George Bernard Shaw

George Bernard Shaw
George Bernard Shaw (1934)
Data i miejsce urodzenia	26 lipca 1856 Dublin
Data i miejsce śmierci	2 listopada 1950 Ayot St Lawrence
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Ważne dzieła
Pigmalion

George Bernard Shaw (ur. 26 lipca 1856 w Dublinie, zm. 2 listopada 1950 w Ayot St Lawrence) – irlandzki dramaturg i prozaik, przedstawiciel dramatu realistycznego. Jako filozof twórca koncepcji tzw. siły życiowej (Life Force) i ewolucji twórczej (Creative Evolution).

Indywidualność twórcza, outsider i obcokrajowiec, irlandzki obserwator, żyjący w niezgodzie ze społeczeństwem, które znaczyło dla niego mniej niż ludzie, których znał i lubił (John Matthews). Znany zwłaszcza dzięki dramatowi Pigmalion (1913) oraz często przywoływanym aforyzmom.

George Bernard Shaw jest laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1925. Z uzasadnienia Komitetu Noblowskiego: za twórczość naznaczoną idealizmem i humanizmem, za przenikliwą satyrę, która często łączy się z wyjątkowym pięknem poetyckim. Jest także zdobywcą Oscara w roku 1938 za „najlepszy scenariusz adaptowany” do filmu Pigmalion, co czyni go pierwszą osobą w historii uhonorowaną Oscarem i Nagrodą Nobla (drugą został Bob Dylan w 2016 r.).

Twórczość

George Bernard Shaw, popiersie wykonane przez Jacoba Epsteina, 1934

Początki pisarskie Shawa były dość trudne; na długi czas jego sztuki (utrzymane głównie w tendencjach naturalizmu i realizmu) nie spotykały się z zainteresowaniem krytyki ani czytelników. Autorowi zarzucano ponadto zbyt intelektualne podejście do relacji międzyludzkich, zarzucenie psychologizmu postaci na rzecz konfliktu idei i światopoglądów, zbyt archetypiczne przedstawienie bohaterów sztuk. Pierwszym dziełem Shawa, o którym zaczęto szeroko dyskutować, był dramat Kandydy wydany w 1903.

W 1904, głównie dzięki przyjaźni z wieloma reżyserami, stworzył tzw. scenę idei w londyńskim Royal Court Theatre, który przez następnych kilka lat stał się właściwie teatrem autorskim Shawa.

Po wybuchu I wojny światowej ogłosił drukiem obszerny artykuł Wojna z punktu widzenia zdrowego rozsądku, w którym nakłaniał do pacyfizmu i z właściwym sobie ciętym dowcipem wyśmiewał ślepy patriotyzm zarówno Niemiec jak i Wielkiej Brytanii. Publikacja ta zyskała Shawowi wielu wrogów oraz spowodowała jego wykluczenie z Klubu Dramaturgów.

Ostatnie sztuki Shawa odrzuciły konwencje realistyczne i tematykę socjalną na rzecz zwrotu ku wzorcom antycznym.

Pieniądze otrzymane wraz z Nagrodą Nobla przeznaczył na angielsko-skandynawski fundusz skierowany głównie do tłumaczy dzieł Augusta Strindberga. Shaw był również gorącym zwolennikiem filozofii Friedricha Nietzschego i Henri Bergsona.

Koncepcja filozoficzna

W tworzonej przez siebie filozofii autor Pigmaliona uwzględniał istnienie siły życiowej, która miała być bodźcem do osiągnięcia stanu nadczłowieczeństwa tożsamego z życiem w harmonii. Siła życiowa była przez pisarza różnie rozumiana w ciągu jego całego życia; wpierw oznaczała ona siłę woli, później pierwiastek biologicznie zapisany w człowieku, na końcu zaś element boski w jednostce ludzkiej.

Był zwolennikiem eugeniki. Cytat z DNA: tajemnica życia autorstwa Jamesa D. Watsona oraz Andrew Barry'ego: „Do grona jej gorących zwolenników należał też George Bernard Shaw, który napisał: «obecnie nie istnieje żadna rozsądna wymówka, by nie zaakceptować faktu, że nic—poza religią eugeniki—nie jest w stanie uratować naszej cywilizacji»”.

Kontrowersje

Był jednym z dziennikarzy, którzy brali udział w tuszowaniu sprawy Wielkiego Głodu w mediach zachodnich.

Dzieła

• 1891 Kwintesencja ibsenizmu (etiuda krytyczna)
• 1892 Szczygli zaułek (dramat)
• 1893 Profesja pani Warren
• 1894 Żołnierz i bohater
  • Kandyda (dramat) (dramat)
• 1895 Mąż przeznaczenia
• 1896 Nigdy nic nie wiadomo
• 1897 Uczeń diabła
• 1898 Profesja pani Warren (dramat)
  • Sztuki przyjemne i nieprzyjemne (zbiór sztuk)
• 1899 Nawrócenie kapitana Brassbounda
• 1901 Cezar i Kleopatra (dramat)
• 1903 Człowiek i nadczłowiek (dramat)
• 1904 Druga wyspa Johna Bulla
• 1905 Major Barbara (dramat)
• 1906 Lekarz na rozdrożu
• 1910 Mezalians
• 1912: Pigmalion
• 1913 Wojna z punktu widzenia zdrowego rozsądku (artykuł prasowy)
• 1916 Dom serc złamanych (dramat)
• 1921 Powrót do Matuzalema
• 1924 Święta Joanna (dramat)
• 1929 Wielki kram (dramat)

Odniesienia w kulturze

Liczne anegdoty dotyczące George'a Bernarda Shawa, a także bogata korespondencja, jaką pozostawił, spowodowały, że stał się bohaterem sztuk pisanych przez innych autorów:

• Najlepsi z przyjaciół (The Best of Friends) Hugh Whitemore'a (1987)
• Kochany kłamca (Dear Liar: A Comedy of Letters) Jerome'a Kilty'ego
• Herbatka u Stalina Ronalda Harwooda
• Bernard and Bosie: A Most Unlikely Friendship Anthony'ego Wynna

Linki zewnętrzne

• George Bernard Shaw w kronice PKF w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej