Feliks Żukowski

Feliks Żukowski

Feliks Żukowski w filmie Przybłęda (1933)
Data i miejsce urodzenia	30 maja 1904 Ryga
Data i miejsce śmierci	17 stycznia 1976 Łódź
Zawód	aktor, reżyser
Odznaczenia

Scena z filmu Przybłęda (1933). Od prawej: Zygmunt Chmielewski (wójt), Ina Benita (Maryjka), Feliks Żukowski (Dmetro)

Tablica na budynku w Łodzi, w którym mieszkał Feliks Żukowski, ul. Sienkiewicza 27

Feliks Żukowski (ur. 30 maja 1904 w Rydze, zm. 17 stycznia 1976 w Łodzi) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser teatralny, obrońca Polski z września 1939, żołnierz Armii Krajowej, więzień obozu koncentracyjnego Sachsenhausen.

Życiorys

Urodził się 30 maja 1904 w Rydze (zob. Polacy na Łotwie), ówcześnie na terytorium Imperium Rosyjskiego (ob. Łotwa). W 1925 zdał aktorski egzamin eksternistyczny i do 1927 grał w Teatrze Miejskim w Lublinie. Przed II wojną światową występował głównie na scenach teatrów wileńskich, m.in. w Teatrze Komedii Muzycznej „Lutnia” (1926–1927) i Teatrze Reduta (1928–1930) oraz teatrów warszawskich, m.in. w Teatrze Kameralnym (1932–1933), Teatrze Ateneum (1933–1934), Teatrze Polskim (1934–1935), Teatrach TKKT (1935–1936), Teatrze Powszechnym (1936–1937) i Teatrze Narodowym (1937–1939).

Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 jako oficer rezerwy. Brał udział m.in. w obronie Warszawy i w bitwie nad Narwią, wzięty do niewoli uciekł i wrócił do Warszawy. Podczas okupacji imał się różnych zajęć, następnie pracował w Męskiej Miejskiej Szkole Zawodowej. Brał udział w walce konspiracyjnej Armii Krajowej. W 1944 został aresztowany i był więźniem obozu koncentracyjnego Sachsenhausen-Oranienburg.

W 1945 wrócił do Polski i osiedlił się w Łodzi. Występował na deskach Teatru Kameralnego Domu Żołnierza (1945–1947) i Teatru Wojska Polskiego (1947–1949). W latach 1949–1952 był aktorem Teatrów Dramatycznych we Wrocławiu. Od 1952 był nieprzerwanie związany ze scenami łódzkimi: Teatru im. Stefana Jaracza (1952–1957 i 1960–1976), Teatru Nowego (1957–1958) i Teatru Powszechnego (1959–1960). W latach 1953–1955 i 1960–1971 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru im. Stefana Jaracza. W latach 1952–1957 i 1960–1971 również reżyserował. Od 1973 był członkiem zasłużonym SPATiF–ZASP. W 1952 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia za rolę Lenina w sztuce Pogodina.

Występował również w Teatrze Telewizji, m.in. w spektaklach: Złota kareta Leonida Leonowa w reż. Jerzego Antczaka (1960) i Jak wam się podoba Williama Szekspira w reż. Zygmunta Hübnera (1963) i w Ziemi obiecanej Władysława Reymonta w reż. Tadeusza Worontkiewicza (1967), Niemcach Leona Kruczkowskiego (1968) i Pierwszym dniu wolności Leona Kruczkowskiego w reż. Zbigniewa Kuźmińskiego (1969), a także w roli tytułowej w przedstawieniu Jegor Bułyczow Maksima Gorkiego (1971) i w roli Brennana w Czerwonych różach dla mnie Seána O’Caseya w reż. Jerzego Domaradzkiego (1979). Ponadto od 1931 wystąpił w ponad 40 filmach.

Zmarł 17 stycznia 1976 w Łodzi i został pochowany na Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej (kwatera 41-3/9).

Filmografia (wybór)

Grób Feliksa Żukowskiego na Starym Cmentarzu w Łodzi przy ul. Ogrodowej

• 1938: Za Zasłoną – Janek
• 1938: Serce matki – Antoni, mężczyzna w klinice ginekologicznej
• 1939/1940: Złota Maska – rządca Pieczynga
• 1939/1946: Czarne diamenty – Żuczek
• 1946: W chłopskie ręce – Franek Kruk
• 1946: Zakazane piosenki – Jurek, dowódca Romana i Ryszarda
• 1947: Jasne łany – Jakub Ruczaj, młynarz
• 1948: Stalowe serca – Michał Wontor
• 1953: Celuloza – chorąży Pawłowski
• 1953: Trudna miłość – sekretarz Kłyś
• 1953: Piątka z ulicy Barskiej – redaktor
• 1953: Pościg – dyrektor Zakładów Przemysłu Chemicznego im. Marii Curie-Skłodowskiej
• 1953: Przygoda na Mariensztacie – dyrektor zjednoczenia
• 1953: Żołnierz zwycięstwa
• 1954: Autobus odjeżdża 6.20 – Gorgoś, organizator narady hutników
• 1954: Niedaleko Warszawy – Szymon Bugaj, ojciec Wandy
• 1957: Skarb kapitana Martensa – kapitan Gustaw Martens
• 1960: Krzyżacy – ksiądz Kaleb w Spychowie
• 1961: Czas przeszły – Polak ukrywający rodzinę Tenenbaumów
• 1961: Historia żółtej ciżemki – strażnik w Krakowie
• 1963: Mansarda – pan Z.
• 1964: Panienka z okienka – kupiec futrzany
• 1965: Głos ma prokurator – Józef Trepa, ojciec Wojciecha
• 1965: Powrót doktora von Kniprode – doktor Piotr, w czasie wojny oficer AK (cz. 2. W matni)
• 1966: Powrót na ziemię – mężczyzna w dworcowej restauracji, któremu wydaje się, że zna Wandę z czasów przedwojennych
• 1968: Stawka większa niż życie (serial telewizyjny) – pułkownik „Kornel” (odc. 7. Podwójny nelson)
• 1972: Chłopi (serial telewizyjny) – dziedzic z Raciborowic (odc. 2. Jarmark)
• 1973: Hubal – właściciel stadniny, gospodarz wigilii
• 1974: Gniazdo – arcybiskup
• 1974: Karino (serial telewizyjny)
• 1975: Czerwone i białe – dziedzic

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1973)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1961)
• Krzyż Walecznych (1942)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (28 lutego 1955)
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)
• Honorowa Odznaka Miasta Łodzi (1976)

Nagrody

• Nagroda Państwowa II stopnia za rolę Lenina w spektaklu Człowiek z karabinem Nikołaja Pogodina w Teatrze Polskim we Wrocławiu (1952)
• Nagroda I stopnia na FSRiR w Katowicach za rolę Lenina w spektaklu Trzecia patetyczna Nikołaja Pogodina w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi (1963)
• Nagroda Ministra Obrony Narodowej II stopnia (1963)

Bibliografia

• Feliks Żukowski w bazie filmpolski.pl
• Feliks Żukowski w bazie Filmweb
• Feliks Żukowski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09] .

Linki zewnętrzne

• Feliks Żukowski w bazie IMDb (ang.)
• Feliks Żukowski na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”