Kentucky
| stan | |||||
| 15. stan od 1 czerwca 1792 | |||||
| |||||
| |||||
| Dewiza: United we stand, divided we fall (Zjednoczeni wytrwamy, podzieleni upadniemy) | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-KY | ||||
| Gubernator | |||||
| Powierzchnia |
104 656 km²[1] | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
42,5 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Stany Zjednoczone
| |||||
Kentucky (wymowa:/kənˈtʌki/), oficjalnie Commonwealth of Kentucky – stan na środkowym wschodzie Stanów Zjednoczonych. Jest jednym z czterech stanów posługujących się w oficjalnym nazewnictwie terminem commonwealth (pozostałe to: Massachusetts, Pensylwania i Wirginia)[2]. Początkowo był częścią stanu Wirginia, ale został wydzielony z niego w 1792 roku, stając się 15. stanem dołączonym do Unii[3].
Kentucky graniczy na północy ze stanami: Illinois, Indiana i Ohio, na południu – z Tennessee, na wschodzie – z Wirginią Zachodnią i Wirginią, a na zachodzie – z Missouri. Zajmując obszar 104 749 km², stanowi 37. pod względem powierzchni stan Stanów Zjednoczonych. W spisie ludności z 2020 roku populacja stanu wynosiła 4 505 836 mieszkańców[4].
Zachodnia część stanu położona jest na nizinie Missisipi. Część środkowa i obszary północno-wschodnie są pagórkowate (wyżyna Cumberland).
Historia[5][edytuj | edytuj kod]
- początek XVIII wieku – początek kolonizacji amerykańskiej
- 1774 – powstała pierwsza stała osada amerykańska – Harrodsburg
- 1775 – Daniel Boone zakłada Fort Boonesborough
- 1 czerwca 1792 – Kentucky zostało przyjęte do Unii
- 1861–1865 – wojna secesyjna. Mimo że był to stan niewolniczy, Kentucky pozostało w Unii.
10 grudnia 2021 r. o porze nocnej przez zachodnie Kentucky przeszło gwałtowne tornado, powodując poważne lub katastrofalne zniszczenia w wielu miastach, w tym: Mayfield, Benton, Dawson Springs i Bremen. Potwierdzono co najmniej 58 ofiar śmiertelnych[6].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Około połowę powierzchni stanu stanowią grunty leśne, a do głównych gatunków drzew należą: buk, hikora, dąb czerwony, klon cukrowy, orzech, dąb biały i topola żółta. Znajduje się tutaj najdłuższa jaskinia na świecie – Jaskinia Mamucia, która w 1941 roku została uczyniona parkiem narodowym[7].
- Klimat: podzwrotnikowy wilgotny[8],
- Główne rzeki: Cumberland River, Green River, Kentucky, Missisipi, Ohio[9]
- Najwyższy szczyt: Czarna Góra (1263 m n.p.m.)
- Liczba hrabstw: 120[10]
- Największe hrabstwo: Pike[10]
Jest w dwóch strefach czasowych: wschodnia połowa stanu w UTC-05:00 a zachodnia połowa w UTC-06:00.
| Lp. | Miasto | Ludność (2017) |
|---|---|---|
| 1 | Louisville | 621 349 |
| 2 | Lexington | 321 959 |
| 3 | Bowling Green | 67 067 |
| 4 | Owensboro | 59 404 |
| 5 | Covington | 40 455 |
| 6 | Richmond | 35 397 |
| 7 | Georgetown | 33 660 |
| 8 | Florence | 32 305 |
| 9 | Hopkinsville | 30 789 |
| 10 | Nicholasville | 30 553 |
| 11 | Elizabethtown | 30 023 |
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Kentucky liczy 4 505 836 mieszkańców, co oznacza wzrost o 166 469 (3,8%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[12]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,1% populacji, 22,4% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,8% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,7% ludności stanu stanowią kobiety[13].
Język[edytuj | edytuj kod]
Najpowszechniej używanymi językami w 2010 roku, są[14]:
- język angielski – 95,44%,
- język hiszpański – 2,39%,
- język niemiecki – 0,3%.
Rasy i pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 2019 roku, 86,7% mieszkańców stanowiła ludność biała (84,2% nie licząc Latynosów), 8,1% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,3% miało rasę mieszaną, 1,6% to Azjaci, 0,19% to rdzenna ludność Ameryki, 0,09% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 3,8% ludności stanu[15].
Do największych grup należą osoby pochodzenia „amerykańskiego” (13,8%), niemieckiego (12,3%), irlandzkiego (10,8%) i angielskiego (9,8%). Do innych dużych grup należą osoby pochodzenia szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (139 tys.), europejskiego (123,6 tys.), meksykańskiego (91,8 tys.), włoskiego (88,1 tys.) i francuskiego (77,9 tys.)[15].
Religia[edytuj | edytuj kod]
Dane z 2014[16]:
- protestanci – 65% (w większości baptyści – 36%, ale także zielonoświątkowcy, bezdenominacyjni, metodyści i campbellici)[17],
- niereligijni – 22% (w tym: ateiści – 4% i agnostycy – 4%),
- katolicy – 10%,
- inne religie – 3% (w tym: mormoni, świadkowie Jehowy, muzułmanie, żydzi, buddyści, prawosławni, unitarianie uniwersaliści, scjentyści, bahaiści i hinduiści)[18].
Kentucky należy do trzech stanów z najwyższym odsetkiem (49%) protestantów ewangelikalnych[19]. Częścią tej grupy jest populacja około 10 tys. amiszów, z największą liczbą w hrabstwie Hart[20].
Około jedna trzecia wszystkich katolików zamieszkuje największe miasto – Louisville i jego hrabstwo Jefferson[21].
Przemysł i bogactwa naturalne[22][edytuj | edytuj kod]
- główne uprawy: tytoń, soja, kukurydza
- produkcja bourbonu
- hodowla bydła, trzody chlewnej i koni.
- maszynowy,
- spożywczy,
- elektrotechniczny,
- hutniczy,
- petrochemiczny, wydobywczy (węgiel kamienny)
Sport[edytuj | edytuj kod]
Stan jest domem dla jednego z najstarszych i najpopularniejszych wydarzeń sportowych w Ameryce – Kentucky Derby. Widzowie przebierają się od 1875 roku, aby pić miętowe julepy i oglądać wyścigi koni w Churchill Downs, w Louisville[7].
Uczelnie[edytuj | edytuj kod]
W Kentucky działają Transylvania University (1780), będąca najstarszą instytucją szkolnictwa wyższego na zachód od Allegheny Mountains. University of Louisville, założony przez radę miasta w 1798 roku, jest najstarszym publicznym uniwersytetem w stanie. Założony w 1970 roku University of Kentucky w Lexington, jest największym uniwersytetem w stanie[23].
Zarówno University of Kentucky, jak i University of Louisville mają szkoły medyczne i dentystyczne oraz kolegia prawnicze. University of Kentucky ma również bardzo szanowaną szkołę rolniczą, dobrze znaną z obiektów do badań nad końmi. Większość prywatnych uczelni wspieranych jest przez kościoły[23].
Znani ludzie[edytuj | edytuj kod]
- Johnny Depp, Muhammad Ali, George Clooney, Nicky Hayden, Daniel Boone, Jefferson Davis, Static Major, Nicole Scherzinger, Rajon Rondo, Billy Ray Cyrus, Loretta Lynn, Abraham Lincoln, Hunter S. Thompson, Kevin Richardson, Brian Littrell, Michael Shannon, Jennifer Lawrence, Josh Hutcherson, Don Rosa.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
- ↑ Matt Rosenberg, What's the Difference Between a Commonwealth and a State?, ThoughtCo, 25 lipca 2019 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
- ↑ How Kentucky Became a State, Puerto Rico 51st, 8 sierpnia 2014 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
- ↑ Kentucky: 2010 Census of Population and Housing. [w:] U.S. Census Bureau [on-line]. webcitation.org. [dostęp 2017-01-19]. (ang.).
- ↑ Kentucky, history.com [dostęp 2020-03-23] (ang.).
- ↑ NOAA US Department of Commerce, Dec 10-11 2021 Tornado Event, weather.gov [dostęp 2021-12-18] (ang.).
- ↑ a b Sara Clarke, 10 Things to Know About Kentucky, US News, 2019 [dostęp 2021-08-13] (ang.).
- ↑ Kentucky, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-03-23].
- ↑ The 10 Longest Rivers in Kentucky, WorldAtlas [dostęp 2020-03-23] (ang.).
- ↑ a b Kentucky land area County rank, usa.com [dostęp 2020-03-23].
- ↑ Biggest Cities in Kentucky, biggestuscities.com [dostęp 2019-01-23].
- ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020, 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-08-08].
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Kentucky; United States, census.gov [dostęp 2021-08-08] (ang.).
- ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-23].
- ↑ a b 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02), data.census.gov [dostęp 2021-08-08].
- ↑ Religion in America: U.S. Religious Data, Demographics and Statistics, Pew Research Center's Religion & Public Life Project [dostęp 2021-08-08] (ang.).
- ↑ W nawiasie zaznaczono jedynie grupy mające ponad 50 tys. członków.
- ↑ Kentucky - Religious Traditions, 2010, thearda.com [dostęp 2021-08-08].
- ↑ Mark Dreistadt, The Most Powerful Group In The United States, Infinity Concepts, 22 marca 2019 [dostęp 2021-08-08] (ang.).
- ↑ Amish Groups, undifferentiated Counties (2010) | QuickLists | The Association of Religion Data Archives, thearda.com [dostęp 2021-08-08].
- ↑ Catholic Counties (2010) | QuickLists | The Association of Religion Data Archives, thearda.com [dostęp 2021-08-08].
- ↑ Carla Carlton, Growing Grains - bourbon is fertilizing new market, Kentucky Living, 27 marca 2018 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
- ↑ a b Kentucky, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2021-08-13] (ang.).
