Ananas jadalny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Ananas jadalny
Ilustracja
Systematyka[1]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Klad rośliny naczyniowe
Klad rośliny nasienne
Klasa okrytonasienne
Klad jednoliścienne
Rząd wiechlinowce
Rodzina bromeliowate
Rodzaj ananas
Gatunek ananas jadalny
Nazwa systematyczna
Ananas comosus (L.) Merr.
Interpr. Herb. amboin. 133. 1917
Synonimy

A. comosus (Stickm.) Merill., A. sativus (Ldl.) Schult., Ananassa sativa Lindl., Bromelia ananas L., B. comosa, Stickm.
Commons Multimedia w Wikimedia Commons

Ananas jadalny (Ananas comosus (L.) Merr.), nazywany także ananasem właściwym lub a. czubatym – gatunek rośliny uprawnej, byliny z rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae). W stanie dzikim występuje w Brazylii.

Morfologia[edytuj]

Łodyga
Silnie skrócona, dorasta do 1,5 m[2].
Liście
Długie, sztywne, kłujące, na łodydze ułożone spiralnie.
Kwiaty
Niepozorne, ciasno stłoczone w liczbie ok. 200 w kwiatostanie. Sześciodzielne, czerwonofioletowe, wyrastają w kątach ostrych przysadek[2].
Owoce
Zwykle beznasienne jagody (powstają w wyniku partenokarpii), rzadko kwiaty zapylane są przez kolibry i wówczas rozwijają się w nich drobne, twarde nasiona. Owoce zrastają się z mięsistą osią kwiatostanu i liśćmi przykwiatowymi tworząc okazały, soczysty owocostan o wysokości około 20 cm i średnicy 14 cm (u odmian bywają też miniaturowe). Pozostałości kielicha i zewnętrzne części liści przykwiatowych tworzą zewnętrzną, twardą warstwę ochronną. Na szczycie owocostanu rozwija się korona liści (zawiązek pędu)[2].

Biologia[edytuj]

Owoc dojrzewa w okresie letnim. Obecnie dzięki opryskom kwasem naftylooctowym reguluje się rozwój roślin, aby plantacje dawały plon w ciągu całego roku. Pierwszy plon zbiera się po 18–24 miesiącach od założenia plantacji.

Są to rośliny generalnie przeprowadzające fotosyntezę CAM, chociaż badania wykazały, że w warunkach in vitro możliwa jest ich modyfikacja w roślinę C3. Ex vitro dzięki plastyczności morfologii oraz fizjologii Ananas comosus zależnie od warunków środowiska tj. intensywności światła i względnej wilgotności może zamiennie funkcjonować jako roślina C3 i roślina przeprowadzająca fotosyntezę CAM.[3] 

Zastosowanie[edytuj]

Roślina jadalna[edytuj]

Ananas był uprawiany w Ameryce na długo przed przybyciem Kolumba. Największe uprawy współcześnie znajdują się w Chinach, na Hawajach, Filipinach, Brazylii i Meksyku. W Europie na pocz. XVIII wieku rozwinęła się, zwłaszcza w Anglii, uprawa ananasa w szklarniach, która przetrwała do następnego stulecia. Pionierem jej w Polsce był w tym samym wieku brat króla Stanisława Augusta, Kazimierz Poniatowski, który założył szklarnie z ananasami w warszawskich ogrodach Frascati. Ich roczna wydajność wynosiła 5 tys. owocostanów[4].

Sztuka kulinarna - duże soczyste i aromatyczne owoce nadają się do spożycia zarówno w stanie surowym jak i po przetworzeniu (soki, dżemy, kompoty).

Wartość odżywcza na 100 g: Wartość energetyczna to 235 kJ oraz 55 kcal. Woda to 85,5 g zawartości owocu. Białka stanowią 0,4 g, zaś tłuszcze 0,2 g (po 0,01 g kwasu palmitynowego i stearynowego; 0,02 g kwasu oleinowego; 0,04 g kwasu linolenowego i 0,03 g kwasu α-linolenowego)[5].

Indeks glikemiczny ananasa wynosi 59[6].

Roślina lecznicza[edytuj]

Surowcem są owocostany i łodygi, z których w drodze ekstrakcji pozyskuje się mieszaninę pięciu enzymów proteolitycznych określanych zbiorczo jako bromelina. Bromelina ma działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, poprawia trawienie, działa antyagregacyjnie na płytki krwi. Właściwości te zostały potwierdzone w badaniach klinicznych[7]. Ponadto bromelina może potęgować działanie antybiotyków, dlatego trzeba być ostrożnym w czasie przyjmowania leków[8]. Bromelina stanowi również jeden z podstawowych alergenów ananasa[9]. Niedojrzały ananas może podrażniać gardło i wywoływać biegunkę[10].

Znaczenie gospodarcze i produkcja[edytuj]

Ananas comosus wykorzystywany jest do produkcji soków i napojów, owoce dodaje się także do deserów mlecznych czy wypieków. pH ananasa i jego produktów oscyluje między 3,1 a 4,0, czyli ma charakter kwasowy. W trakcie produkcji produktów z ananasa należy zadbać o dezaktywację enzymów powodujących psucie (PPO, POD, PME), zachowując jednocześnie aktywność bromeliny, której jest źródłem[11]. Ekstrakcja soku z ananasa na szeroką skalę wymaga 2-stopniowego wyciskania miąższu z ananasa. Pozostały miąższ (przecier) pozostający po ekstrakcji soku ciągle zawiera ważne materiały, które można wyekstrahować, które mogą poprawić finalną jakość soku. Sok z owocu ananasa jest źródłem witaminy A, B1, B2, B6, C oraz minerałów, takich jak: wapń, magnez, potas, żelazo i cynk. Zawiera także błonnik i enzymy. Dodając enzymy stapiające błonę komórkową te wartościowe składniki soku mogą być wyekstrahowane z miąższu[12]. W soku ananasa znajdują się także takie enzymy jak: syntaza sacharozofosforanowa (SPS), syntaza sacharozy (SS) i inwertaza (AI). Enzymy te w połączeniu z warunkami środowiska i sposobem uprawy rośliny mają istotne znaczenie w metabolizmie cukrów zawartych w jej owocach. Cukry natomiast są najistotniejszym czynnikiem wpływającym na jakość i wartość odżywczą owoców[13].

Najwięksi producenci ananasów (2009)
(w tys. ton)
 Filipiny 2 198
 Tajlandia 1 894
 Kostaryka 1 870
 Indonezja 1 558
 Chiny 1 477
 Brazylia 1 471
 Indie 1 341
 Nigeria 898
 Meksyk 685
 Wietnam 460
Łącznie na świecie

Najwięksi producenci ananasów (2010) (w tys. ton)[14]

Brazylia

2 210

Filipiny

2 170

Kostaryka

1 980

Tajlandia

1 920

Chiny

1 520

Łącznie na świecie

17 500

Przypisy

  1. ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-11-06].
  2. ↑ a b c J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 102. ISBN 83-7255-326-2.
  3. ↑ Aragón, C.; Carvalho, L.; González, J.; Escalona, M.; Amancio, S. The physiology of ex vitro pineapple (Ananas comosus L. Merr. var MD-2) as CAM or C3 is regulated by the environmental conditions. „Plant Cell Reports”. 31 (4), s. 757-769, 2012. 
  4. ↑ Janina, Szczepan A. Pieniążek: Owoce krain dalekich. Warszawa: 1981.
  5. ↑ a b c Hanna Kunachowicz i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 602, ISBN 978-83-200-5311-1.
  6. ↑ ANANAS - WARTOŚĆ ODŻYWCZA, BROMELAINA, ZDROWIE -, 29 sierpnia 2017 [dostęp 2017-09-02] (pol.).
  7. ↑ Ben-Erik van Wyk, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Warszawa: MedPharm Polska, 2008, s. 46. ISBN 978-83-60466-51-3.
  8. ↑ ANANAS - WARTOŚĆ ODŻYWCZA, BROMELAINA, ZDROWIE -, 29 sierpnia 2017 [dostęp 2017-09-02] (pol.).
  9. ↑ Ukleja-Sokołowska N i wsp., Alergia na owoce egzotyczne, "Alergia Astma Immunologia" 2014, 19 (1): 16-20
  10. ↑ ANANAS - WARTOŚĆ ODŻYWCZA, BROMELAINA, ZDROWIE -, 29 sierpnia 2017 [dostęp 2017-09-02] (pol.).
  11. ↑ Chakraborty, Snehasis; Rao, P. Srinivasa; Mishra, H. N. Effect of pH on Enzyme Inactivation Kinetics in High-Pressure Processed Pineapple (Ananas comosus L.) Puree Using Response Surface Methodology. „Food and Bioprocess Technology”. 7 (12), s. 3629-3645, 2014. 
  12. ↑ Kumar, S.; Sharma, H.K. Comparative Effect of Crude and Commercial Enzyme on the Juice Recovery from Pineapple (Ananas comosus) Using Principal Component Analysis (PCA). „Food Science and Biotechnology”. 21 (4), s. 959-967, 2012. 
  13. ↑ Zhang, X.M.; Dou, M.A.; Yao, Y.L.; Du, L.Q.; Li, J.G.; Sun, G.M. Dynamic analysis of sugar metabolism in different harvest seasons of pineapple (Ananas comosus L. (Merr.)). „African Journal of Biotechnology”. 10 (14), s. 2716-2723, 2011. 
  14. ↑ Pereira da Silva, W. Osmotic dehydration of pineapple (Ananas comosus) pieces in cubical shape described by diffusion models. „LWT - Food Science and Technology”. 55 (1), s. 1-8, 2014. 

Bibliografia[edytuj]

  1. Andrzej Sarwa: Wielki leksykon roślin leczniczych. Warszawa: 2002.


Zobacz Pina Colada w książce kucharskiej w Wikibooks
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ananas_jadalny&oldid=50256496”