Przejdź do zawartości

Dialekt śląski języka niemieckiego

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Schläsche Sproache
Obszar

Śląsk w granicach Polski oraz Czech, Czechy (od Broumova do Frýdlantu), Niemcy

Liczba mówiących

22 900[1]

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy nie uznawany
Ethnologue 6a żywy
Kody języka
ISO 639-3 sli
IETF sli
Glottolog lowe1388
Ethnologue sli
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Zasięg niemieckich dialektów prowincji dolnośląskiej i górnośląskiej

Dialekt śląski języka niemieckiego[2] albo język śląski[3][4] (śl-niem. Schläsche Sproache, niem. Schlesisch albo Schlesische Sprache) – zespół gwar, którymi posługiwało się do 1945 roku ok. 7 mln mieszkańców Śląska (głównie Dolnego) i graniczącej z nim sudeckiej części Kraju Sudetów. Przez organizację SIL International dialekt śląski uważany jest za odrębny od języka niemieckiego: „język dolnośląski”[5], nie jest to jednak nazwa geograficznie precyzyjna, gdyż etnolekt ten obejmował również obszary należące do Górnego Śląska.

Grupy gwarowe

[edytuj | edytuj kod]

Do śląskiego dialektu języka niemieckiego zalicza się następujące grupy gwarowe[6]:

Słownictwo

[edytuj | edytuj kod]

Leksyka dialektu Schlesisch wykazuje sporo podobieństw z niemieckimi dialektami środkowo- i południowo-zachodnimi, zawiera ponadto zapożyczenia z języków zachodniosłowiańskich (głównie z polskiego i czeskiego). W dialekcie tym tworzyli m.in.: Andreas Gryphius, Robert Rößler, Karl Eduard von Holtei i Gerhart Hauptmann.

Porównanie dialektów śląskich języka niemieckiego i języka polskiego (przykłady)

Dialekty śląskie języków niemieckiego i polskiego, poza zapożyczeniami leksykalnymi, mają ze sobą niewiele wspólnego. Pierwszy jest dialektem germańskim, drugi dialektem słowiańskim. Poniższa tabela przedstawia kilka przykładów słów obu dialektów oraz ich odpowiedniki w standardowych językach niemieckim i polskim.

Język ogólnoniemiecki Dialekt śląski języka niemieckiego Dialekt śląski języka polskiego Język ogólnopolski
Hundsfott (ungezogener Junge), Räuber Jungaohs huncwot, rojber łobuz, huncwot
auf dem Eis ausrutschen kascheln klojzdnonć pośliznąć się
(großer) Topf, Kessel Kastrull kastrol rondel
Nudelholz Nudelkulle nudelkula wałek do ciasta
Hocker Stockel[7] hoker taboret
Fußbank Ritsche[8] ryczka taborecik, podnóżek
rumwühlen, schnuppern rumurbern rumplować, sznupać myszkować

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Ethnologue report for language code: sli.
  2. Niemiecki język potoczny na Dolnym Śląsku (niemiecki dialekt śląski) powstał w wyniki zmieszania się dialektów germańskich, które przynieśli ze sobą osiedleńcy z różnych stron Cesarstwa Niemieckiego, a także Flandrowie, którzy z czasem germanizują się lub polonizują. Z biegiem czasu wykształcił się z tej mieszanki językowej niemiecki dialekt śląski należący do wschodniej grupy dialektów środkowoniemieckich (Ostmitteldeutsch). Do tego dialektu nawiązywały dawne niemieckie wyspy językowe w Poznańskiem, na polskim językowo Śląsku oraz w Małopolsce (zob. Bambrzy, język wilamowski, Głuchoniemcy), [w:] Grażyna Kryszczuk. Świadomość językowa i kompetencja komunikacyjna Niemców na Dolnym Śląsku. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. 1999. s. 43, Maria Brzezina. Polszczyzna Niemców. 1989.
  3. Johann David Koehler, Ernst Gieler: Von der Schlesier Sprache, 1928.
  4. Ernst Gieler: Von der Schlesier Sprache und Mund-Art und Poëten, Hirschberg., 1928.
  5. SIL International.
  6. Klaus Ullmann: Schlesien-Lexikon, 2. Band der Reihe Deutsche Landschaften im Lexikon, 3. Auflage 1982, Adam Kraft Verlag GmbH & Co. KG Mannheim (ISBN 3-8083-1161-4), S. 260–262.
  7. Walther Mitzka, Schlesisches Wörterbuch, Walter de Gruyter & Co., Berlin 1965, Bd. III: S–Z, s. 1332 (Stockel).
  8. Walther Mitzka, Schlesisches Wörterbuch, Walter de Gruyter & Co., Berlin 1964, Bd. II: I–R, s. 1128 (Ritsche).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]