Metz

Metz
Herb	Flaga
Państwo	Francja
Region	Grand Est
Departament	Mozela
Burmistrz	François Grosdidier
Powierzchnia	41,94 km²
Wysokość	162–256 m n.p.m.
Populacja (2020); • liczba ludności; • gęstość	; 120 211; 2951 os./km²
Kod pocztowy	57000
	Położenie na mapie Francji Metz
	Położenie na mapie Europy Metz
	49°07′N 6°11′E/49,116667 6,183333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Metz (^ⓘ, /m ɛ s /) – miasto w północno-wschodniej Francji, niedaleko granicy z Belgią, Luksemburgiem i Niemcami. Leży w regionie Grand Est. Jest stolicą departamentu Mozela. W średniowieczu było stolicą Austrazji oraz później państwa środkowofrankijskiego, w latach 1974–2015 było stolicą regionu administracyjnego Lotaryngia. Jest częścią tzw. europejskiego banana, zurbanizowanego obszaru w Europie Zachodniej. Miasto w granicach administracyjnych gminy liczy 120 211 mieszkańców^[1], w granicach Eurometropolii Metz(inne języki) liczy 228 038 mieszkańców^[2], natomiast jednostka miejska Metz(inne języki) (Unité urbaine de Metz) liczy 290 554 mieszkańców^[3]. Historyczne centrum miasta Metz zostało zgłoszone na listę wstępną listy światowego dziedzictwa UNESCO^[4]. Miasto leży nad rzeką Mozela, lewym dopływem Renu.

Historia

Początkowo miejsce, w którym rozwinęło się miasto, określano jako Divodurum Mediomatricorum(inne języki). W czasach panowania na tych terenach Cesarstwa Rzymskiego, miasto stało się jednym z głównych ośrodków Galii, bogacącym się na eksporcie wina. Powstał tu duży amfiteatr, akwedukt oraz fortyfikacje. Pod koniec V wieku Metz został zajęty przez Franków. W tym czasie obecni byli już na tym terenie chrześcijanie czego dowodzi istnienie tutaj w V wieku kościoła. W 840 roku w tutejszej bazylice św. Piotra został pochowany król Franków i cesarz rzymski Ludwik I Pobożny. Po jego śmierci i podziale Cesarstwa Karolińskiego w traktacie z Verdun (843) Metz stał się stolicą państwa środkowofrankijskiego, a następnie królestwa Lotaryngii (855). Po rozpadzie królestwa Lotaryngii (870) włączone w skład królestwa wschodniofrankijskiego, a następnie odrodzonego cesarstwa rzymskiego pod wodzą Niemiec.

W XII wieku mieszczanie rozpoczęli starania o uniezależnienie się spod władzy biskupów. W 1189 roku miasto otrzymało status wolnego miasta cesarskiego, dzięki czemu uzyskało niezależność wewnętrzną od lokalnych feudałów duchownych i świeckich. Mieszczanie rządzili miastem na prawach niezależnej komuny przez ponad 400 lat. Pomimo nadanego statusu przez całe średniowiecze Metz musiał bronić swej niezależności przed siłami zewnętrznymi: książętami Luksemburga, arcybiskupami Trewiru, a także wojskami uczestników wojny stuletniej.

Ostatecznie koniec pełnej niezależności miasta nastąpił w 1552 roku, gdy na mocy traktatu w Chambord zawartego między królem Francji a Związkiem szmalkandzkim kontrola nad Metzem przeszła w ręce francuskie. Status Metzu jako miasta francuskiego potwierdziły kolejne traktaty: de facto pokój w Cateau-Cambrésis (1559) i de iure pokój westfalski (1648). Początkowo miasto zachowało swe przywileje wewnętrzne, choć obok urzędników miejskich pojawił się również królewski gubernator. Miasto stało się też ponownie siedzibą biskupa. Z czasem autonomia była jednak ograniczana i ostatecznie w 1634 roku zostało ono podporządkowane koronie podobnie jak inne prowincje gdy znalazło się pod kontrolą królewskiego intendenta.

W 1674 roku fortyfikacje zostały wzmocnione dzięki pracom kierowanym przez Vaubana. Tenże napisał do króla: „każde warowne miasto Waszej Królewskiej Mości broni prowincji, Metz natomiast, broni państwa”. W 1730 roku fortyfikacje unowocześnił Cormontaigne. Podczas Wielkiej Rewolucji, w 1790 roku utworzono departament Mozelle, którego Metz stał się stolicą. Podczas Wojen napoleońskich wojska szóstej i siódmej koalicji w 1814 i 1815 roku bezskutecznie oblegały miasto bronione przez francuski garnizon generała Durutte.

5 sierpnia 1811 w mieście urodził się przyszły kompozytor Ambroise Thomas.

Podczas wojny francusko pruskiej 29 października 1870 r. w Metzu skapitulowała oblężona armia marszałka Bazaine’a (150 tysięcy żołnierzy, ogromny szok dla francuskiej opinii publicznej).^{[potrzebny przypis]}

Po wojnie francusko-pruskiej, od 1871 roku znajdował się we władaniu Cesarstwa Niemieckiego. W tym okresie umieszczono w mieście silny niemiecki garnizon i zbudowano drugą i trzecią linię obronną. W wyniku klęski Niemiec w I wojnie światowej w listopadzie 1918 roku miasto zostało odzyskane przez Francję.

W latach 1937–1939 stacjonującym w Metzu 507. pułkiem czołgów dowodził ówczesny pułkownik de Gaulle (było to jego pierwsze dowództwo w promowanym przez niego od lat rodzaju broni). W okresie międzywojennym na granicy z Niemcami wybudowano olbrzymią linię obrony zwaną linią Maginota. Miała ona stanowić, także dla Metzu, gwarancję bezpieczeństwa przed inwazją. W trakcie II wojny światowej wojska niemieckie dokonały uderzenia przede wszystkim od strony Belgii i fortyfikacje na niewiele się zdały. 14 czerwca 1940 roku Metz został opuszczony przez wojska francuskie i ogłoszony „miastem otwartym”. Trzy dni później, wieczorem 17 czerwca do miasta bez walki wkroczyły pierwsze oddziały niemieckie. Metz ponownie znalazł się w rękach niemieckich i został wcielony do III Rzeszy. Przez większą część okupacji Metz nie był traktowany jako ważne strategicznie miasto, jako że cała Francja była wówczas pod kontrolą niemiecką. Sytuacja zmieniła się po inwazji Aliantów w Normandii. Od lipca 1944 roku Niemcy rozpoczęli przygotowywać miasto do obrony wykorzystując dawne systemy fortyfikacyjne. Ze względu na silne ufortyfikowanie miasta i okolic bitwa o Metz (27 sierpnia – 13 grudnia 1944) była długa i bardzo krwawa. Miasto oswobodziły wojska generała Pattona 22 listopada 1944 roku, choć ostatnie garnizony niemieckie poddały się dopiero 13 grudnia.^{[potrzebny przypis]}

Klimat

Średnia temperatura i opady dla Metz
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	5,4	7,1	11,6	16,0	20,0	23,6	25,8	25,5	20,9	15,4	9,4	6,0	15,6
Średnie dobowe temperatury [°C]	2,7	3,6	7,0	10,5	14,5	17,9	20,1	19,7	15,7	11,3	6,5	3,5	11,1
Średnie temperatury w nocy [°C]	0,0	0,1	2,4	4,9	9,0	12,3	14,4	14,0	10,4	7,2	3,6	1,0	6,6
Opady [mm]	61,9	56,0	51,1	45,1	56,9	56,1	59,8	59,3	61,5	64,8	64,5	76,5	714
Średnia liczba dni deszczowych	11,1	10,0	9,9	8,3	9,6	9,1	8,9	9,0	8,4	10,3	11,4	12,2	118
Źródło: Météo-France^[5] (liczba dni z opadami dla wartości 1 mm, 1991–2020, wysokość 192 m n.p.m.)

Zabytki

Bazylika św. Piotra w Metz(inne języki) (Saint-Pierre-aux-Nonnains) z 380 roku (jeden z najstarszych kościołów w Europie). Pierwotnie bazylika rzymska, przekształcona w kościół w VII wieku. Przebudowana w X wieku. Odrestaurowana w XX wieku.
Katedra św. Szczepana z XIII w. z witrażami Marca Chagalla.
Kościół Saint-Maximin z XII-XV wieku (witraże Jean Cocteau)
Kościół Notre Dame z XVIII wieku
Kościół Sainte-Ségolène z XIII w.
Kościół św. Marcina z XII w.
Kościół Sainte-Ségolène z XIII wieku
Opactwo św. Wincentego z X wieku
Klasztor Trynitarzy z XIII wieku
Ratusz z 1755 r., proj. Jacques-François Blondel
Dom François Rabelais
Dom Paula Verlaine’a
Kaplica Templariuszy z XIII wieku
Synagoga z 1848 roku
Temple Neuf w Metz(inne języki), kościół protestancki z lat 1901–1904 w stylu neoromańskim
Porte des Allemands(inne języki) (Brama Niemiecka) z XIII–XV wieku
Porte en Chandellerue(inne języki) z XIII wieku
Porte Serpenoise(inne języki) z XIX wieku
Porte de Bellecroix(inne języki) z XVIII wieku
Fort de Queuleu(inne języki) z XIX wieku
Pałac Gubernatora z lat 1902–1905 w stylu neoflamandzkim
Stacja kolejowa Gare de Metz z 1908 roku

Most w Metz
Gotycka katedra z XIII wieku
Bazylika św. Piotra z 380 roku
Średniowieczna brama Porte des Allemands(inne języki)
Kanał w centrum miasta oraz kościół protestancki Temple neuf
Plac Saint Jacques
Uliczka w starym mieście
Budynki przy kanale w centrum miasta
Porte Serpenoise(inne języki)

Kultura

Główne obiekty

Teatro-opera w Metz(inne języki) z lat 1732–1752 r. w stylu klasycystycznym, proj. Jacques Oger
Arsenal-Jean-Marie-Rausch(inne języki), sala koncertowa i centrum sztuk widowiskowych
Centre Pompidou-Metz(inne języki), muzeum sztuki nowoczesnej i współczesnej
Musée de la Cour d'Or(inne języki), muzeum sztuki i historii
Ogród Botaniczny w Metz(inne języki) (Jardin botanique de Metz), ogród botaniczny

Transport

Transport lotniczy

Miasto jest obsługiwane przez trzy porty lotnicze:

Port lotniczy Metz/Nancy-Lotaryngia, regionalny port lotniczy, w 2014 roku obsłużył ok. 250 tys. pasażerów
Port lotniczy Luksemburg, międzynarodowy port lotniczy położony 55 km na północ od centrum miasta, w 2022 roku obsłużył 4 mln pasażerów
Port lotniczy Strasburg, międzynarodowy port lotniczy położony 125 km na południowy wschód od centrum miasta, w 2018 roku obsłużył 1,3 mln pasażerów

Dalsze połączenia lotnicze realizowane są z międzynarodowego portu lotniczego Frankfurt (59 mln pasażerów), położonego 200 km na północny wschód od centrum miasta oraz międzynarodowego portu lotniczego Paryż-Charles de Gaulle (67 mln pasażerów), położonego 260 km na zachód od centrum miasta.

Transport kolejowy

Gare de Metz-Ville, dworzec w centrum miasta obsługujący m.in. połączenie LGV Est européenne
Gare de Metz-Nord(inne języki), dworzec w mieście obsługujący połączenia kolei regionalnej TER – TER Grand Est(inne języki)
Lorraine TGV, leżący na przedmieściach dworzec dla szybkiej kolej TGV

Dawniej funkcjonowały: Tramwaje w Metz (1880–1948), Trolejbusy w Metz (1947–1966)

Edukacja

Główne uczelnie

Université de Lorraine(inne języki) (Uniwersytet Lotaryngii)
Académie de Nancy-Metz(inne języki)
CentraleSupélec, wydział paryskiej uczelni
École supérieure d’électricité (Supélec), wydział paryskiej uczelni

Sport

Stadion Stade Municipal Saint-Symphorien o pojemności 30 000 widzów

FC Metz, klub piłkarski
Metz Handball, klub piłki ręcznej kobiet
Metz Hockey Club(inne języki), klub hokejowy

Polonica

W miejscowym kościele katolickim znajduje się też tablica upamiętniająca ks. Wojciecha Rogaczewskiego.

Miasta partnerskie

Trewir, Gloucester, Luksemburg, Yichang, Karmiel, Kansas City, Hradec Králové, Saint-Denis

Zobacz też

Mont Saint-Quentin(inne języki), najwyższy szczyt w Metz (360 m n.p.m.), położony wokół doliny rzeki Mozela (Vallée de la Moselle(inne języki))
Trzy Biskupstwa
Księstwo Luksemburga
Księstwo Bar
Księstwo Lotaryngii(inne języki)
Władcy Lotaryngii

Przypisy

↑ ^a ^b Populations légales 2020 − Commune de Metz (57463) | Insee [online], insee.fr [dostęp 2023-08-08] .
↑ Eurométropole de Metz – insee.fr.
↑ Unité urbaine 2020 de Metz (57701) – insee.fr.
↑ METZ ROYALE ET IMPÉRIALE – unesco.org
↑ Fiche climatologique. Statistiques 1991−2020 et records. Metz-Frescaty. (fr.).

Linki zewnętrzne

Źródło danych: Francuski urząd statystyczny. (fr.).

[CommunedeMetz-1] Populations légales 2020 − Commune de Metz (57463) | Insee [online], insee.fr [dostęp 2023-08-08] .

[2] Eurométropole de Metz – insee.fr.

[Unité_urbaine-3] Unité urbaine 2020 de Metz (57701) – insee.fr.

[4] METZ ROYALE ET IMPÉRIALE – unesco.org

[Météo-France-5] Fiche climatologique. Statistiques 1991−2020 et records. Metz-Frescaty. (fr.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]