Mochy
52°00′12″N 16°10′19″E/52,003333 16,171944| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1703[2] |
| Strefa numeracyjna |
65 |
| Kod pocztowy |
64-234[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PWL |
| SIMC |
0375409 |
Położenie na mapie gminy Przemęt  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wolsztyńskiego  | |
| 52°00′12″N 16°10′19″E/52,003333 16,171944[1]
| |
| Strona internetowa | |
Mochy – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wolsztyńskim, w gminie Przemęt.
Przy skrzyżowaniu głównych dróg kapliczka z rzeźbą MB Wieleńskiej. Przy innym skrzyżowaniu pomnik upamiętniający powstańców wielkopolskich[4]. Na zachód od wsi położone jest Jezioro Mochyńskie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od początku XIII wieku. Notowana w 1210 pod nazwą Mochi, 1290 Moch, 1370 Mochy, 1379 Moch, 1424 Moche[5].
Okolice miejscowość były zasiedlone jednak wcześniej niż zachowne zapisy historyczne. Archeolodzy odnaleźli w żwirowisku ślady osad z X-XIII wieku oraz na obszarze nadleśnictwa z VII-X wieku. Na wzgórzu w okolicy Moch znaleziono też naczynie z X-XIII wieku. Domniemane grodzisko wklęsłe okazało się jednak naturalną formą terenową[5].
Miejscowość początkowo była własnością książęcą, a następnie w wyniku darowizny stała się uposażeniem opactwa cystersów w Wieleniu, a po jego przeniesieniu, w Przemęcie.[5].
Stara osada założona została na prawie polskim. Powstała przy przejściu traktu za Śląska przez bagna obrzańskie. Wzmiankowana po raz pierwszy jako Mochi w dokumencie księcia wielkopolskiego Władysława Odonica z 1210 dla cystersów z Pforty. Książę uwolnił nadane cystersom dobra od wszelkich powinności prawa polskiego. Fundacja ta jednak nie została zrealizowana. Od 1290 z nadania księcia wielkopolskiego Przemysła II własność cystersów z Kaszczoru, potwierdzona w 1370 i 1533[5].
W 1370 król polski Kazimierz III Wielki potwierdził dobra klasztoru w Wieleniu, w tym m. in. Mochy, Kaszczor zwany wówczas Ptowo oraz Łupicę. W latach 1445-1567 Mochy wraz zokolicznymi wsiami znajdowało się w dobrach opactwa przemęckiego. W 1533 król polski Zygmunt I Stary potwierdził dobra klasztoru w Przemęcie, w tym m. in. Mochy, Kaszczor (Ptowo oraz Stary Klasztor)[5].
Według wzmianki zapisanej w XVII wieku we wsi w 1309 miały miejsce zaburzenia chłopskie. Miejscowi chłopi mieli podpalić dwór i spalić w nim opata wraz z mnichami. Wersja ta dominowała w okresie PRLu jednak zdania historyków na ten temat są podzielone. Kontrowersje związane są z interpretacją łacińskiego określenia laici jakiego na nazwanie podpalaczy użył autor siedemnastowiecznej notatki. Część historyków interpretuje termin laici wprost jako synonim słowa chłopi. Wykładnię taką podawał historyk T. Warmiński, a także "Urkundliche Geschichte des ehemaligen Cistercienser-Klosters zu Paradies" (niemieckie źródło z 1886) oraz polski historyk Gerard Labuda w "Zapisce o zaburzeniach chłopskich w dobrach klasztoru przemęckiego w roku 1309". Inaczej interpretował termin polski mediewista Józef Matuszewski w artykule "Laici - wspominki historyczne" zamieszczonym w czasopiśmie uniwersyteckim Acta Universitatis Lodziensis, który w terminie laici widzi raczej drobnych rycerzy z sąsiedztwa[5]. XVII wieczna notatka stała się w okresie PRLu kanwą powieściTeodora Parnickiego Tylko Beatrycze z 1962, która w 1975 doczekała się adaptacji telewizyjnej.
W latach 1401-1417 wieś leżała w opolu przemęckim będącym reliktem przedpaństwowej wspólnoty rodowo-terytorialnej, które stały się w średniowieczu podokręgami kasztelanii. W 1530 leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1581 miejscowość należała do parafii św. Piotra w Przemęcie, a w 1619 należała do parafii Kaszczor[5].
Wieś odnotowano również w historycznych rejestrach podatkowych. W 1530 odnotowany został we wsi pobór od 3 łanów. W 1563 pobrano podatki od 5 łanów, karczmy dorocznej oraz 3 komorników. W 1564 w Mochach odnotowano 2 łany i 10 prętów. W 1566 pobór od 3 łanów kmiecych, dwóch łanów sołeckich, karczmy dorocznej, 5 zagrodników z bydłem, dwóch rzemieślników, dwóch kuczników czyli w staropolskim - chałupników. W 1571 pobór odbył się od 2,5 łanów kmiecych, dwóch łanów sołeckich, karczmy dorocznej, 6 zagrodników, rybaka oraz jednego rzemieślnika. W 1581 pobrano podatki od 4 łanów, 4 zagrodników, dwóch komorników, najemnego robotnika zwanego ratajem, rzemieślnika oraz rybaka[5].
Wieś duchowna, własność opata cystersów w Przemęcie pod koniec XVI wieku leżała w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[6].
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815–1848) miejscowość wzmiankowana jako Mochy należała do wsi większych w ówczesnym powiecie babimojskim rejencji poznańskiej[7]. Mochy należały do kaszczorskiego okręgu policyjnego tego powiatu i stanowiły część majątku Kaszczor, który należał wówczas do rządu Królestwa Prus w Berlinie[7]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Mochy liczyły 747 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 92 dymy (domostwa)[7]. W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka 17 batalionu celnego, a później placówka Straży Granicznej I linii „Mochy”[8].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mochy. W latach 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy Mochy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.
Miejscowy zbór Świadków Jehowy posiada w Mochach Salę Królestwa[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 82137
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 800 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Bogdan Kucharski Przemęcki Park krajobrazowy, Wydawnictwo WBPiCAK Poznań 2006
- ↑ a b c d e f g h Gąsiorowski 1993 ↓, s. 179-180.
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 247.
- ↑ a b c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Lipsk: Księgarnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 190.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 22. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2015-01-06].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. III L-Q, zeszyt 1, hasło „Mochy”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 1993, s. 179-180.
- Martin Sprungala: Die deutsche Klostersiedlung Mauche (Mochy) und das Primenter Land (in Großpolen/ Wielkopolska) – zwischen Ethnizität und Konfessionalität. Langwaden 2000, 302 S., ISBN 3-934551-08-4
- Martin Sprungala: Wsie na pograniczu głogowsko-wielkopolskim. Zarys dziejów wybranych miejscowości. Sława - Wijewo 2010, ISBN 978-83-932235-0-3
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Mochy w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
- Mochy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 559.
- Mochy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 344.
- Internetowa strona Moch
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Integralne części wsi |
|
| Nieistniejące osady |
