Jerzy Bukowski (profesor)

Jerzy Bukowski
	; Jerzy Bukowski ok. 1960 roku
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	23 listopada 1902 ; Bugaj
Data i miejsce śmierci	1 czerwca 1982 ; Warszawa
	Prof. zw. dr hab. nauk technicznych
	Specjalność: inżynier mechanik
Alma Mater	Politechnika Warszawska
Profesura	1948 prof. nadzw.; 1958 prof. zw.
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Politechnika Warszawska
	Rektor
Uczelnia	Politechnika Warszawska
Okres spraw.	1952–1953
Poprzednik	Edward Warchałowski
Następca	Władysław Araszkiewicz
	Rektor
Uczelnia	Politechnika Warszawska
Okres spraw.	1959–1965
Poprzednik	Władysław Araszkiewicz
Następca	Dionizy Smoleński
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jerzy Bukowski h. Ossoria (ur. 23 listopada 1902 w Bugaju^[1], zm. 1 czerwca 1982 w Warszawie) – polski aeromechanik, profesor i dwukrotnie rektor Politechniki Warszawskiej, konstruktor śmigieł, specjalista w zakresie budowy samolotów i teorii śmigła, poseł na Sejm PRL II, III, IV, VI, VII i VIII kadencji. Budowniczy Polski Ludowej.

Życiorys

Urodził się jako syn Jana Rafała Bukowskiego h. Ossoria (1872–1950) i Zofii Henryki Bolesławy z Ryszkiewiczów h. Świnka (1883–1945)^[2]. Od 1913 udzielał się jako harcerz, był zastępowym I Michałowickiej Drużyny Skautowej. W Kielcach zaś pełnił rolę łącznika między członkami Polskiej Organizacji Wojskowej. Jako ochotnik służył w szkolnym oddziale wartowniczym 56 Pułku Piechoty. W 1920 razem z drużyną harcerską, wziął udział w obronie praw ludności polskiej na Śląsku Cieszyńskim. Od lipca do listopada 1920, brał czynny udział w wojnie polsko-bolszewickiej na frontach północnym i południowym.

Maturę uzyskał w Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Kielcach, a następnie rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej, gdzie 5 maja 1930 uzyskał stopień inżyniera mechanika. Obronił pracę dyplomową z dziedziny silników lotniczych, kończąc Sekcję Lotniczą Wydziału Mechanicznego PW. W latach 1925–1935 był asystentem w Katedrze Aerodynamiki, a później konstruktorem w Instytucie Aerodynamicznym. W 1938 został habilitowany w zakresie aerodynamiki stosowanej na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej, w 1948 uzyskał nominację na profesora nadzwyczajnego, w 1958 na profesora zwyczajnego. W latach 1952–1953 i 1959–1965 rektor Politechniki Warszawskiej.

W 1932 rozpoczął współpracę z wybitnym konstruktorem prof. Franciszkiem Misztalem, a zaprojektowane śmigła produkowała „Fabryka Śmigieł, Wyrobów Drzewnych i Metalowych W. Szomański i s-ka”. W związku z rosnącymi zamówieniami fabryki w 1935 zaproponowano Jerzemu Bukowskiemu stanowisko kierownika technicznego. Zaprojektował ponad 40 udanych prototypów śmigieł, skonstruował modele śmigieł do samolotów myśliwskich PZL P-7 i PZL P-11.

Gdy wybuchła II wojna światowa fabryka została przeniesiona do Krzemieńca i tam też przeniósł się J. Bukowski. Jednak z powodu braku istotnych części J. Bukowski otrzymał od dowództwa lotnictwa polecenie powrotu do stolicy i przywiezienia śmigieł do myśliwców. Podczas oblężenia Warszawy uczestniczył w ratowaniu budynku Instytutu Aerodynamicznego przed pożarem. W listopadzie 1939 został zatrzymany i uwięziony na dwa tygodnie na Pawiaku.

W 1940 kierował fabryką Szomańskiego, która funkcjonowała jako zakład stolarski „Holz und Metallerzeugniss Fabrik W. Szomański”. Produkowano wówczas stolarkę budowlaną, narty oraz wozy konne. W następnym roku Niemcy zlecili zakładowi produkcję śmigieł, a potem została zmieniona nazwa na „Szomański Propellerwerk”.

Za zgodą Jerzego Bukowskiego w fabryce funkcjonowały jednostki Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych i Polskiej Partii Robotniczej. W 1944 chcąc ocalić fabrykę, zdecydował się na jej ewakuację na Dolny Śląsk, a w styczniu 1945 do miejscowości Niemes w Czechach. Tam pracował z grupą Polaków do maja 1945.

Gdy wrócił do kraju wraz z załogą i majątkiem fabryki, wysunięto wobec niego zarzuty o współpracy z Niemcami w przemyśle zbrojeniowym. Zweryfikowano je i oddalono zarzuty wobec Jerzego Bukowskiego, lecz jeszcze nieraz oskarżano go o kolaborację z Niemcami. Od października 1945 do września 1946 pracował w przemyśle na stanowisku dyrektora administracyjnego Zjednoczenia Przemysłu Motoryzacyjnego.

Od kwietnia 1946 pełnił funkcję zastępcy profesora Katedry Budowy Płatowców i Mechaniki Lotu na Politechnice Łódzkiej. W tym samym objął stanowisko kierownika Katedry Hydrauliki i Aerodynamiki oraz zakładu o takiej samej nazwie na Wydziale Mechanicznym PW.

Oprócz pracy na Politechnice Warszawskiej uczestniczył w organizacji szkolnictwa wyższego technicznego w Polsce, w latach 1953–1969 w Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego. Brał udział w organizacji Muzeum Techniki w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie (1955) oraz w pracach Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN (jako jego przewodniczący) i Międzynarodowej Unii Historii i Filozofii Nauki.

Jerzy Bukowski był aktywnym działaczem w organizacjach technicznych. W okresie międzywojennym działał w Związku Polskich Inżynierów Lotniczych – w latach 1937–1938 został wiceprezesem, natomiast prezesem w 1939^[3].

W latach 1964–1971 był przewodniczącym Rady Głównej Naczelnej Organizacji Technicznej, a od 1971 przewodniczącym jej Zarządu Głównego. W 1957 po raz pierwszy wybrany na posła do Sejmu PRL. Uczestniczył także w pracach Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju i w akcjach Światowej Rady Pokoju, zwłaszcza w okresie wojny koreańskiej i konfliktu bliskowschodniego. Brał udział także w ruchu Pugwash w latach 1967–1970. W czerwcu 1968 wszedł w skład Komitetu Honorowego oraz Komitetu Przygotowawczego obchodów 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika^[4].

Pochowany z honorami na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 242-3-4)^[5]^[6]. W pogrzebie w imieniu władz uczestniczyli m.in. marszałek Sejmu Stanisław Gucwa, minister sprawiedliwości Sylwester Zawadzki, wiceminister nauki, szkolnictwa wyższego i techniki Mieczysław Kazimierczuk oraz prezes Rady Naczelnej ZBoWiD gen. dyw. Mieczysław Moczar. Trumnę zmarłego udekorowano przyznanym mu pośmiertnie przez Radę Państwa PRL Orderem Budowniczych Polski Ludowej^[7].

Był mężem Zofii Heleny z Bełkowskich (1904–1977), z którą miał córkę Martę (ur. 1930).

Stanowiska

1935: kierownik biura konstrukcyjnego w Fabryce Śmigieł, Wyrobów Drzewnych i Metalowych W. Szomański i s-ka;
1935–1938: wykładowca z projektowania i konstrukcji śmigieł;
1937–1939: wykładowca aerodynamiki w Grupie Technicznej Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Warszawie;
1937–1939: wiceprezes, a następnie prezes Związku Polskich Inżynierów Lotniczych;
działacz w Naczelnej Organizacji Technicznej oraz w Stowarzyszeniu Inżynierów Mechaników Polskich;
1945–1946: dyrektor administracyjny Zjednoczenia Przemysłu Motoryzacyjnego;
1946: zastępca profesora Katedry Budowy Płatowców i Mechaniki Lotu na Politechnice Łódzkiej;
1946: kierownik Katedry Hydrauliki i Aerodynamiki oraz zakładu o takiej samej nazwie na Wydziale Mechanicznym PW;
1949–1951: dziekan Wydziału Mechanicznego PW^[6];
1952–1953, 1959–1965: rektor Politechniki Warszawskiej;
1967–1971: przewodniczący Prezydium Rady Głównej NOT;
1971–1976: przewodniczący Prezydium Zarządu Głównego NOT;
honorowy prezes NOT.

Członkostwa

Od 1951: członek zwyczajny Towarzystwa Naukowego Warszawskiego;
1957–1969: działacz w PAN, członek Komitetu Budowy Maszyn;
1969–1971: członek Komitetu Hydro-Termodynamiki Maszyn i Inżynierii Chemicznej;
1969–1977: członek Komitetu Naukoznawstwa PAN.

Ordery i odznaczenia

Order Budowniczych Polski Ludowej (pośmiertnie)
Order Sztandaru Pracy I klasy
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (30 września 1952)^[8]
Srebrny Krzyż Zasługi (11 listopada 1934)^[9]
Medal 30-lecia Polski Ludowej
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[10]
Medal Komisji Edukacji Narodowej
Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (17 stycznia 1963)^[11]
Złota Odznaka Honorowa Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej
Odznaka „Zasłużony Działacz Frontu Jedności Narodu”
odznaka „Zasłużony dla m.st. Warszawy”
odznaka „Zasłużony dla Województwa Kieleckiego”
Srebrny Medal Światowej Rady Pokoju
Medal Mikołaja Kopernika
Medal im. B. Rumińskiego
Medal Pamiątkowy Politechniki Warszawskiej

Upamiętnienie

W 1989 jego imieniem nazwano ulicę w Warszawie^[12].

Przypisy

↑ Jerzy Bukowski: Technika w XXX-leciu PRL, w: „Młody Technik”, 7/1974, s. 11.
↑ Jerzy Bukowski h. Ossoria [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2020-12-11] .
↑ Józef Piłatowicz: Poczet Rektorów, tradycja i współczesność Politechniki Warszawskiej 1826–2001, wyd. I, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 2001, s. 177–186.
↑ „Urania”, nr 3, marzec 1969, s. 84–85.
↑ Cmentarz Stare Powązki: OSSORYA BUKOWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-12-11] .
↑ ^a ^b Elżbieta Borysowicz: Wykaz zmarłych Profesorów Politechniki Warszawskiej pochowanych na Powązkach w Warszawie. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2015, s. 18. ISBN 978-83-7814-461-8.
↑ Pogrzeb prof. Jerzegu Bukowskiego, „Trybuna Robotnicza”, nr 111, 7 czerwca 1982, s. 5.
↑ M.P. z 1952 r. nr 86, poz. 1353 („za zasługi położone w pracy naukowej i dydaktyczno-wychowawczej”).
↑ M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 341 („za zasługi na polu propagandy i rozwoju sportu balonowego”).
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 (uchwała Rady Państwa nr 0/201 – na wniosek ministra szkolnictwa wyższego), s. 1634.
↑ Stolica: warszawski tygodnik ilustrowany. R. 18, 1963 nr 4 (27 I), Warszawskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”, 1963, s. 18 [dostęp 2020-09-10] .
↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 328. ISBN 83-86619-97X.

Linki zewnętrzne

Jerzy Bukowski: Zapiski pamiętnikarskie
Portret Jerzego Bukowskiego na stronie Politechniki Warszawskiej

[jb-1] Jerzy Bukowski: Technika w XXX-leciu PRL, w: „Młody Technik”, 7/1974, s. 11.

[2] Jerzy Bukowski h. Ossoria [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2020-12-11] .

[p1-3] Józef Piłatowicz: Poczet Rektorów, tradycja i współczesność Politechniki Warszawskiej 1826–2001, wyd. I, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 2001, s. 177–186.

[4] „Urania”, nr 3, marzec 1969, s. 84–85.

[5] Cmentarz Stare Powązki: OSSORYA BUKOWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-12-11] .

[powazki-6] Elżbieta Borysowicz: Wykaz zmarłych Profesorów Politechniki Warszawskiej pochowanych na Powązkach w Warszawie. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2015, s. 18. ISBN 978-83-7814-461-8.

[7] Pogrzeb prof. Jerzegu Bukowskiego, „Trybuna Robotnicza”, nr 111, 7 czerwca 1982, s. 5.

[8] M.P. z 1952 r. nr 86, poz. 1353 („za zasługi położone w pracy naukowej i dydaktyczno-wychowawczej”).

[9] M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 341 („za zasługi na polu propagandy i rozwoju sportu balonowego”).

[10] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 (uchwała Rady Państwa nr 0/201 – na wniosek ministra szkolnictwa wyższego), s. 1634.

[11] Stolica: warszawski tygodnik ilustrowany. R. 18, 1963 nr 4 (27 I), Warszawskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”, 1963, s. 18 [dostęp 2020-09-10] .

[12] Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 328. ISBN 83-86619-97X.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]