Kuźmina
49°36′56″N 22°25′42″E/49,615556 22,428333| wieś | |
.jpg) Zabytkowa cerkiew; obecnie kościół MB Nieustającej Pomocy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
16 |
| Kod pocztowy |
37-740[4] |
| Tablice rejestracyjne |
RPR |
| SIMC |
0599310[5] |
Położenie na mapie gminy Bircza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu przemyskiego  | |
| 49°36′56″N 22°25′42″E/49,615556 22,428333[1]
| |
Kuźmina – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Bircza[6][5]. Leży na Pogórzu Przemyskim.
Do 1954 istniała gmina Kuźmina. W latach 1954-1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kuźmina, po jej zniesieniu w gromadzie Leszczawa Dolna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
W Kuźminie znajduje się najgłębszy w Polsce otwór wiertniczy "Kuźmina-1", o głębokości 7541 m. Był to otwór badawczy, mający na celu zbadanie budowy geologicznej Karpat. Do krystalicznego podłoża dowiercono się na głębokości ponad 7300 m.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0599327 | Chałupki | część wsi |
| 0599333 | Dolny Koniec | część wsi |
| 0599340 | Górny Koniec | część wsi |
| 0599356 | Kiczora | część wsi |
| 0599362 | Rzeki | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o Kuźminie pochodzi z 1497; następna, z 1500. Pierwszą cerkiew zbudowano w 1526. W XIX w. wieś należała do Pieciorowskich. W połowie i pod koniec XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Kuźminie był Ryszard Pieściorowski[7][8]. Na wschód od wsi znajdują się fragmenty fortyfikacji dworskich. Pod koniec XIX w. wieś dzieliła się na cztery części: Kuźminę Górną, Margel, Kiczerę i Kamionkę zwaną również Wapienisko. W 1938 wieś była widownią kilkudniowych starć ludności ukraińskiej z Kuźminy i okolic, walczącej o odebraną im cerkiew, z Polakami. Po kilku dniach starć sytuację opanowały oddziały żandarmerii ściągnięte z Dobromila, Sanoka i Przemyśla. Kilkadziesiąt osób, w tym kobiety i dzieci, zostało pobitych, a kilka zakatowano na śmierć. Cerkiew została przez władze polskie zamknięta, a udostępniły ją z powrotem wiernym dopiero okupacyjne władze niemieckie w 1941.
W II Rzeczypospolitej wieś położona powiecie dobromilskim województwa lwowskiego. 23 października 1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zaatakowali wieś. W obronie ludności cywilnej zginęło 10 żołnierzy Wojska Polskiego. Atak został odparty, ale w październiku i listopadzie tegoż roku banderowcy zamordowali tu 19 Polaków[9].
Z Kuźminy pochodził Władysław Solarz[10].
Kuźmina w 1929[edytuj | edytuj kod]
- Właściciel ziemski: Neuman Wład. (307 ha)
- Lasy-eksploatacja: Sontag H.
- Kowal: Kozioł F.
- Różne towary: Roth G., Śliwka L.
- Tartak: Langman Ch.
- Wyszynk trunków: Langman Ch.
-
Kuźmina-1, najgłębszy odwiert w Polsce -
Kaplica cmentarna -
Pomnik żołnierzy Wojska Polskiego
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Wyznania[edytuj | edytuj kod]
Katolicy obrządku wschodniego[edytuj | edytuj kod]
W Kuźminie znajduje się drewniana cerkiew św. Dymitra, zbudowana w 1814 fundacji Woźniaków. W 1880 kościół liczył 90 wiernych, msze odbywały się nieregularnie. Do 1926 cerkiew podlegała greckokatolickiej parafii w Leszczawie Górnej, a potem parafii greckokatolickiej w Krecowie, po wojnie użytkowana przez rzymskich katolików jako kościół parafialny pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy[11].
Katolicy obrządku łacińskiego[edytuj | edytuj kod]
W 1880 parafia łacińska w Tyrawie liczyła 560 wiernych z Kuźminy.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- 1785 mieszkało tu 103 grekokatolików, 265 rzymskich katolików i 5 Żydów.
- 1840 i w 1859 - 250 grekokatolików,
- 1880 - 560 katolików, 90 grekokatolików
- 1899 - 144 grekokatolików,
- 1926 - 320 grekokatolików
- 1929 - 924 mieszkańców
- 1938 - 246 grekokatolików.
- (brak danych o innych mieszkańcach, do uzupełnienia)
Transport[edytuj | edytuj kod]
- 28 Zator - Wadowice - Nowy Sącz - Gorlice - Biecz - Jasło - Krosno - Sanok - Przemyśl - Medyka.
- 890 Kuźmina - Krościenko
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 65842
- ↑ Wieś Kuźmina w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-04-07], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-04-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 107.
- ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, Nr 264 z 19 listopada 1893.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 133, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Józef Ząbkiewicz. Drogi zwycięstwa. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 11 (338) z 10-20 kwietnia 1985. Sanocka Fabryka Autobusów.
- ↑ Parafia na stronie diecezji. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-25)].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Kuźmina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 10.
- Kuźmina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 205.
- Siedziba gminy: Bircza
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osada | |
| Osada leśna | |
| Części wsi |
|
| Przysiółki wsi |
|
| Nieistniejąca wieś |
