Elekcja cesarska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Elekcja cesarska – proces wyboru króla Niemiec i jednocześnie cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego. We wczesnym średniowieczu był dokonywany przez wiec plemion niemieckich, które wybierały najlepszego kandydata spośród członków panującej dynastii (wówczas saskich Ludolfingów). W praktyce wiec zatwierdzał decyzję elitarnego grona książąt plemiennych i dostojników dworskich, co z czasem doprowadziło do zastrzeżenia prawa udziału w wyborach tylko dla owych możnych, najpierw drogą precedensu, potem przez pisaną normę prawną. Od 1356 roku na mocy Złotej Bulli cesarza Karola IV Luksemburskiego prawo wyboru cesarza przysługiwało jedynie siedmiu elektorom, obdarzonym szczególnymi przywilejami, zrównującymi ich w godności z królami.

Cesarz w kręgu elektorów, aut. Abraham Aubry, Norymberga 1663/64

Elektorzy Rzeszy[edytuj | edytuj kod]

Siedmiu Elektorów Rzeszy według miniatury z Kodeksu Baldwina. Od lewej elektorzy sakralni – arcybiskupi Kolonii, Moguncji i Trewiru oraz elektorzy świeccy Palatynatu, Saksonii, Brandenburgii i Czech

Skład Kurii Elektorskiej, czyli kolegium książąt uprawnionych do udziału w elekcji ustalił się drogą precedensu już w połowie XIII w. Prawną sankcję dla tego stanu wprowadziła Złota Bulla z 1356 r. Kolegium tworzyli elektorzy Rzeszy:

Trzech pierwszych nazywano popularnie elektorami duchownymi, pozostałych zaś świeckimi. W przypadku popełnienia przez jakiegoś elektora zbrodni felonii (zdrady), cesarz mógł przenieść jego godność na inny ród. Ponieważ w przypadku elektorów świeckich godności były silnie związane ze sprawującymi je tradycyjnie (a więc w praktyce dziedzicznie) rodami, najchętniej widziano przeniesienie na krewnego poprzedniego elektora. Na mocy Złotej Bulli cesarz mógł także, za zgodą pozostałych elektorów, tworzyć nowe elektoraty. Przypadki takich zmian miały miejsce wielokrotnie:

Niektórzy elektorzy nie pogodzili się z upadkiem Rzeszy i nadal używali tytułów elektorskich (władcy Hesji aż do 1866 roku).

Elekcje XIV wieku[edytuj | edytuj kod]

Elekcja 1376 roku

Wybory miały miejsce 10 czerwca 1376 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Królem został wybrany Wacław IV Luksemburski

Pierwsza Elekcja 1400 roku

Wybory miały miejsce 22 maja 1400 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Królem został wybrany Fryderyk Braunschweig-Wolfenbüttel

Druga Elekcja 1400 roku

Wybory miały miejsce 21 sierpnia 1400 roku w Rhens, wzięli w nich udział:

Królem został wybrany Ruprecht Wittelsbach.

Elekcje XV wieku[edytuj | edytuj kod]

Elekcje 1410 roku

Wybory miały miejsce 20 września i 1 października 1410 roku, wzięli w nich udział:

20 września 1410 roku trzech elektorów dokonało wyboru Zygmunta Luksemburskiego na króla Niemiec i cesarza rzymskiego, jednak pozostali elektorzy nie poparli go. 1 października ponownie odbył się zjazd elektorów na którym wybrano Jodoka z Moraw.

Elekcja 1411 roku

Wybory miały miejsce 21 lipca 1411 roku, wzięli w nich udział:

królem został wybrany Zygmunt Luksemburski.

Elekcja 1438 roku

Wybory miały miejsce 18 marca 1438 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

królem został wybrany Albrecht II Habsburg.

Elekcja 1440 roku

Wybory miały miejsce 2 lutego 1440 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

W tej elekcji nie brał udziału król Czech. Syn Albrechta II, Władysław Habsburg urodził się jako pogrobowiec 22 lutego 1440 roku. Królem został wybrany Fryderyk III Habsburg.

Elekcja 1486 roku

Wybory miały miejsce 16 lutego 1486 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Królem został wybrany Maksymilian I Habsburg.

Elekcje XVI wieku[edytuj | edytuj kod]

Papież Juliusz II zezwolił Maksymilianowi I w 1508 roku tytułować się cesarzem bez koronacji papieskiej, od tamtej pory uznano, że nie koronacja przez papieża, a wybór przez elektorów Rzeszy daje prawo do tytułowania się cesarzem rzymskim (przyjęto tytuł Electus Romanorum Imperator (Wybrany Cesarz Rzymski)). W wypadku, gdy elekcja odbywała się za życia panującego cesarza (vivente imperatore) elekt przyjmował tytuł króla Rzymian (Niemiec). Tytuł cesarski przejmował w owej sytuacji, automatycznie po śmierci poprzednika.

Elekcja 1519 roku

Wybory miały miejsce 28 czerwca 1519 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Karol V Habsburg.

Elekcja 1531 roku

Wybory miały miejsce 5 stycznia 1531 roku w Kolonii, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Ferdynand I Habsburg.

Elekcja 1562 roku

Wybory miały miejsce 28 listopada 1562 roku w Ratyzbonie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Maksymilian II Habsburg. Elekcja odbyła się za życia cesarza Ferdynanda I

Elekcja 1575 roku

Wybory miały miejsce 27 października 1575 roku w Ratyzbonie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Rudolf II Habsburg. Elekcja odbyła się za życia cesarza Maksymiliana II

Elekcje XVII wieku[edytuj | edytuj kod]

Elekcja 1612 roku

Wybory miały miejsce 13 czerwca 1612 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Maciej Habsburg.

Elekcja 1619 roku

Wybory miały miejsce 28 sierpnia 1619 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Ferdynand II Habsburg.

Elekcja 1636 roku

Wybory miały miejsce 22 grudnia 1636 roku w Ratyzbonie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Ferdynand III Habsburg. Wyboru dokonano za życia cesarza Ferdynanda II. W 1623 roku cesarz dokonał zmian w składzie elektorów. Fryderyk V został pozbawiony tytułu, a prawo wyboru cesarza zostało przeniesione na księcia Bawarii.

Elekcja 1653 roku

Wybory miały miejsce 31 maja 1653 roku w Augbsburgu, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Ferdynand IV Habsburg. Wybory zostały przeprowadzone za życia cesarza Ferdynanda III. Nowy cesarz elekt zmarł rok po wyborze. W wyniku pokoju westfalskiego nastąpiły zmiana w składzie kolegium elektorów. Potwierdzono tytuł elektorski arcyklucznika rzeszy dla księcia Bawarii, oraz zwrócono tytuł elektora hrabiemu Palatynatu Reńskiego. W kolegium elektorskim zasiadało pięciu katolików, dwóch luteran (Brandenburgia i Saksonia), jeden kalwinista (Palatynat Reński).

Elekcja 1658 roku

Wybory miały miejsce 18 lipca 1658 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Leopold I Habsburg.

Elekcja 1690 roku

Wybory miały miejsce 23 stycznia 1690 roku w Augsburgu, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Józef I Habsburg. Elekcja została dokonana za życia cesarza Leopolda I

Elekcje XVIII wieku[edytuj | edytuj kod]

Elekcja 1711 roku

Wybory miały miejsce 12 października 1711 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Karol VI Habsburg. W stosunku do wyborów 1690 roku w kolegium elektorskim zaszły pewne istotne zmiany:

Elekcja 1742 roku

Wybory miały miejsce 24 stycznia 1742 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Karol VII Bawarski. W 1714 roku książę Bawarii odzyskał tytuł elektora.

Elekcja 1745 roku

Wybory miały miejsce 13 września 1745 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Franciszek I Lotaryński.

Elekcja 1764 roku

Wybory miały miejsce 27 marca 1764 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Józef II Habsburg. Elekcja została dokonana za życia cesarza Franciszka I. Zgodnie z ustaleniami nowo wybrany cesarz miał nosić tytuł króla Niemiec, i dopiero w momencie śmierci Franciszka przyjąć tytuł cesarza.

Elekcja 1790 roku

Wybory miały miejsce 30 września 1790 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Leopold II Habsburg. Wybory przeprowadzono po śmierci cesarza Józefa II. W 1777 roku zmarł bezpotomnie elektor Bawarii Maksymilian III Józef Wittelsbach, zgodnie z rodowym porozumieniem księciem Bawarii został hrabia Palatynatu Reńskiego Karol IV Teodor, jednak nie dało mu to dwóch głosów w czasie cesarskiej elekcji.

Elekcja 1792 roku

Wybory miały miejsce 5 lipca 1792 roku we Frankfurcie, wzięli w nich udział:

Cesarzem został wybrany Franciszek II Habsburg. Była to ostatnia elekcja cesarska – w 1806 roku Święte Cesarstwo Rzymskie zostało rozwiązane, a cesarz Franciszek przyjął tytuł cesarza Austrii.

Od czasu wydania złotej bulli cesarza Karola IV zjazdy elektorów odbywały się 24 razy, z czego: 14 razy we Frankfurcie, 3 razy w Ratyzbonie, 2 razy w Augsburgu, raz w Kolonii i Rhens.

Tytuł cesarza 14 razy przypadł przedstawicielom dynastii Habsburgów, czterokrotnie dynastii Habsburgów-Lotaryńskich, trzykrotnie Luksemburczykom, dwukrotnie Wittelsbachom[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Jerzy Krasuski: Historia Niemiec. Wyd. I. Wrocław: Ossolineum, 1998. ISBN 83-04-04422-6.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]