Harry Dean Stanton

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Harry Dean Stanton
Ilustracja
Harry Dean Stanton (2006)
Data i miejsce urodzenia

14 lipca 1926
Irvine

Data i miejsce śmierci

15 września 2017
Los Angeles

Zawód

aktor, muzyk, wokalista

Lata aktywności

1954–2017

Multimedia w Wikimedia Commons

Harry Dean Stanton (ur. 14 lipca 1926 w Irvine, zm. 15 września 2017[1] w Los Angeles[2]) – amerykański aktor filmowy, muzyk i wokalista[3].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Irvine[4][5] w stanie Kentucky w rodzinie wędrownych baptystów[6] jako syn farmera uprawiającego tytoń i fryzjera Sheridana Harry’ego Stantona oraz fryzjerki Ersel (z domu Moberly)[7]. Jego rodzice rozwiedli się, gdy Stanton był w liceum, i oboje później zawarli związki małżeńskie. Miał dwóch młodszych braci – Archiego i Ralpha – oraz młodszego przyrodniego brata Stana[8]. W roku 1944 ukończył szkołę średnią Lafayette Senior High School[9] w Lexington w stanie Kentucky.

Pracował jako kucharz na pokładzie statku LST podczas bitwy o Okinawę[10]. Po służbie w marynarce wojennej na Pacyfiku podczas II wojny światowej studiował dramat na University of Kentucky[11], gdzie wystąpił w studenckim przedstawieniu George’a Bernarda Shawa Pigmalion[12].

Przeniósł się do Hollywood z postanowieniem rozpoczęcia kariery aktorskiej i poznawał techniki sztuki aktorskiej w Pasadena Playhouse[13], gdzie studentami byli również Tyler MacDuff, Dana Andrews, Gene Hackman i Robert Duvall.

Kariera[edytuj | edytuj kod]

Jego pierwszymi kinowymi filmami były dwa westerny – Ślad apacza (Tomahawk Trail, 1957) i Bunt przy Fort Laramie (Revolt at Fort Laramie, 1957). Pojawił się także w serialach NBC: Wewnętrzne sanktuarium (Inner Sanctum, 1957), Podejrzenie (Suspicion, 1957), Szeryf (U.S. Marshal, 1958) oraz seryjnym westernie ABC Przygody Rin Tin Tina (The Adventures of Rin Tin Tin, 1958). Zagrał różne charakterystyczne postacie w ośmiu odcinkach seryjnego westernu CBS Gunsmoke, (1958, 1961-64, 1968). W dramacie Nieugięty Luke (Cool Hand Luke, 1967) u boku Paula Newmana wystąpił w roli księdza śpiewającego pieśni gospel. W opowieści o absurdalnym wyścigu dwóch maniakalnych wielbicieli czarnych samochodów Two-Lane Blacktop (1971) pojawił się jako autostopowicz gej. W filmie Francisa Forda Coppoli Ojciec chrzestny II (The Godfather, Part II, 1974) z Alem Pacino był człowiekiem FBI. W westernie Arthura Penna Przełomy Missouri (The Missouri Breaks, 1976) z Jackiem Nicholsonem zagrał złodzieja konia. W filmie sci-fi Ridleya Scotta Obcy – ósmy pasażer Nostromo (Alien, 1979)[14] z Sigourney Weaver wystąpił jako pomocnik głównego mechanika na statku kosmicznym.

W sensacyjno-przygodowym thrillerze sci-fi Johna Carpentera Ucieczka z Nowego Jorku (Escape from New York, 1981) był starszym przyjacielem jednookiego sprawiedliwego przestępcy (Kurt Russell), a w ekstrawaganckim filmie Komornicy (Repo Man, 1984) z Emiliem Estevezem wcielił się w kokainowego kierowcę. W futurystyczno–katastroficznym filmie Czerwony świt (Red Dawn, 1984) z Patrickiem Swayzem i Charliem Sheenem zagrał umierającego ojca, który nakłania swoich synów do zemsty. W dyskusyjnym i wywołującym wiele kontrowersji dramacie Martina Scorsesego Ostatnie kuszenie Chrystusa (The Last Temptation of Christ, 1988) wcielił się w apostoła Pawła. Był obsesyjnym prywatnym detektywem w przygodowej komedii kryminalnej Davida Lyncha Dzikość serca (Wild at Heart, 1990)[15].

Najbardziej cenioną przez krytyków jego rolą jest Travis w filmie Wima Wendersa Paryż, Teksas (Paris, Texas, 1984).

Zasiadał w jury konkursu głównego na 45. MFF w Wenecji (1988).

W 1989 został wspomniany w piosence zespołu Blondie pt. I Want That Man (I wanna dance with Harry Dean/Drive through Texas in a black limousine...). W 2005 zaśpiewał na pogrzebie swojego przyjaciela Huntera S. Thompsona.

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Filmy fabularne[edytuj | edytuj kod]

Rok Tytuł Rola Reżyser
1956 Niewłaściwy człowiek (The Wrong Man) pracownik zakładu poprawczego Alfred Hitchcock
1957 Ślad Apacza (Tomahawk Trail) szeregowy Miller Lesley Selander
Bunt przy Fort Laramie (Revolt at Fort Laramie) Rinty Lesley Selander
1960 Przygody Hucka (The Adventures of Huckleberry Finn) Slave Catcher Michael Curtiz
1962 Jak zdobywano Dziki Zachód (How the West Was Won) Gant Henchman John Ford, George Marshall, Henry Hathaway, Richard Thorpe
1966 Niesłusznie oskarżeni (Ride in the Whirlwind) ślepy Dick Monte Hellman
1967 Nieugięty Luke (Cool Hand Luke) Tramp Stuart Rosenberg
W upalną noc (In the Heat of the Night) policjant Norman Jewison
1968 Rewolwer (Day of the Evil Gun) sierżant Parker Jerry Thorpe
1970 Złoto dla zuchwałych (Kelly’s Heroes) szeregowy Willard Brian G. Hutton
1971 Two-Lane Blacktop autostopowicz w Oklahomie Monte Hellman
1972 Cisco Pike Jesse Dupree Bill L. Norton
1973 Dillinger Homer Van Meter John Milius
Pat Garrett i Billy Kid (Pat Garrett and Billy the Kid) Luke Sam Peckinpah
1974 Ojciec chrzestny II (The Godfather: Part II) agent FBI Francis Ford Coppola
Walka kogutów (Cockfighter) Jack Burke Monte Hellman
Narzeczona Zandy’ego (Zandy's Bride) Songer Jan Troell
1975 Żegnaj, laleczko (Farewell, My Lovely) detektyw Billy Rolfe Dick Richards
1976 Przełomy Missouri (The Missouri Breaks) Cal Arthur Penn
1978 Renaldo and Clara Lafkezio Bob Dylan
Cheech & Chong’s Up in Smoke policjant Lou Adler
Zwolnienie warunkowe (Straight Time) Jerry Schue Ulu Grosbard, Dustin Hoffman
1979 Mądrość krwi (Wise Blood) Asa Hawks John Huston
Róża (The Rose) Billy Ray Mark Rydell
Obcy – ósmy pasażer Nostromo (Alien) Brett, inżynier techniczny Ridley Scott
1980 Śmierć na żywo (Death Watch (La Mort en Direct)) Vincent Ferriman Bertrand Tavernier
Czarny marmur (The Black Marble) Philo Skinner Harold Becker
Szeregowiec Benjamin (Private Benjamin) pierwszy sierżant Jim Ballard Howard Zieff
1981 Ucieczka z Nowego Jorku (Escape from New York) Harold „Brain” Hellman John Carpenter
1982 Zakochani młodzi lekarze (Young Doctors in Love) dr Oliver Ludwig Garry Marshall
Ten od serca (One from the Heart) Moe Francis Ford Coppola
1983 Christine detektyw Rudolph Junkins John Carpenter
1984 Paryż, Teksas (Paris, Texas) Travis Henderson Wim Wenders
Komornicy (Repo Man) Bud Alex Cox
Czerwony świt (Red Dawn) Tom Eckert John Milius
1985 Czarodziejskie Boże Narodzenie (One Magic Christmas) Gideon Phillip Borsos
Chora miłość (Fool for Love) starszy mężczyzna Robert Altman
1986 Dziewczyna w różowej sukience (Pretty in Pink) Jack Walsh, ojciec Andie John Hughes
1987 Morderczy korowód (Slam Dance) detektyw Benjamin Smiley Wayne Wang
1988 Ostatnie kuszenie Chrystusa (The Last Temptation of Christ) apostoł Paweł Martin Scorsese
Pan North (Mr. North) Henry Simmons Danny Huston
Anglik w Nowym Jorku (Stars and Bars) Loomis Gage Pat O’Connor
1989 Twister Eugene Cleveland Michael Almereyda
1990 Czwarta wojna (The Fourth War) generał Hackworth John Frankenheimer
Dzikość serca (Wild at Heart) Johnnie Farragut David Lynch
1992 Twin Peaks: Ogniu krocz ze mną (Twin Peaks: Fire Walk with Me) Carl Rodd David Lynch
Kłopoty z facetami (Man Trouble) Redmond Layls Bob Rafelson
1994 Bunt (Against the Wall) Hal John Frankenheimer
Niebieski tygrys (Blue Tiger) Smith Norberto Barba
1995 Nigdy nie rozmawiaj z nieznajomym (Never Talk to Strangers) Max Cheski Peter Hall
1996 Nagi peryskop (Down Periscope) CPO Howard David S. Ward
Playback Ernie Fontenot Oley Sassone
1997 W morzu ognia (Fire Down Below) Cotton Félix Enríquez Alcalá
Jak jej nie kochać (She’s so lovely) Tony 'Shorty' Russo Nick Cassavetes
1998 Las Vegas Parano (Fear and Loathing in Las Vegas) sędzia Terry Gilliam
Potęga przyjaźni (The Mighty) Elton „Grim” Pinneman Peter Chelsom
1999 Zielona mila (The Green Mile 1999) Toot-Toot Frank Darabont
Prosta historia (The Straight Story) Lyle Straight David Lynch
2001 Obietnica (The Pledge) Floyd Cage Sean Penn
Człowiek, który płakał (The Man Who Cried) Felix Perlman Sally Potter
Sonny Henry Nicolas Cage
Ginostra Del Piero Manuel Pradal
2003 Dwóch gniewnych ludzi (Anger Management) ślepy mężczyzna Peter Segal
2004 Chrystal Pa Da Ray McKinnon
Wielki skok (The Big Bounce) Bob Rogers Sr. George Armitage
2005 Historia Wendella Bakera (The Wendell Baker Story) Skip Summers Andrew Wilson, Luke Wilson
2006 Ja, ty i on (You, Me and Dupree) Curly Joe Russo, Anthony Russo
Inland Empire Freddie Howard David Lynch
2009 Na drodze do szczęścia (The Open Road) Amon Michael Meredith
2011 Rango Balthazar (głos) Gore Verbinski
Wszystkie odloty Cheyenne’a (This Must Be the Place) Robert Plath Paolo Sorrentino
2012 Avengers strażnik Joss Whedon
7 psychopatów (Seven Psychopaths) Quaker Martin McDonagh
2013 Likwidator (The Last Stand) pan Parsons Kim Ji-woon

Seriale TV[edytuj | edytuj kod]

Rok Tytuł Rola
1954 Wewnętrzne sanktuarium (Inner Sanctum) Andrew
1957 The Walter Winchell File chłopak
Podejrzenie (Suspicion) Bill
1958 Panic! Jerry
Przygody Rin Tin Tina (The Adventures of Rin Tin Tin) Clint Dirkson
Szeryf (U.S. Marshal) Robby Crane
1960 Alfred Hitchcock przedstawia (Alfred Hitchcock Presents) Lemon
Nietykalni (The Untouchables) gazeciarz Seller
Johnny Ringo Frank Brogger
1961 Gunsmoke Leroy Parker / Harley
Nietykalni (The Untouchables) Moxie / Picolo
Bonanza Billy
1962 Gunsmoke Nate Eliot
1963 Bonanza Styles
1964 Gunsmoke Rainey Carp / Leader
1965 Ścigany (The Fugitive) Randy
1968 Gunsmoke Hodge
1976–1977 Mary Hartman, Mary Hartman Jake Walters
1986 Saturday Night Live gość
1993 Hotel Room (TV-HBO) Moe
2004 Dwóch i pół (Two and a Half Men) w roli samego siebie
2006−2010 Trzy na jednego (Big Love) Roman Grant
2009 Alice Caterpillar
2010 Chuck Harry
2013–2015 Jak zdrówko? (Getting On) Leonard Butler
2017 Twin Peaks Carl Rodd

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Harry Dean Stanton (14 de Julho de 1926). Filmow. [dostęp 2017-09-24]. (port.).
  2. ↑ Harry Dean Stanton, ‘Big Love,’ ‘Twin Peaks’ Star, Dies at 91. Variety. [dostęp 2017-09-15]. (ang.).
  3. ↑ Harry Dean Stanton Actor, Musician. TVGuide.com. [dostęp 2016-07-29]. (ang.).
  4. ↑ Personalidade: Harry Dean Stanton (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2017-09-24]. (port.).
  5. ↑ Harry Dean Stanton. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-07-29]. (ang.).
  6. ↑ New Again: Harry Dean Stanton. Interview Magazine. [dostęp 2016-07-29]. (ang.).
  7. ↑ Harry Dean Stanton Biography (1926-). Film Reference. [dostęp 2016-07-29]. (ang.).
  8. ↑ Harry Dean Stanton Bio. BuddyTV. [dostęp 2016-07-29]. (ang.).
  9. ↑ Tom Eblen: Lafayette High students, alumni celebrate 75th anniversary this weekend. Kentucky.com. [dostęp 2016-07-29]. (ang.).
  10. ↑ Talking with Harry Dean Stanton. EW.com. [dostęp 2016-07-29]. (ang.).
  11. ↑ Harry Dean Stanton – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-07-29]. (rum.).
  12. ↑ Harry Dean Stanton Biography, Movie Highlights. AllMovie. [dostęp 2016-07-29]. (ang.).
  13. ↑ Harry Dean Stanton. MYmovies. [dostęp 2016-07-29]. (wł.).
  14. ↑ Overview for Harry Dean Stanton. TCM.com. [dostęp 2016-07-29]. (ang.).
  15. ↑ Harry Dean Stanton, David Lynch Join John Carroll Lynch’s Drama ‘Lucky’. Variety. [dostęp 2016-07-29]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Harry_Dean_Stanton&oldid=73595111”