Disco

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Disco
Pochodzenie

funk, salsa, soul, psychodelia

Czas i miejsce powstania

późne lata 60., pierwsza poł. lat 70., Stany Zjednoczone

Instrumenty

keyboard, perkusja lub automat perkusyjny, skrzypce, instrument dęty blaszany, fortepian, syntezator, gitara basowa, gitara elektryczna

Największa popularność

poł. lat 70. – wczesne lata 80.

Gatunki pokrewne

house, techno, trance, dance, eurodance, muzyka klubowa

Podgatunki
euro disco, post-disco, space disco, disco polo, italo disco, Hi-NRG, nu-disco
Podgatunki powstałe z połączenia z innym stylem muzycznym
disco house, disco punk
Style regionalne
disco polo, brzmienie filadelfijskie, italo disco, euro disco
Disco

Disco, znane także pod nazwą muzyka dyskotekowa – gatunek muzyki popularnej[1] będący rodzajem rytmicznej muzyki tanecznej[2], głównie, choć nie wyłącznie, przeznaczonej do tańca w dyskotekach[2]. Szczególnie popularny w drugiej połowie lat siedemdziesiątych XX wieku.

Cechy gatunku[edytuj | edytuj kod]

  • Najczęściej metrum 4/4, nieakcentowane, z bębnem basowym grającym wszystkie ćwierćnuty w takcie, czyli tzw. four-to-the-floor[3].
  • Przeważająca ósemkowa długość dźwięków.
  • Instrumentacja: stosowanie hi-hatu, redukcja roli gitary prowadzącej.

Wykonawcy[edytuj | edytuj kod]

 Osobna strona: Kategoria:Zespoły disco.
 Osobna strona: Kategoria:Muzycy disco.

Najbardziej znanymi przedstawicielami są zespoły i wykonawcy tacy jak: ABBA, Afric Simone, À La Carte, Amanda Lear, Arabesque, Baccara, Bee Gees, Belle Epoque, Bimbo Jet, Boney M., Brotherhood of Man, Cherry Laine, Dalida, Donna Summer, Dschinghis Khan, Eruption, George Baker Selection, Gibson Brothers, Goombay Dance Band, La Bionda, Luv', Maywood, Ottawan, Saragossa Band, Secret Service, Silver Convention, The Rubettes, Village People[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wpływy[edytuj | edytuj kod]

Styl znany pod nazwą disco, rozwinął się początkowo w Stanach Zjednoczonych pośród społeczności afroamerykańskich i hiszpańskich. Najistotniejszy wpływ na powstanie gatunku miały gatunki funk[1], salsa, psychodelia[4] i soul[5].

Początki[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec lat 60. muzycy i publiczność R&B ze społeczności czarnoskórych, włoskich i latynoskich przyjęli szereg cech subkultur hipisowskich i psychodelii. Obejmowały one korzystanie z sal muzycznych z głośnym, przytłaczającym dźwiękiem, swobodny taniec, odlotowe oświetlenie, kolorowe kostiumy oraz stosowanie środków halucynogennych[5][6][7]. Psychodeliczne grupy soulowe takie jak Chambers Brothers, a szczególnie Sly and the Family Stone wywarły wpływ na proto-disco i twórców takich jak Isaac Hayes, Willie Hutch i stylu soul znanego jako Philadelphia Sound[8]. Popularność disco zdobyło w drugiej połowie lat sześćdziesiątych tzw. proto-disco (wczesne disco). Z kolei po 1970 powstały utwory daleko różniące się od dotychczasowej muzyki, m.in. Barry’ego White’a, który kierował Love Unlimited Orchestra (przebój „Love’s Theme”, 1973), cechowane przez mnogość instrumentów. Pierwszy artykuł o muzyce disco został napisany w 1973 roku przez Vince Aletti dla magazynu Rolling Stone[9]. Jednak pierwsze utwory w stylu czystego disco pojawiły się około 1974. Były to m.in.: „Rock The Boat” Hues Corporation (1974), „You’re the First, the Last, My Everything” Barry’ego White’a (1974), i utwór Donny Summer pt. „Love to Love You Baby” (1975). W 1974 roku w Nowym Jorku na antenie radia WFAN-FM miało swoją premierę pierwsze disco show[9].

Era disco[edytuj | edytuj kod]

Od połowy lat siedemdziesiątych muzyka disco stawała się coraz bardziej popularna. Disco stało się obecne w mediach, a także w filmie. Powstały wielkie dyskoteki, jak np. Studio 54. Wydawane były dyskotekowe czasopisma, istniały liczne stacje radiowe nadające disco całą dobę. Muzyka disco opanowała niemal cały świat[10].

Ważniejsze przeboje tego okresu to:

1971[edytuj | edytuj kod]

1972[edytuj | edytuj kod]

1973[edytuj | edytuj kod]

1974[edytuj | edytuj kod]

1975[edytuj | edytuj kod]

1976[edytuj | edytuj kod]

1977[edytuj | edytuj kod]

1978[edytuj | edytuj kod]

1979[edytuj | edytuj kod]

1980[edytuj | edytuj kod]

1981[edytuj | edytuj kod]

1982[edytuj | edytuj kod]

1983[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy film dyskotekowy powstaje w 1977 i nosi tytuł Gorączka sobotniej nocy[2], muzykę do niego stworzyła grupa Bee Gees. Potem były Dzięki Bogu już piątek (1978), Roller Boogie (1979) oraz Xanadu (1980) i Disco Dancer.

Parodie[edytuj | edytuj kod]

Stworzono kilka parodii stylu disco[58]. Rick Dees, amerykański DJ radiowy w Memphis w Tennessee nagrał utwory „Disco Duck” (1976)[59][60] oraz „DIS-Gorilla” (1977)[58]. Frank Zappa parodiował styl życia tancerzy disco w piosence pt. „Disco Boy” nagranej w 1976 roku, pochodzącej z albumu Zoot Allures[61][62] i w piosence pt. „Dancin’ Fool” nagranej w 1979 roku, pochodzącej z albumu Sheik Yerbouti[63].

Spadek popularności[edytuj | edytuj kod]

Po 1980 popularność muzyki disco zaczęła spadać. Wpływ na spadek popularności miały organizacje zwalczające nowy światowy trend. 12 lipca 1979 r. na stadionie miejskim w Chicago miała miejsce tzw. “Noc Zniszczenia Disco – Disco Demolition Night”, kiedy to masowo palono płyty disco, doprowadzając do starć na stadionie[64][65]. Od roku 1983 muzykę zdominowały już inne gatunki. Disco wyparła nowa fala[66], a w szczególności jej najlżejsza odmiana, new romantic, a później dużą popularność kosztem tego gatunku zyskała też muzyka punk[66]. Natomiast w latach 80. XX wieku z muzyki dyskotekowej popularne były podgatunki: italo disco[66] i euro disco[64]. Najgorszym okresem dla twórców muzyki disco były lata 19831985[66]. W tych latach niektórzy wykonawcy tego gatunku próbowali przetrwać poprzez zmianę stylu wykonywanej muzyki, ale wielu artystów w tym właśnie okresie zniknęło bezpowrotnie z rynku muzycznego[66]. Muzyka disco wywarła kluczowy wpływ na powstanie w latach 80. XX wieku gatunku elektronicznej muzyki tanecznej określanego nazwą house[1][67].

Euro disco[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Euro disco.

Ponieważ popularność muzyki disco gwałtownie spadła w Stanach Zjednoczonych[9], a z jej promowania zrezygnowały największe amerykańskie wytwórnie muzyczne i producenci muzyczni to europejska scena disco kontynuowała ewolucje w obrębie głównego nurtu sceny muzyki pop[9]. Na europejskiej scenie muzyki disco działały zespoły i twórcy m.in. Silver Convention, Love and Kisses, Munich Machine, a także amerykańscy twórcy Donna Summer i Village People, którzy stworzyli brzmienie stylu zdefiniowanego pod koniec lat 70. XX wieku jako euro disco[9][66], w którym zastosowano w linii basowej syntezator Mooga[64].

Lata 90. XX wieku[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten jednak od połowy lat 90. przeżywa swą drugą młodość[66]. Przełożyło się to na dużą liczbę koncertów Donny Summer oraz zwiększoną liczbą koncertów takich twórców jak Bee Gees, Kool & The Gang, Boney M., Glorii Gaynor, Earth, Wind & Fire[66]. Duży wpływ miało na to też przerabianie starych przebojów tego gatunku przez znanych DJ’ów[66].

Po 2000 roku[edytuj | edytuj kod]

W 2005 roku ukazał się album wokalistki Madonny pt. Confessions on a Dance Floor, na którym się znajdują utwory utrzymane w tym gatunku muzycznym[68][69], a pochodząca z tego albumu piosenka Hung Up zawiera w linii melodycznej sampel z piosenki disco szwedzkiego zespołu ABBA pt. "Gimme! Gimme! Gimme! (A Man After Midnight)"[70]. W 2013 roku na listach przebojów pojawiło się kilka utworów w stylu funk i disco, a przez to listy muzyki pop miały więcej utworów tanecznych niż w jakimkolwiek innym okresie od końca lat 70. XX wieku[71]. Największym hitem muzyki disco w 2013 roku był utwór „Get Lucky” autorstwa zespołu Daft Punk nagrany z udziałem Pharrella Williamsa, w którego nagraniu udział wziął też Nile Rodgers na gitarze[71], album Random Access Memories, z którego pochodzi utwór otrzymał nagrodę Grammy w 2014 roku[71][72]. Inne nagrane w tym czasie piosenki w stylu disco, które znalazły się w Top 40 to „Blurred LinesRobina Thicke’a, „Take Back The Night” Justina Timberlake’a oraz „TreasureBruno Marsa[71][72]. W 2014 roku elementy muzyki disco można znaleźć w utworach „ArtpopLady Gagi[73][74] i „Birthday” wokalistki Katy Perry[75]. Inne piosenki disco z 2014 roku to „I Want It All” amerykańskiego duetu Karmin[76] i „Wrong Club” brytyjskiego duetu The Ting Tings[77]. W 2016 roku piosenka Justina Timberlake’a pt. „Can’t Stop The Feeling", która zawiera elementy muzyki disco[78], stał się 26. piosenką, która od debiutu stała się numerem jeden na liście Billboard Hot 100 w historii wykresu[72][79]. Amerykański film pt. Marsjanin z 2015 roku intensywnie wykorzystuje muzykę disco jako element ścieżki dźwiękowej[80].

Nu disco[edytuj | edytuj kod]

Nu disco to gatunek muzyki tanecznej powstały w XXI wieku, związany z ponownym zainteresowaniem amerykańską muzyką disco lat 70. XX wieku[81] oraz syntezatorową europejską muzyką taneczną lat 80. XX wieku, w tym euro disco oraz italo disco[82]. Obecnie istnieje kilka odmian muzyki związanych z gatunkiem nu-disco, w tym disco house, który charakteryzuje połączenie muzyki disco z muzyką house[83][84] i wywodząca się z disco muzyka Balearów, znana również jako balearic beat revival[85] lub balearica[86].

Muzyka disco w Polsce[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też kategorię: Polskie zespoły disco.

W 1973 roku we Wrocławiu odbył się Pierwszy Ogólnopolski Turniej Prezenterów Dyskotek[87][88]. W 1983 roku pojawiła się postać Franka Kimono, który miał być parodią muzyki disco[89]. W Polsce muzyka disco była popularna w latach 90. XX wieku za sprawą nurtu polskiej muzyki tanecznej powstałego w latach 80. XX wieku z połączenia podgatunków muzyki disco – euro disco[90] i italo disco z muzyką biesiadną – disco polo[91][92]. 27 września 2011 roku został w Polsce uruchomiony kanał telewizyjny poświęcony w całości muzyce dyskotekowej – TV.Disco[93], który istniał do 25 czerwca 2015 roku[94][95].

Podsumowanie[edytuj | edytuj kod]

Dzięki muzyce disco dużą popularność zdobyła muzyka elektroniczna. Niektóre elementy stylu disco zostały zaadaptowane przez grupy spoza tego kręgu m.in. ABBA, The Rubettes i inne. Nawet tacy artyści rockowi, jak The Rolling Stones[1], Kiss czy Rod Stewart[1] nagrali piosenki i płyty w tym stylu. Gloria Gaynor wydała w 1975 pierwszą płytę przeznaczoną do użytku dyskotekowego, a w 1976 roku zostaje wydany pierwszy tzw. Disco single, czyli 12-calowy singiel[96]. Disco miało wpływ na powstanie muzyki rap[66], hip-hop[1][97], Euro disco[66], Italo disco[66], disco polo[98], dance-pop[1], eurodance[99], house[1] oraz na początki muzyki techno[1][66].

Muzykę dyskotekową do perfekcji doprowadził zespół Bee Gees, którego okres największej popularności (koniec lat 70.) zbiegł się ze szczytem dyskotekowego szału. Muzyka disco była jednym z elementów subkultury disco, dominującej w młodzieżowej kulturze masowej tamtych czasów.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g h i j Disco | Music Highlights, AllMusic [dostęp 2016-03-30] (ang.).
  2. a b c DISCO – Encyklopedia Muzyki – RMF Classic, [w:] Encyklopedia muzyki PWN [online], RMF Classic [dostęp 2014-02-01] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-01].
  3. Peter Shapiro (2000) Modulations: a History of Electronic Music: Throbbing Words on Sound, London: Distributed Art Publishers, ISBN 1-891024-06-X, p. 40.
  4. (2000) Last Night a DJ Saved My Life, ISBN 978-0-8021-3688-6, s.127: „Its [disco] music grew as much out of the psychedelic experiments ... as from ... Philadelphia orchestrations”.
  5. a b (1998) „The Cambridge History of American Music”, ISBN 0-521-45429-8, 9780521454292, p.372: „Initially, disco musicians and audiences alike belonged to marginalized communities: women, gay, black, and Latinos”.
  6. Simon Reynolds, Disco Double Take, „Village Voice”, 10 lipca 2001 [dostęp 2009-01-09] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-19].
  7. Robin. Sylvan, Traces of the spirit. The religious dimensions of popular music, New York University Press, 2002, ISBN 978-0-8147-9809-6, OCLC 48817589.
  8. AllMusic | Record Reviews, Streaming Songs, Genres & Bands, AllMusic [dostęp 2005-01-29] [zarchiwizowane z adresu 2010-11-09].
  9. a b c d e Bernard Weinraub, ARTS IN AMERICA; Here’s to Disco, It Never Could Say Goodbye, „The New York Times”, 10 grudnia 2002, ISSN 0362-4331 [dostęp 2017-03-07].
  10. DiscoMania, www.djsportal.com [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2005-08-29].
  11. Danyel Gerard – Butterfly (1971).
  12. Les Humphries Singers – Mexico (1972).
  13. Middle of the Road – Chirpy Chirpy Cheep Cheep (1972).
  14. Middle of the Road – Yellow Boomerang (1973).
  15. Les Humphries Singers – Mama Loo (1973).
  16. Carl Douglas – Kung Fu Fighting (1974).
  17. ABBA – Waterloo (1974).
  18. Bimbo Jet – El Bimbo (1974).
  19. Carl Douglas – Dance the Kung Fu (1975).
  20. The Rubettes – Juke Box Jive (1975).
  21. Hot Chocolate – You Sexy Thing (1975).
  22. George Baker Selection – Una Paloma Blanca (1975).
  23. Silver Convention – Fly Robin Fly (1975).
  24. Afric Simone – Ramaya (1975).
  25. Pussycat – Georgie (1976).
  26. Boney M. – Daddy cool 1976.
  27. Afric Simone – Playa Blanca (1976).
  28. Baccara – Yes Sir I Can Boogie (1977).
  29. DONNA SUMMER – I feel love (1977) HD and HQ.
  30. Afric Simone – Hafanana (1977).
  31. El Pasador – Amada Mia, Amore Mio (1977).
  32. Boney M. – Painter Man (1978).
  33. La Bionda – One for you, one for me (1978).
  34. Village People – Y.M.C.A. (1978).
  35. Patrick Hernandez – Born to be alive (1978).
  36. Cherry Laine – Catch the Cat (1978).
  37. Luv’ – You’re the greatest lover (1978).
  38. El Pasador – Bamba Dabam (1978).
  39. Tee Set – Linda Linda (1978).
  40. Arabesque – Friday night (1978).
  41. 2 plus 1 – Easy Come, Easy Go (1979).
  42. Luv’ – Trojan Horse (1979).
  43. Saragossa Band – Zabadak (1979).
  44. Lipps Inc. – Funky Town (1980).
  45. Goombay Dance Band – Eldorado (1980).
  46. Maywood – Late At Night (1980).
  47. À La Carte – Doctor, Doctor (1980).
  48. Ottawan – D.I.S.C.O. (1980).
  49. Secret Service – Oh Susie (1980).
  50. Boney M. – I See A Boat On The River (1980).
  51. Boney M. – Malaika (1981).
  52. Arabesque – In for a penny (1981).
  53. Aneka – Japanese Boy (1981).
  54. Fantastique – Costa Blanca (1982).
  55. The Shorts – Comment ça va (1983).
  56. Arabesque – Sunrise In Your Eyes (1983).
  57. Audrey Landers – Playa blanca (1983).
  58. a b Rick Dees & His Cast of Idiots | Biography & History | AllMusic, AllMusic [dostęp 2017-03-11].
  59. Fred. Bronson, The Billboard book of number one hits, Billboard Publications, 1992, ISBN 0-8230-8298-9, OCLC 317932023.
  60. Disco Duck, AllMusic [dostęp 2017-03-11].
  61. „Disco Boy – Frank Zappa | Listen, Appearances, Song Review | AllMusic”, AllMusic [dostęp 2015-06-24].
  62. Kelly Fisher Lowe, The Words and Music of Frank Zappa, Greenwood Publishing Group, 2006, ISBN 978-0-275-98779-4 [dostęp 2017-03-11] (ang.).
  63. Dancin’ Fool, AllMusic [dostęp 2014-06-01].
  64. a b c Historia Italo Disco. TOP80.PL, 2008-06-01. [dostęp 2012-07-25]. (pol.).
  65. Marcin Bosacki: 30 lat temu Ameryka zabiła disco. gazeta.pl, 2009-07-16. [dostęp 2009-07-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-29)].
  66. a b c d e f g h i j k l m HISTORIA DISCO, djsportal.com [dostęp 2004-06-25] [zarchiwizowane z adresu 2004-06-25].
  67. House, AllMusic [dostęp 2012-07-25].
  68. Madonna Confesses, „Billboard” [dostęp 2017-01-25].
  69. Alan Braidwood, BBC – Music – Review of Madonna – Confessions on a Dancefloor [dostęp 2017-01-25].
  70. Madonna Samples Abba.. undercover.com.au. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-25)]. 2005-09-20.
  71. a b c d James C. Mckinley jr., Daft Punk’s ‘Get Lucky’ May Rule the Summer, „The New York Times”, 29 maja 2013, ISSN 0362-4331 [dostęp 2017-03-07].
  72. a b c Billboard Hot 100 online.
  73. 15 Best Albums of 2013: Critics’ Picks, „Billboard” [dostęp 2017-03-08].
  74. Review: Lady Gaga’s ‘Artpop’ bursts with disco energy, „USA TODAY” [dostęp 2017-03-08] (ang.).
  75. Review: Hits pack Katy Perry’s ‘Prism’, „Los Angeles Times”, 22 października 2013, ISSN 0458-3035 [dostęp 2017-03-08] (ang.).
  76. Jenna Hally Rubenstein 12/12/2013, Karmin’s 'I Want It All’ Is The Epic Disco-Tinged Karmin Jam You Never Saw Coming, MTV News [dostęp 2017-03-08].
  77. The Ting Tings Channel Daft Punk on ‘Wrong Club’: Listen, „Billboard” [dostęp 2017-03-08].
  78. Justin Timberlake Delivers Delightful Single ‘Can’t Stop The Feeling’: Watch, „Billboard” [dostęp 2017-03-08].
  79. Justin Timberlake Debuts at No. 1 on Hot 100 With ‘Can’t Stop the Feeling!', „Billboard” [dostęp 2017-03-08].
  80. Will the '70s Disco Soundtrack of ‘The Martian’ Be the Next 'Guardians of the Galaxy’?, „Billboard” [dostęp 2017-03-07].
  81. Beatport launches nu disco / indie dance genre page | Beatportal, Beatport, 7 sierpnia 2008 [dostęp 2008-08-08] [zarchiwizowane z adresu 2008-08-07].
  82. The Joy of Nu Disco, m-magazine.com, 2 marca 2012 [dostęp 2019-02-07] (ang.).
  83. The Joy Of Nu Disco – M Magazine, M magazine: PRS for Music online magazine, 2 marca 2012 [dostęp 2019-02-20] (ang.).
  84. Logan Lowrey-Rasmussen, Logan Lowrey-Rasmussen, 3 Nu Disco / Disco House Tracks That Keep the Funk Alive In 2016, Relentless Beats [dostęp 2019-02-20] (ang.).
  85. Kate Hutchinson, Dan Lissvik: Midnight review – suitably eclectic Balearic beat revival, „The Guardian”, 9 czerwca 2016, ISSN 0261-3077 [dostęp 2019-09-06] (ang.).
  86. Hervé, Moombahton, Nu-Jungle, Future Garage? Let Hervé explain, „The Guardian”, 12 sierpnia 2011, ISSN 0261-3077 [dostęp 2019-09-06] (ang.).
  87. Polska Historia Disco - Pierwszy Ogólnopolski Turniej Prezenterów Dyskotek - 1973 -, www.djsportal.com, 5 czerwca 2014 [dostęp 2021-04-17] [zarchiwizowane z adresu 2014-06-05].
  88. Filip Lech: Krótki przewodnik po czterech dekadach disco. culture.pl, 2014-12-03. [dostęp 2014-12-19]. (pol.).
  89. Franek Kimono – „King Bruce Lee Karate Mistrz”. [w:] Miały być tylko żartem. Stały się hitami! [on-line]. muzyka.wp.pl, 2011-10-25. [dostęp 2011-10-25]. (pol.).
  90. Ewa Potocka: Disco polo jak z galerii handlowej. [w:] Disco polo z wyższej półki [on-line]. muzyka.onet.pl, 2011-04-15. [dostęp 2013-12-02]. (pol.).
  91. Disco polo. [w:] Encyklopedia Muzyki PWN [on-line]. Oficjalna strona RMF Classic. [dostęp 2012-08-24]. (pol.).
  92. Disco polo. [w:] Słownik Języka Polskiego PWN [on-line]. sjp.pwn.pl. [dostęp 2012-09-24].
  93. TV.Disco już nadaje. Co w ofercie?. media2.pl. [dostęp 2011-09-27].
  94. Ruszają stacje 4fun Hits oraz 4fun Fit & Dance. Bogusław Linda głosem kampanii (wideo). wirtualnemedia.pl. [dostęp 2015-06-25]. (pol.).
  95. 25.06 4fun Fit&Dance zamiast TV.Disco, a 4fun Hits za Mjuzik.tv. satkurier.pl. [dostęp 2015-06-25]. (pol.).
  96. DiscoFenomen, www.djsportal.com [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2006-06-23].
  97. Hip Hop. [w:] Encyklopedia muzyki PWN [on-line]. RMF Classic. [dostęp 2012-11-25]. (pol.).
  98. Śmierć disco polo, DJ World [dostęp 2012-01-01] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-06] (pol.).
  99. Euro-Dance | Music Highlights, AllMusic [dostęp 2016-03-30] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]