Przejdź do zawartości

Janusz Głowacki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zobacz też: Janusz Głowacki (podsekretarz stanu).
Janusz Głowacki
Ilustracja
Janusz Głowacki (2011)
Imię i nazwisko

Janusz Andrzej Głowacki

Data i miejsce urodzenia

13 września 1938
Poznań, Polska

Data i miejsce śmierci

19 sierpnia 2017
Marsa Alam, Egipt

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Dziedzina sztuki

proza, dramat

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Nagrody
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Janusz Andrzej Głowacki (ur. 13 września 1938 w Poznaniu, zm. 19 sierpnia 2017 w Marsa Alam[1]) – polski pisarz, prozaik, dramaturg, scenarzysta, felietonista i eseista.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W młodości był związany ze Studenckim Teatrem Satyryków, gdzie u boku m.in. Jarosława Abramowa, Andrzeja Drawicza i Agnieszki Osieckiej wystąpił w programie Czarna przegrywa czerwona wygrywa (1956) w reżyserii Jerzego Markuszewskiego i Wojciecha Solarza[2]. Studiował aktorstwo w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie i historię na Uniwersytecie Warszawskim. W 1961 ukończył studia na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Zadebiutował w 1960 r. w „Almanachu Młodych” opowiadaniem pod tytułem „Na plaży”, w 1964 rozpoczął współpracę z czasopismem „Kultura”, gdzie zwrócił na siebie uwagę jako autor błyskotliwych opowiadań i felietonów. Publikacje te złożyły się na zbiory Wirówka nonsensu (1968) i Nowy taniec la-ba-da (1970).

Na przełomie lat 60. i 70. rozpoczął aktywną działalność jako scenarzysta. W 1969 r. powstał film Andrzeja Wajdy Polowanie na muchy, do którego Głowacki napisał scenariusz. Jednak prawdziwym sukcesem okazał się dopiero obraz stworzony we współpracy z Markiem Piwowskim pt. Rejs. Ponadto napisał scenariusze do filmów Trzeba zabić tę miłość (1972) Janusza Morgensterna, Choinka strachu (1982) Tomasza Lengrena, Wałęsa. Człowiek z nadziei (2013) Andrzeja Wajdy. Pisał dialogi do filmu Jej portret (1974) Mieczysława Waśkowskiego, wspólnie z Łukaszem Zadrzyńskim był scenarzystą Billboardu (1998). Wspólnie z Pawłem Pawlikowskim był scenarzystą Zimnej wojny (2018), która znalazła się w oficjalnej selekcji Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Cannes i była nominowana do Oscara w trzech kategoriach[3][4]. Film zdobył liczne nagrody, w tym nagrodę dla najlepszego reżysera w Cannes, którą Paweł Pawlikowski dedykował Januszowi Głowackiemu[5][6]. Pawlikowski i Głowacki byli również nominowani do nagrody BAFTA za najlepszy scenariusz oryginalny (2019)[7][8].

23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[9]. Do 1981 publikował felietony w warszawskiej „Kulturze”. Na kilka dni przed ogłoszeniem stanu wojennego, Głowacki wyjechał na premierę swojej sztuki Kopciuch w Royal Court Theatre(inne języki) w Londynie, po 13 grudnia 1981 zdecydował się pozostać za granicą. Osiadł w Stanach Zjednoczonych, gdzie rozwinął swoją twórczość dramatopisarską i współpracował między innymi z Polskim Instytutem Teatralnym w Nowym Jorku[10]. Utworem, który zwrócił uwagę amerykańskich środowisk teatralnych, była sztuka Polowanie na karaluchy (1986). Największym sukcesem dramaturgicznym okazała się Antygona w Nowym Jorku (1992), dramat z dużym powodzeniem wystawiany był w teatrach w Stanach Zjednoczonych i w Europie.

Głowacki był wykładowcą na Columbia University, Bennington College(inne języki) w Vermont, i wizytującym dramaturgiem w New York Public Theater, Mark Taper Forum(inne języki) w Los Angeles i Atlantic Center for the Arts(inne języki) na Florydzie. Po powrocie do Polski współpracował z warszawskim Teatrem Ateneum pod dyrekcją Gustawa Holoubka[11].

Jego twórczość była tłumaczona na wiele języków (angielski, chiński, czeski, estoński, francuski, hiszpański, koreański, niemiecki, rosyjski, ukraiński, serbski, słowacki, węgierski, turecki)[12]. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, a także amerykańskich zrzeszeń literackich: PEN Clubu, Stowarzyszenia Pisarzy Wschodnioamerykańskich oraz Stowarzyszenia Dramatopisarzy.

Szereg jego artykułów i esejów ukazało się w New York Times[13].

Jest bohaterem książki Dżanus. Dramatyczne przypadki Janusza Głowackiego (2016), autorstwa Elżbiety Baniewicz[14].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]
Janusz Głowacki i Tadeusz Konwicki (Warszawa, 2005)
Janusz Głowacki i Andrzej Szczytko (Charków, 2014)
Nagrobek Janusza Głowackiego

Był synem pisarza Jerzego Głowackiego i Heleny Leny Rudzkiej-Głowackiej (zm. 21 września 1991)[15], która pracowała jako redaktor literacki w wydawnictwie[16]. Bratem jego matki był aktor Kazimierz Rudzki (1911–1976), a dziadkiem ze strony matki – Bronisław Rudzki, właściciel wydawnictwa nutowego i wytwórni płytowej[17].

Głowacki był żonaty z dziennikarką i reżyserką Ewą Zadrzyńską[18], z którą miał córkę Zuzannę Głowacką, felietonistkę, byłą publicystkę dziennika „The New York Times”[19]. Drugą i ostatnią żoną autora była ukraińska aktorka i pieśniarka Olena Leonenko[20].

Był członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010[21] oraz przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015[22]. Od 1983 mieszkał w Nowym Jorku.

Zmarł nagle, 19 sierpnia 2017, podczas wakacji w egipskim Marsa Alam[23][24][25].

11 września 2017 urna z jego prochami została złożona do grobu w Alei Zasłużonych Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie (kwatera A2-aleja zasłużonych-5)[26]. Pogrzeb miał charakter świecki[27].

Publikacje (wybór)

[edytuj | edytuj kod]

Dramat

[edytuj | edytuj kod]
  • Cudzołóstwo ukarane, „Dialog”, 1972.
  • Mecz, „Dialog” 1976.
  • Polowanie na karaluchy, „Dialog” 1990.
  • Fortynbras się upił, „Dialog” 1990.
  • Antygona w Nowym Jorku, „Dialog” 1992.
  • Czwarta siostra (wyst. 2000)

Proza

[edytuj | edytuj kod]
  • Wirówka nonsensu, Warszawa: PIW, 1968.
  • Dzień słodkiej śmierci, kryminał z serii Ewa wzywa 07, 1969
  • Nowy taniec la-ba-da i inne opowiadania, Warszawa: PIW, 1970.
  • W nocy gorzej widać, Warszawa: Czytelnik, 1972.
  • Paradis, Warszawa: PIW, 1973.
  • My sweet Raskolnikow, Warszawa: PIW 1977.
  • Skrzek; Coraz trudniej kochać, Warszawa: PIW 1980.
  • Moc truchleje, Warszawa: Krąg, 1981.
  • Ścieki, skrzeki, karaluchy. Utwory prawie wszystkie, Warszawa: BGW, 1996.
  • Ostatni cieć, Warszawa: Czytelnik, 2001 (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2002[28]).
  • Z głowy, Warszawa: Świat Książki, 2004 (Książka otrzymała laur Śląskiego Wawrzynu Literackiego za 2004[29] oraz była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2005[30]).
  • Jak być kochanym, Warszawa: Świat Książki, 2005.
  • Good night, Dżerzi, Warszawa: Świat Książki, 2010.
  • Sonia, która za dużo chciała. Wybór opowiadań, Warszawa: Świat Książki, 2011.
  • Przyszłem, czyli jak pisałem scenariusz o Lechu Wałęsie dla Andrzeja Wajdy, Warszawa: Świat Książki, 2013.
  • Bezsenność w czasie karnawału, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2018[31].

Nagrody i wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]
Mural w Łodzi autorstwa Andrzeja Pągowskiego (2018)
  • 1982: „The Guardian” i „The Times” przyznały nagrodę Kopciuchowi za najlepszą sztukę roku
  • 1987: American Theatre Critics Association Award za Polowanie na karaluchy jako najznakomitszą sztukę współczesną
  • 1987: Joseph Kesselring Honorary Mention
  • 1987: Guggenheim Fellowship
  • 1987: Hollywood Drama League Critics Award
  • 1987: „Time” uznał Polowanie na karaluchy najlepszą ze sztuk minionego roku
  • 1988: National Endowment for the Arts
  • 1993: „Time” uznał Antygonę w Nowym Jorku za jeden z dziesięciu najlepszych tekstów dramatycznych roku
  • 1994: Nagroda Fundacji Alfreda Jurzykowskiego[32]
  • 1997: Nagroda Le Baladin, Paryż
  • 1997: Nagroda Studentów Sorbony, Paryż
  • 1998: Nagroda Krytyków dla Antygony w Nowym Jorku wystawionej w Teatrze Proscenium w Paryżu – jako najlepszej sztuki sezonu zrealizowanej w małym teatrze
  • 1999: Tony Cox Award za scenariusz do filmu Hairdo na Nantucket Film Festival (USA)
  • 2001: Czwarta siostra wygrywa na Międzynarodowym Festiwal Teatralnym w Dubrowniku
  • 2002: Grand Prix, nagroda publiczności dla najlepszego dramaturga za Czwartą siostrę na II Festiwalu Dramaturgii Wsp. „Rzeczywistość przedstawiona”
  • 2002: nominacja do Nagrody Literackiej Nike za Ostatniego ciecia
  • 2003: Grand Prix Festiwalu Dwa Teatry za tekst sztuki Czwarta siostra
  • 2005: Śląski Wawrzyn Literacki za książkę Z głowy, uznaną przez czytelników Biblioteki Śląskiej za najlepszą książkę 2004 roku
  • 2005: Nagroda Ministra Kultury w dziedzinie literatury
  • 2005: nominacja do Nagrody Literackiej Nike za Z głowy
  • 2011: Nagroda im. Czesława Miłosza przyznawana przez ambasadę USA w Polsce za wkład w porozumienie amerykańsko-polskie
  • 2011: Nagroda Literacka m.st. Warszawy – Tytuł Warszawskiego Twórcy
  • 2013: Nagroda Gustaw przyznana przez ZASP za twórczość dramaturgiczną oraz wkład w upowszechnianie polskiej kultury na świecie
  • 2013: Nagroda Specjalna Diament Trójki
  • 2013: Laureat Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska „Neptuny”[33]
  • 2013: Jan Michalski Prize for Literature, finalista za Good Night, Dżerzi[34]
  • 2015: Gwiazda w Alei Gwiazd Literatury przy Miejskiej Bibliotece Publicznej w Mińsku Mazowieckim
  • 2019: nominacja do Nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej za najlepszy scenariusz oryginalny do filmu Zimna wojna (wraz z Pawłem Pawlikowskim)[7] – pośmiertnie

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Adaptacje teatralne

[edytuj | edytuj kod]

W 2017 roku Józef Opalski wystawił sztukę pt. Jednoaktówki Janusza Głowackiego (Konfrontacja, Spacerek przed snem, Choinka strachu i Home Section) w krakowskim Teatrze Barakah[38].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W Łodzi, w sąsiedztwie Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera oraz Muzeum Kinematografii odsłonięto mural Andrzeja Pągowskiego, przedstawiający portret zmarłego pisarza oraz podpis: „I jak tu żyć bez Głowy?”[39].

W czerwcu 2019, w warszawskim Muzeum Literatury otwarto wystawę zatytułowaną „Janusz Głowacki. Warszawa, Moskwa czy Nowy Jork to tylko dekoracje…”[40].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Dziś 2. rocznica śmierci Janusza Głowackiego, jednego z najwybitniejszych polskich dramaturgów [online], Viva.pl [dostęp 2020-09-03] (pol.).
  2. ↑ Czarna przegrywa czerwona wygrywa, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2018-04-18].
  3. ↑ The 2018 Official Selection, „Festival de Cannes 2018”, 12 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-14] (ang.).
  4. ↑ Peter Debruge, Elsa Keslassy, Cannes Lineup Includes New Films From Spike Lee, Jean-Luc Godard, „Variety”, 12 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-14] (ang.).
  5. ↑ Paweł Pawlikowski z nagrodą za reżyserię na festiwalu w Cannes [online] [dostęp 2018-05-20] (pol.).
  6. ↑ Cannes 2018: Złota Palma dla Pawła Pawlikowskiego za reżyserię filmu „Zimna wojna” [online], Cannes 2018: Złota Palma dla Pawła Pawlikowskiego za reżyserię „Zimnej wojny” [dostęp 2018-05-20] (pol.).
  7. ↑ a b The full list of nominations for the Baftas 2019. The Guardian, 9 stycznia 2019. [dostęp 2019-01-09].
  8. ↑ EE British Academy Film Awards Winners in 2019 [online], www.bafta.org, 9 stycznia 2019 [dostęp 2021-01-03] (ang.).
  9. ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).
  10. ↑ l, Nowojorski Polski Instytut Teatralny otwarty na wszystkich, „DEON.pl” [dostęp 2018-04-18] (pol.).
  11. ↑ Janusz Głowacki, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2018-04-18].
  12. ↑ Janusz Głowacki / Instytut Książki [online], www.instytutksiazki.pl [dostęp 2016-08-17].
  13. ↑ Janusz Głowacki nie żyje. Miał 78 lat, „gazeta.pl” [dostęp 2017-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-23] (pol.).
  14. ↑ Dżanus – marginesy.com.pl [online], marginesy.com.pl [dostęp 2016-10-29] (pol.).
  15. ↑ Spis zmarłych. Nazwiska z zakresu Głow-Gn » Lista zmarłych « www.nekrologi-baza.pl [online], www.nekrologi-baza.pl [dostęp 2016-08-17].
  16. ↑ Janusz Glowacki Biography (1938-) [online], filmreference.com [dostęp 2016-08-17].
  17. ↑ Helena Głowacka, Kazio („Wspomnienia o Kazimierzu Rudzkim”), „Beznadziejnie zacofany w lekturze”, 19 listopada 2012 [dostęp 2016-10-31] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-23] (pol.).
  18. ↑ Ewa Zadrzyńska – Emigra [online] [dostęp 2016-08-17] (pol.).
  19. ↑ Córka wychodzi z domu [online], styl.pl.
  20. ↑ Magdalena Rigamonti, Olena Leonenko: Moje życie z Januszem Głowackim [online], Newsweek, 21 lutego 2011 [zarchiwizowane z adresu 2012-09-08].
  21. ↑ Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego [online], onet.pl, 16 maja 2010 [dostęp 2014-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-01].
  22. ↑ Barbara Sowa, Kto wszedł do komitetu poparcia Komorowskiego, a kto z niego wypadł? Cała lista [online], Dziennik.pl, 16 marca 2015 [dostęp 2015-03-21].
  23. ↑ Janusz Głowacki nie żyje. Dramaturg, prozaik, scenarzysta „Rejsu” miał 79 lat, „archive.is”, 23 sierpnia 2017 [dostęp 2017-11-21].
  24. ↑ Patrycja Ceglińska, Janusz Głowacki zmarł w Egipcie. Kiedy pogrzeb?, „gwiazdy.wp.pl”, 4 września 2017 [dostęp 2017-11-21] (pol.).
  25. ↑ Janusz Glowacki, Polish Playwright of Terror and Dark Humor, Dies at …, „archive.is”, 23 sierpnia 2017 [dostęp 2017-11-21].
  26. ↑ Pogrzeb Janusza Głowackiego. „Nie możemy go zgubić”. polskieradio.pl. [dostęp 2017-09-12].
  27. ↑ Pogrzeb Janusza Głowackiego. Wzruszające pożegnanie mistrza. se.pl. [dostęp 2017-09-12].
  28. ↑ Nagroda Nike 2002. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-20].
  29. ↑ Śląski wawrzyn literacki dla Janusza Głowackiego / Wydarzenia / Instytut Książki [online], www.instytutksiazki.pl, 26 września 2005 [dostęp 2016-03-06].
  30. ↑ Nagroda Nike 2005. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-05].
  31. ↑ Księgarnia Bonito.pl, Bezsenność w czasie karnawału [online], Bonito.pl [dostęp 2018-09-06].
  32. ↑ Janusz Głowacki, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2016-08-17].
  33. ↑ Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska „Neptuny”. Oficjalny serwis Miasta Gdańska. [dostęp 2015-02-07]. (pol.).
  34. ↑ Edition 2013 | Fondation Jan Michalski [online], www.fondation-janmichalski.com [dostęp 2016-09-15].
  35. ↑ Warszawa. Wręczono złote medale „Gloria Artis” [online], e-teatr.pl, 10 września 2005 [dostęp 2011-06-21].
  36. ↑ M.P. z 2014 r. poz. 923.
  37. ↑ 59 odznaczonych za zasługi dla wolności. prezydent.pl, 2014-06-05. [dostęp 2014-06-05].
  38. ↑ „Jednoaktówki” Janusza Głowackiego [online], Teatr Barakah [dostęp 2023-04-03] (pol.).
  39. ↑ „I jak tu żyć bez Głowy?”. Łódzki mural upamiętni polskiego pisarza [online], Wprost.pl, 1 września 2018 [dostęp 2019-08-20] (pol.).
  40. ↑ W Muzeum Literatury otwarto wystawę o Januszu Głowackim [online], dzieje.pl [dostęp 2019-08-20] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Janusz_Głowacki&oldid=74997021”