniński, ps. „Białoń” (ur. 21 sierpnia 1884 w Kosowie[1], zm. 8 lipca 1942 pod Stęszewem) – hrabia[2], ziemianin, organizator kółek rolniczych w Wielkopolsce, działacz monarchistyczny i konserwatywny; wojewoda poznański w latach 1923–1928, współzałożyciel Stronnictwa Zachowawczego, senator IV kadencji w II RP, Główny Delegat Rządu RP na ziemie wcielone do III Rzeszy w latach 1940–1941, kawaler maltański (w zakonie od 14 marca 1940), kawaler Honoru i Dewocji[3].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Okres zaborów
[edytuj | edytuj kod]Był synem hr. Karola Bnińskiego[1] (1854–1895), właściciela Buszewa k. Szamotuł, i Emilii z Potworowskich[1] (1864–1933). Uczęszczał do gimnazjum w Inowrocławiu, w którym w 1905 zdał maturę. Następnie studiował rolnictwo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studiował także na niemieckich uczelniach w Monachium i Halle[1]. W 1909 został administratorem majątków Gułtowy, Biskupice, Nowojewo i Wysławice oraz działaczem kółek rolniczych, którym był do 1914. W tym samym roku przejął administrowane majątki na własność, a także poślubił Marię z domu Skórzewską[1] (1893–1972) oraz został ojcem dwóch córek o imionach Maria Emilia (jedna z nich zmarła w dzieciństwie). W listopadzie 1918 mianowano go komisarzem Łodzi i okolicznych powiatów – brzezińskiego, łaskiego i łódzkiego. Funkcję tę pełnił do 8 grudnia 1918[4].
II RP
[edytuj | edytuj kod]Od 17 stycznia 1919 do 2 września 1920 sprawował funkcję starosty powiatu średzkiego, a od 2 stycznia 1923 do 30 kwietnia 1928 – wojewody poznańskiego. W okresie 1920–1922 był prezesem Wielkopolskiej Izby Rolniczej. 31 maja 1926 brał udział w wyborach prezydenckich przeciwko Józefowi Piłsudskiemu, a następnie Ignacemu Mościckiemu jako kandydat Związku Ludowo-Narodowego, ale w obu przypadkach przegrał. Od 1929 był prezesem Towarzystwa Czytelni Ludowych, a od 24 listopada 1930 Naczelnego Instytutu Akcji Katolickiej z siedzibą w Poznaniu, działał także m.in. w Towarzystwie Łączności z Polakami na Obczyźnie. Ideologicznie reprezentował poglądy konserwatywno-monarchistyczne. Prezydent Rzeczypospolitej powołał go na senatora IV kadencji (1935–1938). 12 grudnia 1937 współorganizował Stronnictwo Zachowawcze (które wyrażało interesy ziemiaństwa i występowało przeciwko rządom sanacji), zostając jego prezesem.
Okupacja niemiecka
[edytuj | edytuj kod]Na początku okupacji niemieckiej został wywłaszczony ze swojego majątku, w związku z czym przeniósł się do Poznania, gdzie włączył się do działalności konspiracyjnej. W lipcu 1940 podczas inauguracyjnego posiedzenia Porozumienia Stronnictw Politycznych został wybrany Głównym Delegatem Rządu RP na ziemie wcielone. 3 grudnia otrzymał oficjalną nominację od premiera gen. Władysława Sikorskiego. Opowiadał się za koncepcją utworzenia autonomicznej konspiracji polskiej na terenach włączonych do Rzeszy. Współtworzył Okręgową Delegaturę Rządu RP na obszar Pomorza.
Tortury i śmierć
[edytuj | edytuj kod]26 lipca 1941 został aresztowany przez Niemców z powodu odmowy podpisania manifestu do narodu polskiego w sprawie antyradzieckiej akcji u boku Niemiec. Został uwięziony w Forcie VII w Poznaniu i w trakcie śledztwa był torturowany. 18 stycznia 1942 władze Polskiego Państwa Podziemnego wystąpiły z bezskutecznym apelem do rządu brytyjskiego, aby ten poprosił państwa neutralne o interwencję w Berlinie na rzecz Adolfa Bnińskiego. Nocą z 7 na 8 lipca 1942 wywieziono go z poznańskiej Cytadeli i zamordowano prawdopodobnie pod Stęszewem koło Poznania (mogiły zbiorowe w Wypalankach). 10 października Ministerstwo Spraw Zagranicznych III Rzeszy zatwierdziło skazanie go na śmierć w Berlinie.
Jego stanowisko jako delegata na ziemie wcielone przejął Leon Mikołajczyk.
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Order Orła Białego (pośmiertnie, 29 listopada 1995)[5][6]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[5][7]
- Krzyż Armii Krajowej (pośmiertnie)[8]
- Złota Odznaka Honorowa L.O.P.P. I stopnia[9]
- Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia[10]
- Krzyż Wielki Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego (Stolica Apostolska)[5]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Piusa IX (Stolica Apostolska)[5]
- Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)[5]
- Kawaler Orderu Zasługi Rolniczej (Francja)[5]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 52 .
- ↑ Jerzy Sewer Dunin Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 217.
- ↑ Jerzy Baranowski, Marcin Libicki, Andrzej Rottermund, Maria Starnawska, Zakon Maltański w Polsce, Warszawa 2000, s. 193.
- ↑ Ustąpienie hr. Bnińskiego, „Rozwój”, 9 grudnia 1918, s. 2.
- ↑ a b c d e f Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik Biograficzny. T. 1 (A–D). Andrzej Krzysztof Kunert (red.). Warszawa: Wyd. Sejmowe, 1998, s. 157–158.
- ↑ M.P. z 1996 r. nr 12, poz. 139 („w uznaniu wielkich historycznych zasług dla niepodległości i chwały Rzeczypospolitej Polskiej”).
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.
- ↑ Zofia Grodecka. Adolf hrabia Bniński – Białoń (1884–1942). „Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wielkopolska”. Nr 2 (49)/2002. s. 14–16.
- ↑ Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 279.
- ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 19–20. [dostęp 2021-06-30].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Krzysztof Komorowski: Konspiracja pomorska 1939–1947, Gdańsk 1993.
- Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 730. ISBN 83-901625-0-4.
- Profil na stronie Biblioteki Sejmowej
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Publikacje Adolfa Bnińskiego w serwisie Polona.pl
- Absolwenci i studenci Uniwersytetu Jagiellońskiego (okres zaborów)
- Absolwenci uczelni w Monachium
- Absolwenci Uniwersytetu Marcina Lutra w Halle i Wittenberdze
- Bnińscy herbu Łodzia
- Członkowie Akcji Katolickiej (II Rzeczpospolita)
- Członkowie Towarzystwa Czytelni Ludowych (II Rzeczpospolita)
- Członkowie Wielkopolskiej Izby Rolniczej (II Rzeczpospolita)
- Delegaci Rządu na Kraj
- Hrabiowie Królestwa Kongresowego
- Kandydaci na urząd prezydenta II Rzeczypospolitej
- Ludzie związani ze Środą Wielkopolską
- Odznaczeni Krzyżem Armii Krajowej
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Odznaką Honorową Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotą Odznaką Honorową Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia
- Polacy i obywatele polscy straceni przez Niemcy nazistowskie w Okręgu Rzeszy Kraj Warty
- Polacy – Oficerowie Legii Honorowej
- Polacy odznaczeni Orderem Piusa IX
- Polacy odznaczeni Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego
- Polacy odznaczeni Orderem Zasługi Rolniczej (Francja)
- Politycy Stronnictwa Zachowawczego
- Politycy Związku Ludowo-Narodowego
- Polscy hrabiowie Królestwa Prus
- Polscy kawalerowie maltańscy
- Polscy monarchiści
- Polscy ziemianie
- Senatorowie II Rzeczypospolitej (nominacja prezydenta)
- Senatorowie IV kadencji (1935–1938)
- Starostowie powiatowi II Rzeczypospolitej
- Urodzeni w 1884
- Więźniowie KL Posen
- Wojewodowie poznańscy (II Rzeczpospolita)
- Zmarli w 1942
- Starostowie łódzcy