Ananas jadalny

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ananas jadalny
Ilustracja
Ananas z dojrzewającym owocostanem
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

bromeliowate

Rodzaj

ananas

Gatunek

ananas jadalny

Nazwa systematyczna
Ananas comosus (L.) Merr.
Interpr. Herb. amboin. 133. 1917
Synonimy
  • A. comosus (Stickm.) Merill.
  • A. sativus (Ldl.) Schult.
  • Ananassa sativa Lindl.
  • Bromelia ananas L.
  • B. comosa, Stickm.
Multimedia w Wikimedia Commons

Ananas jadalny (Ananas comosus (L.) Merr.), nazywany także ananasem właściwym lub a. czubatym – gatunek rośliny uprawnej, byliny z rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae). W stanie dzikim występuje w Brazylii.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga
Silnie skrócona, dorasta do 1,5 m[3].
Liście
Długie, sztywne, kłujące, na łodydze ułożone spiralnie.
Kwiaty
Niepozorne, ciasno stłoczone w liczbie ok. 200 w kwiatostanie. Sześciodzielne, czerwonofioletowe, wyrastają w kątach ostrych przysadek[3].
Owoce
Zwykle beznasienne jagody (powstają w wyniku partenokarpii), rzadko kwiaty zapylane są przez kolibry i wówczas rozwijają się w nich drobne, twarde nasiona. Owoce zrastają się z mięsistą osią kwiatostanu i liśćmi przykwiatowymi tworząc okazały, soczysty owocostan o wysokości około 20 cm i średnicy 14 cm (u odmian bywają też miniaturowe). Pozostałości kielicha i zewnętrzne części liści przykwiatowych tworzą zewnętrzną, twardą warstwę ochronną. Na szczycie owocostanu rozwija się korona liści (zawiązek pędu)[3].

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Owoc dojrzewa w okresie letnim. Obecnie dzięki opryskom kwasem naftylooctowym reguluje się rozwój roślin, aby plantacje dawały plon w ciągu całego roku. Pierwszy plon zbiera się po 18–24 miesiącach od założenia plantacji.

Są to rośliny generalnie przeprowadzające fotosyntezę CAM, chociaż badania wykazały, że w warunkach in vitro możliwa jest ich modyfikacja w roślinę C3. Ex vitro dzięki plastyczności morfologii oraz fizjologii Ananas comosus zależnie od warunków środowiska tj. intensywności światła i względnej wilgotności może zamiennie funkcjonować jako roślina C3 i roślina przeprowadzająca fotosyntezę CAM.[4]

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Uprawa polowa ananasów
Ananasy w ofercie handlowej

Roślina jadalna[edytuj | edytuj kod]

Ananas był uprawiany w Ameryce na długo przed przybyciem Kolumba. Największe uprawy współcześnie znajdują się w Chinach, na Hawajach, Filipinach, Brazylii i Meksyku. W Europie na pocz. XVIII wieku rozwinęła się, zwłaszcza w Anglii, uprawa ananasa w szklarniach, która przetrwała do następnego stulecia. Pionierem jej w Polsce był w tym samym wieku brat króla Stanisława Augusta, Kazimierz Poniatowski, który założył szklarnie z ananasami w warszawskich ogrodach Frascati. Ich roczna wydajność wynosiła 5 tys. owocostanów[5].

Sztuka kulinarna - duże soczyste i aromatyczne owoce nadają się do spożycia zarówno w stanie surowym jak i po przetworzeniu (soki, dżemy, kompoty).

Wartość odżywcza na 100 g: Wartość energetyczna to 235 kJ oraz 55 kcal. Woda to 85,5 g zawartości owocu. Białka stanowią 0,4 g, zaś tłuszcze 0,2 g (po 0,01 g kwasu palmitynowego i stearynowego; 0,02 g kwasu oleinowego; 0,04 g kwasu linolenowego i 0,03 g kwasu α-linolenowego)[6].

Indeks glikemiczny ananasa wynosi 59[7].

Roślina lecznicza[edytuj | edytuj kod]

Surowcem są owocostany i łodygi, z których w drodze ekstrakcji pozyskuje się mieszaninę pięciu enzymów proteolitycznych określanych zbiorczo jako bromelina. Bromelina ma działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, poprawia trawienie, działa antyagregacyjnie na płytki krwi. Właściwości te zostały potwierdzone w badaniach klinicznych[8]. Ponadto bromelina może potęgować działanie antybiotyków, dlatego trzeba być ostrożnym w czasie przyjmowania leków[7]. Bromelina stanowi również jeden z podstawowych alergenów ananasa[9]. Niedojrzały ananas może podrażniać gardło i wywoływać biegunkę[7].

Znaczenie gospodarcze i produkcja[edytuj | edytuj kod]

Ananas comosus wykorzystywany jest do produkcji soków i napojów, owoce dodaje się także do deserów mlecznych czy wypieków. pH ananasa i jego produktów oscyluje między 3,1 a 4,0, czyli ma charakter kwasowy. W trakcie produkcji produktów z ananasa należy zadbać o dezaktywację enzymów powodujących psucie (PPO, POD, PME), zachowując jednocześnie aktywność bromeliny, której jest źródłem[10]. Ekstrakcja soku z ananasa na szeroką skalę wymaga 2-stopniowego wyciskania miąższu z ananasa. Pozostały miąższ (przecier) pozostający po ekstrakcji soku ciągle zawiera ważne materiały, które można wyekstrahować, które mogą poprawić finalną jakość soku. Sok z owocu ananasa jest źródłem witaminy A, B1, B2, B6, C oraz minerałów, takich jak: wapń, magnez, potas, żelazo i cynk. Zawiera także błonnik i enzymy. Dodając enzymy stapiające błonę komórkową te wartościowe składniki soku mogą być wyekstrahowane z miąższu[11]. W soku ananasa znajdują się także takie enzymy jak: syntaza sacharozofosforanowa (SPS), syntaza sacharozy (SS) i inwertaza (AI). Enzymy te w połączeniu z warunkami środowiska i sposobem uprawy rośliny mają istotne znaczenie w metabolizmie cukrów zawartych w jej owocach. Cukry natomiast są najistotniejszym czynnikiem wpływającym na jakość i wartość odżywczą owoców[12].

Najwięksi producenci ananasów (2018)
(w tys. ton)[13]
 Kostaryka 3 418
 Filipiny 2 731
 Brazylia 2 650
 Tajlandia 2 113
 Indonezja 1 806
 Indie 1 706
 Nigeria 1 665
 Chiny 1 573
 Meksyk 1 000
 Kolumbia 900

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-06] (ang.).
  3. ↑ a b c J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 102. ISBN 83-7255-326-2.
  4. ↑ C. Aragón i inni, The physiology of ex vitro pineapple (Ananas comosus L. Merr. var MD-2) as CAM or C3 is regulated by the environmental conditions, „Plant Cell Reports”, 31 (4), 2012, s. 757–769, DOI: 10.1007/s00299-011-1195-7, PMID: 22134875 [dostęp 2023-04-13].
  5. ↑ Janina, Szczepan A. Pieniążek: Owoce krain dalekich. Warszawa: 1981.
  6. ↑ a b c Hanna Kunachowicz i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 602, ISBN 978-83-200-5311-1.
  7. ↑ a b c ANANAS - WARTOŚĆ ODŻYWCZA, BROMELAINA, ZDROWIE -, 29 sierpnia 2017 [dostęp 2017-09-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-02] (pol.).
  8. ↑ Ben-Erik van Wyk, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Warszawa: MedPharm Polska, 2008, s. 46. ISBN 978-83-60466-51-3.
  9. ↑ Ukleja-Sokołowska N i wsp., Alergia na owoce egzotyczne, "Alergia Astma Immunologia" 2014, 19 (1): 16-20
  10. ↑ Snehasis Chakraborty, P. Srinivasa Rao, H.N. Mishra, Effect of pH on Enzyme Inactivation Kinetics in High-Pressure Processed Pineapple (Ananas comosus L.) Puree Using Response Surface Methodology, „Food and Bioprocess Technology”, 7 (12), 2014, s. 3629–3645, DOI: 10.1007/s11947-014-1380-0 [dostęp 2023-04-13] (ang.).
  11. ↑ Sanjay Kumar, H.K. Sharma, Comparative effect of crude and commercial enzyme on the juice recovery from pineapple (Ananas comosus) using principal component analysis (PCA), „Food Science and Biotechnology”, 21 (4), 2012, s. 959–967, DOI: 10.1007/s10068-012-0126-x [dostęp 2023-04-13] (ang.).
  12. ↑ Zhang X M i inni, Dynamic analysis of sugar metabolism in different harvest seasons of pineapple (Ananas comosus L. (Merr.), „African Journal of Biotechnology”, 10 (14), 2011, s. 2716–2723, DOI: 10.5897/AJB10.1284 [dostęp 2023-04-13].
  13. ↑ FAOSTAT, www.fao.org [dostęp 2020-04-13].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ananas_jadalny&oldid=70103342”