Ananas jadalny
| ||
 Ananas z dojrzewającym owocostanem | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | jednoliścienne | |
| Rząd | wiechlinowce | |
| Rodzina | bromeliowate | |
| Rodzaj | ananas | |
| Gatunek | ananas jadalny | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Ananas comosus (L.) Merr. Interpr. Herb. amboin. 133. 1917 | ||
| Synonimy | ||
|
A. comosus (Stickm.) Merill., A. sativus (Ldl.) Schult., Ananassa sativa Lindl., Bromelia ananas L., B. comosa, Stickm. | ||
Ananas jadalny (Ananas comosus (L.) Merr.), nazywany także ananasem właściwym lub a. czubatym – gatunek rośliny uprawnej, byliny z rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae). W stanie dzikim występuje w Brazylii.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Silnie skrócona, dorasta do 1,5 m[2].
- Liście
- Długie, sztywne, kłujące, na łodydze ułożone spiralnie.
- Kwiaty
- Niepozorne, ciasno stłoczone w liczbie ok. 200 w kwiatostanie. Sześciodzielne, czerwonofioletowe, wyrastają w kątach ostrych przysadek[2].
- Owoce
- Zwykle beznasienne jagody (powstają w wyniku partenokarpii), rzadko kwiaty zapylane są przez kolibry i wówczas rozwijają się w nich drobne, twarde nasiona. Owoce zrastają się z mięsistą osią kwiatostanu i liśćmi przykwiatowymi tworząc okazały, soczysty owocostan o wysokości około 20 cm i średnicy 14 cm (u odmian bywają też miniaturowe). Pozostałości kielicha i zewnętrzne części liści przykwiatowych tworzą zewnętrzną, twardą warstwę ochronną. Na szczycie owocostanu rozwija się korona liści (zawiązek pędu)[2].
Biologia[edytuj | edytuj kod]
Owoc dojrzewa w okresie letnim. Obecnie dzięki opryskom kwasem naftylooctowym reguluje się rozwój roślin, aby plantacje dawały plon w ciągu całego roku. Pierwszy plon zbiera się po 18–24 miesiącach od założenia plantacji.
Są to rośliny generalnie przeprowadzające fotosyntezę CAM, chociaż badania wykazały, że w warunkach in vitro możliwa jest ich modyfikacja w roślinę C3. Ex vitro dzięki plastyczności morfologii oraz fizjologii Ananas comosus zależnie od warunków środowiska tj. intensywności światła i względnej wilgotności może zamiennie funkcjonować jako roślina C3 i roślina przeprowadzająca fotosyntezę CAM.[3]
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Roślina jadalna[edytuj | edytuj kod]
Ananas był uprawiany w Ameryce na długo przed przybyciem Kolumba. Największe uprawy współcześnie znajdują się w Chinach, na Hawajach, Filipinach, Brazylii i Meksyku. W Europie na pocz. XVIII wieku rozwinęła się, zwłaszcza w Anglii, uprawa ananasa w szklarniach, która przetrwała do następnego stulecia. Pionierem jej w Polsce był w tym samym wieku brat króla Stanisława Augusta, Kazimierz Poniatowski, który założył szklarnie z ananasami w warszawskich ogrodach Frascati. Ich roczna wydajność wynosiła 5 tys. owocostanów[4].
Sztuka kulinarna - duże soczyste i aromatyczne owoce nadają się do spożycia zarówno w stanie surowym jak i po przetworzeniu (soki, dżemy, kompoty).
Wartość odżywcza na 100 g: Wartość energetyczna to 235 kJ oraz 55 kcal. Woda to 85,5 g zawartości owocu. Białka stanowią 0,4 g, zaś tłuszcze 0,2 g (po 0,01 g kwasu palmitynowego i stearynowego; 0,02 g kwasu oleinowego; 0,04 g kwasu linolenowego i 0,03 g kwasu α-linolenowego)[5].
- Składniki mineralne na 100 g: sód - 1 mg; potas - 22 mg; wapń - 17 mg; fosfor - 12 mg; magnez - 15 mg; żelazo - 0,3 mg; cynk - 0,24 mg; miedź - 0,07 mg; mangan - 0,5 mg; jod - 0,2 mg[5].
- Witaminy na 100 g: witamina A - 7 µg; β-karoten - 42 µg; witamina E - 0,1 mg; tiamina - 0,09 mg; ryboflawina - 0,04 mg; niacyna - 0,4 mg; witamina B6 - 0,09 mg; foliany - 11 µg; witamina C - 15 mg[5].
Indeks glikemiczny ananasa wynosi 59[6].
Roślina lecznicza[edytuj | edytuj kod]
Surowcem są owocostany i łodygi, z których w drodze ekstrakcji pozyskuje się mieszaninę pięciu enzymów proteolitycznych określanych zbiorczo jako bromelina. Bromelina ma działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, poprawia trawienie, działa antyagregacyjnie na płytki krwi. Właściwości te zostały potwierdzone w badaniach klinicznych[7]. Ponadto bromelina może potęgować działanie antybiotyków, dlatego trzeba być ostrożnym w czasie przyjmowania leków[6]. Bromelina stanowi również jeden z podstawowych alergenów ananasa[8]. Niedojrzały ananas może podrażniać gardło i wywoływać biegunkę[6].
Znaczenie gospodarcze i produkcja[edytuj | edytuj kod]
Ananas comosus wykorzystywany jest do produkcji soków i napojów, owoce dodaje się także do deserów mlecznych czy wypieków. pH ananasa i jego produktów oscyluje między 3,1 a 4,0, czyli ma charakter kwasowy. W trakcie produkcji produktów z ananasa należy zadbać o dezaktywację enzymów powodujących psucie (PPO, POD, PME), zachowując jednocześnie aktywność bromeliny, której jest źródłem[9]. Ekstrakcja soku z ananasa na szeroką skalę wymaga 2-stopniowego wyciskania miąższu z ananasa. Pozostały miąższ (przecier) pozostający po ekstrakcji soku ciągle zawiera ważne materiały, które można wyekstrahować, które mogą poprawić finalną jakość soku. Sok z owocu ananasa jest źródłem witaminy A, B1, B2, B6, C oraz minerałów, takich jak: wapń, magnez, potas, żelazo i cynk. Zawiera także błonnik i enzymy. Dodając enzymy stapiające błonę komórkową te wartościowe składniki soku mogą być wyekstrahowane z miąższu[10]. W soku ananasa znajdują się także takie enzymy jak: syntaza sacharozofosforanowa (SPS), syntaza sacharozy (SS) i inwertaza (AI). Enzymy te w połączeniu z warunkami środowiska i sposobem uprawy rośliny mają istotne znaczenie w metabolizmie cukrów zawartych w jej owocach. Cukry natomiast są najistotniejszym czynnikiem wpływającym na jakość i wartość odżywczą owoców[11].
| Najwięksi producenci ananasów (2018) (w tys. ton)[12] | |
|---|---|
 Kostaryka |
3 418 |
 Filipiny |
2 731 |
 Brazylia |
2 650 |
 Tajlandia |
2 113 |
 Indonezja |
1 806 |
 Indie |
1 706 |
 Nigeria |
1 665 |
 Chiny |
1 573 |
 Meksyk |
1 000 |
 Kolumbia |
900 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-11-06].
- ↑ a b c J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 102. ISBN 83-7255-326-2.
- ↑ C. Aragón, L. Carvalho, J. González, M. Escalona i inni. The physiology of ex vitro pineapple (Ananas comosus L. Merr. var MD-2) as CAM or C3 is regulated by the environmental conditions. „Plant Cell Reports”. 31 (4), s. 757-769, 2012.
- ↑ Janina, Szczepan A. Pieniążek: Owoce krain dalekich. Warszawa: 1981.
- ↑ a b c Hanna Kunachowicz i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 602, ISBN 978-83-200-5311-1.
- ↑ a b c ANANAS - WARTOŚĆ ODŻYWCZA, BROMELAINA, ZDROWIE -, 29 sierpnia 2017 [dostęp 2017-09-02] (pol.).
- ↑ Ben-Erik van Wyk, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Warszawa: MedPharm Polska, 2008, s. 46. ISBN 978-83-60466-51-3.
- ↑ Ukleja-Sokołowska N i wsp., Alergia na owoce egzotyczne, "Alergia Astma Immunologia" 2014, 19 (1): 16-20
- ↑ Chakraborty, Snehasis; Rao, P. Srinivasa; Mishra, H. N. Effect of pH on Enzyme Inactivation Kinetics in High-Pressure Processed Pineapple (Ananas comosus L.) Puree Using Response Surface Methodology. „Food and Bioprocess Technology”. 7 (12), s. 3629-3645, 2014.Sprawdź autora:1.
- ↑ S. Kumar, H.K. Sharma. Comparative Effect of Crude and Commercial Enzyme on the Juice Recovery from Pineapple (Ananas comosus) Using Principal Component Analysis (PCA). „Food Science and Biotechnology”. 21 (4), s. 959-967, 2012.
- ↑ Zhang, X.M.; Dou, M.A.; Yao, Y.L.; Du, L.Q.; Li, J.G.; Sun, G.M. Dynamic analysis of sugar metabolism in different harvest seasons of pineapple (Ananas comosus L. (Merr.)). „African Journal of Biotechnology”. 10 (14), s. 2716-2723, 2011.Sprawdź autora:1.
- ↑ FAOSTAT, www.fao.org [dostęp 2020-04-13].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Sarwa: Wielki leksykon roślin leczniczych. Warszawa: 2002.
