Ananas jadalny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ananas jadalny
Ilustracja
Ananas z dojrzewającym owocostanem
Systematyka[1][2]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Podkrólestwo rośliny zielone
Nadgromada rośliny telomowe
Gromada rośliny naczyniowe
Podgromada rośliny nasienne
Nadklasa okrytonasienne
Klasa Magnoliopsida
Nadrząd liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd wiechlinowce
Rodzina bromeliowate
Rodzaj ananas
Gatunek ananas jadalny
Nazwa systematyczna
Ananas comosus (L.) Merr.
Interpr. Herb. amboin. 133. 1917
Synonimy
  • A. comosus (Stickm.) Merill.
  • A. sativus (Ldl.) Schult.
  • Ananassa sativa Lindl.
  • Bromelia ananas L.
  • B. comosa, Stickm.
Multimedia w Wikimedia Commons

Ananas jadalny (Ananas comosus (L.) Merr.), nazywany także ananasem właściwym lub a. czubatym – gatunek rośliny uprawnej, byliny z rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae). W stanie dzikim występuje w Brazylii.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga
Silnie skrócona, dorasta do 1,5 m[3].
Liście
Długie, sztywne, kłujące, na łodydze ułożone spiralnie.
Kwiaty
Niepozorne, ciasno stłoczone w liczbie ok. 200 w kwiatostanie. Sześciodzielne, czerwonofioletowe, wyrastają w kątach ostrych przysadek[3].
Owoce
Zwykle beznasienne jagody (powstają w wyniku partenokarpii), rzadko kwiaty zapylane są przez kolibry i wówczas rozwijają się w nich drobne, twarde nasiona. Owoce zrastają się z mięsistą osią kwiatostanu i liśćmi przykwiatowymi tworząc okazały, soczysty owocostan o wysokości około 20 cm i średnicy 14 cm (u odmian bywają też miniaturowe). Pozostałości kielicha i zewnętrzne części liści przykwiatowych tworzą zewnętrzną, twardą warstwę ochronną. Na szczycie owocostanu rozwija się korona liści (zawiązek pędu)[3].

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Owoc dojrzewa w okresie letnim. Obecnie dzięki opryskom kwasem naftylooctowym reguluje się rozwój roślin, aby plantacje dawały plon w ciągu całego roku. Pierwszy plon zbiera się po 18–24 miesiącach od założenia plantacji.

Są to rośliny generalnie przeprowadzające fotosyntezę CAM, chociaż badania wykazały, że w warunkach in vitro możliwa jest ich modyfikacja w roślinę C3. Ex vitro dzięki plastyczności morfologii oraz fizjologii Ananas comosus zależnie od warunków środowiska tj. intensywności światła i względnej wilgotności może zamiennie funkcjonować jako roślina C3 i roślina przeprowadzająca fotosyntezę CAM.[4]

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Uprawa polowa ananasów
Ananasy w ofercie handlowej

Roślina jadalna[edytuj | edytuj kod]

Ananas był uprawiany w Ameryce na długo przed przybyciem Kolumba. Największe uprawy współcześnie znajdują się w Chinach, na Hawajach, Filipinach, Brazylii i Meksyku. W Europie na pocz. XVIII wieku rozwinęła się, zwłaszcza w Anglii, uprawa ananasa w szklarniach, która przetrwała do następnego stulecia. Pionierem jej w Polsce był w tym samym wieku brat króla Stanisława Augusta, Kazimierz Poniatowski, który założył szklarnie z ananasami w warszawskich ogrodach Frascati. Ich roczna wydajność wynosiła 5 tys. owocostanów[5].

Sztuka kulinarna - duże soczyste i aromatyczne owoce nadają się do spożycia zarówno w stanie surowym jak i po przetworzeniu (soki, dżemy, kompoty).

Wartość odżywcza na 100 g: Wartość energetyczna to 235 kJ oraz 55 kcal. Woda to 85,5 g zawartości owocu. Białka stanowią 0,4 g, zaś tłuszcze 0,2 g (po 0,01 g kwasu palmitynowego i stearynowego; 0,02 g kwasu oleinowego; 0,04 g kwasu linolenowego i 0,03 g kwasu α-linolenowego)[6].

Indeks glikemiczny ananasa wynosi 59[7].

Roślina lecznicza[edytuj | edytuj kod]

Surowcem są owocostany i łodygi, z których w drodze ekstrakcji pozyskuje się mieszaninę pięciu enzymów proteolitycznych określanych zbiorczo jako bromelina. Bromelina ma działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, poprawia trawienie, działa antyagregacyjnie na płytki krwi. Właściwości te zostały potwierdzone w badaniach klinicznych[8]. Ponadto bromelina może potęgować działanie antybiotyków, dlatego trzeba być ostrożnym w czasie przyjmowania leków[7]. Bromelina stanowi również jeden z podstawowych alergenów ananasa[9]. Niedojrzały ananas może podrażniać gardło i wywoływać biegunkę[7].

Znaczenie gospodarcze i produkcja[edytuj | edytuj kod]

Ananas comosus wykorzystywany jest do produkcji soków i napojów, owoce dodaje się także do deserów mlecznych czy wypieków. pH ananasa i jego produktów oscyluje między 3,1 a 4,0, czyli ma charakter kwasowy. W trakcie produkcji produktów z ananasa należy zadbać o dezaktywację enzymów powodujących psucie (PPO, POD, PME), zachowując jednocześnie aktywność bromeliny, której jest źródłem[10]. Ekstrakcja soku z ananasa na szeroką skalę wymaga 2-stopniowego wyciskania miąższu z ananasa. Pozostały miąższ (przecier) pozostający po ekstrakcji soku ciągle zawiera ważne materiały, które można wyekstrahować, które mogą poprawić finalną jakość soku. Sok z owocu ananasa jest źródłem witaminy A, B1, B2, B6, C oraz minerałów, takich jak: wapń, magnez, potas, żelazo i cynk. Zawiera także błonnik i enzymy. Dodając enzymy stapiające błonę komórkową te wartościowe składniki soku mogą być wyekstrahowane z miąższu[11]. W soku ananasa znajdują się także takie enzymy jak: syntaza sacharozofosforanowa (SPS), syntaza sacharozy (SS) i inwertaza (AI). Enzymy te w połączeniu z warunkami środowiska i sposobem uprawy rośliny mają istotne znaczenie w metabolizmie cukrów zawartych w jej owocach. Cukry natomiast są najistotniejszym czynnikiem wpływającym na jakość i wartość odżywczą owoców[12].

Najwięksi producenci ananasów (2018)
(w tys. ton)[13]
 Kostaryka 3 418
 Filipiny 2 731
 Brazylia 2 650
 Tajlandia 2 113
 Indonezja 1 806
 Indie 1 706
 Nigeria 1 665
 Chiny 1 573
 Meksyk 1 000
 Kolumbia 900

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-06] (ang.).
  3. ↑ a b c J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 102. ISBN 83-7255-326-2.
  4. ↑ C. Aragón, L. Carvalho, J. González, M. Escalona i inni. The physiology of ex vitro pineapple (Ananas comosus L. Merr. var MD-2) as CAM or C3 is regulated by the environmental conditions. „Plant Cell Reports”. 31 (4), s. 757-769, 2012. 
  5. ↑ Janina, Szczepan A. Pieniążek: Owoce krain dalekich. Warszawa: 1981.
  6. ↑ a b c Hanna Kunachowicz i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 602, ISBN 978-83-200-5311-1.
  7. ↑ a b c ANANAS - WARTOŚĆ ODŻYWCZA, BROMELAINA, ZDROWIE -, 29 sierpnia 2017 [dostęp 2017-09-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-02] (pol.).
  8. ↑ Ben-Erik van Wyk, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Warszawa: MedPharm Polska, 2008, s. 46. ISBN 978-83-60466-51-3.
  9. ↑ Ukleja-Sokołowska N i wsp., Alergia na owoce egzotyczne, "Alergia Astma Immunologia" 2014, 19 (1): 16-20
  10. ↑ Chakraborty, Snehasis; Rao, P. Srinivasa; Mishra, H. N. Effect of pH on Enzyme Inactivation Kinetics in High-Pressure Processed Pineapple (Ananas comosus L.) Puree Using Response Surface Methodology. „Food and Bioprocess Technology”. 7 (12), s. 3629-3645, 2014. Sprawdź autora:1.
  11. ↑ S. Kumar, H.K. Sharma. Comparative Effect of Crude and Commercial Enzyme on the Juice Recovery from Pineapple (Ananas comosus) Using Principal Component Analysis (PCA). „Food Science and Biotechnology”. 21 (4), s. 959-967, 2012. 
  12. ↑ Zhang, X.M.; Dou, M.A.; Yao, Y.L.; Du, L.Q.; Li, J.G.; Sun, G.M. Dynamic analysis of sugar metabolism in different harvest seasons of pineapple (Ananas comosus L. (Merr.)). „African Journal of Biotechnology”. 10 (14), s. 2716-2723, 2011. Sprawdź autora:1.
  13. ↑ FAOSTAT, www.fao.org [dostęp 2020-04-13].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  1. Andrzej Sarwa: Wielki leksykon roślin leczniczych. Warszawa: 2002.


Zobacz Pina Colada w książce kucharskiej w Wikibooks
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ananas_jadalny&oldid=63369369”