Cmentarze w Toruniu: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Dopisałem historię cmentarzy w Toruniu |
|||
Linia 45: | Linia 45: | ||
}} |
}} |
||
== |
== Historia == |
||
Na terenie [[Toruń|Torunia]] znajduje się kilkanaście [[Cmentarz|cmentarzy]] różnych wyznań, co wiąże się z wielokulturową historią miasta. W pierwszych wiekach Torunia jego mieszkańców grzebano na cmentarzach przy kościołach, a bogatych mieszczan w ich podziemiach. Na szczególną uwagę zasługuje tu [[Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu|kościół św. św. Janów (obecnie katedra)]]. Od XV wieku chowano tu osoby z rodzin [[Patrycjusze|patrycjuszowskich]] i [[duchowieństwo]], lecz do naszych czasów zachowały się jedynie tablice, [[epitafia]] i płyty nagrobne wewnątrz świątyni oraz kilkadziesiąt trumien w jego podrzeniach, pochodzące prawdopodobnie z XIX w. Natomiast cmentarz wokół świątyni dzisiaj nie istnieje<ref>{{Cytuj |tytuł = Rozmowa Dnia - wtorek 4.12.2018 |data dostępu = 2019-01-05 |opublikowany = www.toruntv.pl |url = http://www.toruntv.pl/movie/show?id=17325&search=Rozmowa%20dnia¶m=1&page=2 |język = pl}}</ref>. Kolejnym kościołem, który warto wymienić jest [[Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu|świątynia pw. WNMP]], w której podziemiach pochowano m.in. królewnę [[Anna Wazówna|Annę Wazównę]], zaś przy [[Kościół św. Jakuba w Toruniu|kościele św. Jakuba]] zachowały się do naszych czasów tablice nagrobne. |
|||
Na terenie Torunia znajduje się kilkanaście cmentarzy różnych wyznań, co wiąże się z wielokulturową historią miasta. |
|||
Pod koniec XVIII wieku władze miasta zakazały pochówków zmarłych na terenie [[Stare Miasto (Toruń)|Starego]] i [[Nowe Miasto (Toruń)|Nowego Miasta]], stąd założono wówczas nowe miejsca grzebalne na obrzeżach. W tym okresie powstał przy szpitalu dla trędowatych i [[Kościół św. Jerzego w Toruniu|kościele św. Jerzego]] tzw. stary cmentarz św. Jerzego, na którym spoczęli m.in. zamożni patrycjusze, a w 1724 roku pochowano tu m.in. burmistrza J.G. Rosnera. Po likwidacji kościoła i cmentarza w 1811 roku część płyt nagrobnych przeniesiono m.in. do [[Kościół Świętego Ducha w Toruniu|kościoła św. Ducha]]. Drugim miejscem pochówków na ówczesnych przedmieściach Torunia był nieistniejący już [[Kościół św. Wawrzyńca w Toruniu|kościół]] i cmentarz św. Wawrzyńca. W XIX wieku chowano tu m.in. mieszkańców z [[Chełmińskie Przedmieście|Chełmińskiego Przedmieścia]]<ref>{{Cytuj |autor = JW Web Development |tytuł = Historia - Cmentarze Toruń |data dostępu = 2019-01-05 |opublikowany = www.torunskiecmentarze.pl |url = http://www.torunskiecmentarze.pl/304/historia |język = pl}}</ref>. |
|||
Najstarsza zachowana nekropolia na terenie Torunia to mieszczący się przy ulicy Gałczyńskiego, w pobliżu [[Zespół staromiejski Torunia|Zespołu Staromiejskiego]], [[Cmentarz św. Jerzego w Toruniu|cmentarz św. Jerzego]] z 1811 roku (jego historia sięga XIV w.) Pochowani są tam wybitni torunianie: rajcowie miejscy, notable, naukowcy, duchowieństwo, a także zwykli mieszkańcy miasta. |
|||
W 1811 roku otwarto tzw. nowy [[Cmentarz św. Jerzego w Toruniu|cmentarz św. Jerzego]], który jest najstarszą zachowaną nekropolią Torunia. Pochowani są tam wybitni torunianie: rajcowie miejscy, notable, naukowcy, duchowieństwo, a także zwykli mieszkańcy miasta<ref>{{Cytuj |tytuł = Toru�skie Nekropolie - Cmentarz Swi�tego Jerzego - Strona G��wna |data dostępu = 2019-01-05 |opublikowany = historicus.umk.pl |url = http://historicus.umk.pl/cmentarz/}}</ref>. Z kolei największą toruńską nekropolią jest założony w 1973 roku [[Centralny Cmentarz Komunalny w Toruniu|Centralny Cmentarz Komunalny]], mieszczący się w północnej części miasta i zajmujący powierzchnię 27, 84 ha<ref>{{Cytuj |autor = Szymon Spandowski |tytuł = Nowa aplikacja ułatwi szukanie miejsc pochówku bliskich na toruńskich cmentarzach komunalnych |data dostępu = 2019-01-05 |opublikowany = nowosci.com.pl |url = https://nowosci.com.pl/nowa-aplikacja-ulatwi-szukanie-miejsc-pochowku-bliskich-na-torunskich-cmentarzach-komunalnych/ar/10845016 |język = pl}}</ref>. |
|||
Najmłodszym cmentarzem Torunia jest nekropolia parafialna przy ul. Szczecińskiej 38 na [[Bielawy (Toruń)|Bielawach]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Cmentarnik.net |data dostępu = 2019-01-05 |opublikowany = cmentarnik.net |url = http://cmentarnik.net/torun-bielawy}}</ref>. |
|||
== Cmentarze w dzielnicach prawobrzeżnych == |
== Cmentarze w dzielnicach prawobrzeżnych == |
Wersja z 17:07, 5 sty 2019
Cmentarze w Toruniu – nekropolie znajdujące się zarówno na prawym, jak i lewym brzegu Wisły w Toruniu.
Lokalizacja
Historia
Na terenie Torunia znajduje się kilkanaście cmentarzy różnych wyznań, co wiąże się z wielokulturową historią miasta. W pierwszych wiekach Torunia jego mieszkańców grzebano na cmentarzach przy kościołach, a bogatych mieszczan w ich podziemiach. Na szczególną uwagę zasługuje tu kościół św. św. Janów (obecnie katedra). Od XV wieku chowano tu osoby z rodzin patrycjuszowskich i duchowieństwo, lecz do naszych czasów zachowały się jedynie tablice, epitafia i płyty nagrobne wewnątrz świątyni oraz kilkadziesiąt trumien w jego podrzeniach, pochodzące prawdopodobnie z XIX w. Natomiast cmentarz wokół świątyni dzisiaj nie istnieje[1]. Kolejnym kościołem, który warto wymienić jest świątynia pw. WNMP, w której podziemiach pochowano m.in. królewnę Annę Wazównę, zaś przy kościele św. Jakuba zachowały się do naszych czasów tablice nagrobne.
Pod koniec XVIII wieku władze miasta zakazały pochówków zmarłych na terenie Starego i Nowego Miasta, stąd założono wówczas nowe miejsca grzebalne na obrzeżach. W tym okresie powstał przy szpitalu dla trędowatych i kościele św. Jerzego tzw. stary cmentarz św. Jerzego, na którym spoczęli m.in. zamożni patrycjusze, a w 1724 roku pochowano tu m.in. burmistrza J.G. Rosnera. Po likwidacji kościoła i cmentarza w 1811 roku część płyt nagrobnych przeniesiono m.in. do kościoła św. Ducha. Drugim miejscem pochówków na ówczesnych przedmieściach Torunia był nieistniejący już kościół i cmentarz św. Wawrzyńca. W XIX wieku chowano tu m.in. mieszkańców z Chełmińskiego Przedmieścia[2].
W 1811 roku otwarto tzw. nowy cmentarz św. Jerzego, który jest najstarszą zachowaną nekropolią Torunia. Pochowani są tam wybitni torunianie: rajcowie miejscy, notable, naukowcy, duchowieństwo, a także zwykli mieszkańcy miasta[3]. Z kolei największą toruńską nekropolią jest założony w 1973 roku Centralny Cmentarz Komunalny, mieszczący się w północnej części miasta i zajmujący powierzchnię 27, 84 ha[4].
Najmłodszym cmentarzem Torunia jest nekropolia parafialna przy ul. Szczecińskiej 38 na Bielawach[5].
Cmentarze w dzielnicach prawobrzeżnych
Cmentarze komunalne
Nazwa | Administrator | Rok założenia | Adres | Dzielnica | Uwagi | Zabytek |
---|---|---|---|---|---|---|
Cmentarz Komunalny nr 1 | Gmina Miasta Toruń | 1839 | ul. Grudziądzka 22-30 | Centrum | nieczynny, dawniej wojskowy | |
Cmentarz Komunalny nr 2 | Gmina Miasta Toruń | 1891 | ul. Grudziądzka 129-137 | Mokre | ||
Centralny Cmentarz Komunalny | Gmina Miasta Toruń | 1976 | ul. Grudziądzka 192 | Katarzynka |
Cmentarze parafialne
Nazwa | Administrator | Rok założenia | Adres | Dzielnica | Uwagi | Zabytek |
---|---|---|---|---|---|---|
Cmentarz św. Jerzego | parafia katedralna, parafia ewangelicko-augsburska, parafia prawosławna i parafia WNMP | 1811 | ul. Gałczyńskiego | Chełmińskie Przedmieście | ||
Cmentarz św. Jakuba | parafia św. Jakuba Apostoła | 1817 (część ewangelicka) 1838 (część katolicka) | ul. Antczaka | Jakubskie Przedmieście | ||
Cmentarz św. Barbary | parafia św. Antoniego | 1842 | ul. Przysiecka 12 | Barbarka | ||
Cmentarz Podwyższenia Krzyża Świętego | parafia Podwyższenia Krzyża Świętego | 1843 | ul. Turystyczna 49-51 | Kaszczorek | (gminna ewidencja zabytków) | |
Cmentarz Matki Bożej Królowej Polski | parafia MBKP | I poł. XIX w. | ul. Rydygiera 21 | Rubinkowo I | nieczynny | |
Cmentarz św. Antoniego | parafia św. Antoniego | 1892 | ul. Owsiana 57 | Wrzosy | ||
Cmentarz Najświętszej Marii Panny | parafia WNMP | 1919 | ul. Wybickiego 78-80 | Chełmińskie Przedmieście | ||
Cmentarz Matki Bożej Nieustającej Pomocy | parafia MBNP | po 2005 | ul. Szczecińska 38 | Bielawy |
Cmentarze nieistniejące
Nazwa | Rok założenia | Rok likwidacji | Adres | Dzielnica | Uwagi | Zabytek |
---|---|---|---|---|---|---|
Cmentarz Staroluterański | 1854 | 1992 | ul. Matejki | Chełmińskie Przedmieście | od 2011 roku teren nosi nazwę: Skwer Inwalidów Wojennych | |
Cmentarz Benedyktynek | 1667 | 1837 | ul. Winnica | Jakubskie Przedmieście | teren zielony | |
Cmentarz Elsnerów | 1811 | 1866 | ul. św. Józefa | Bielany | pozostałości po nekropoli znajdują się na terenie Muzeum Techniki i Inżynierii Komunalnej. Na początku latach 90. XX w. dokonano uprzątnięcia terenu (postawiono krzyż i wykonano ogrodzenie kwater) W 2005 roku z inicjatywy Toruńskich Wodociągów odnowiono ponownie miejsce pochówku | |
Cmentarz Bawarczyków | 1813 | ul. Legionów | Chełmińskie Przedmieście | miejsce dawnego pochówku Bawarczyków upamiętnia niewielki pomnik. W II połowie XX w. na terenie nekropoli wybudowano szkołę (Zespół Szkół Technicznych) | ||
Cmentarz Boża Męka | 1924 | ul. Staszica, Gogi i Podgórna | Mokre | zurbanizowana część miasta |
Cmentarze w dzielnicach lewobrzeżnych
Cmentarze parafialne
Nazwa | Administrator | Rok założenia | Adres | Dzielnica | Uwagi | Zabytek |
---|---|---|---|---|---|---|
Cmentarz św. św. Piotra i Pawła | parafia św. św. Piotra i Pawła | 1651 | ul. Poznańska 104 | Podgórz | ||
tzw. nowy Cmentarz św. św. Piotra i Pawła | parafia św. św. Piotra i Pawła | 1937 | ul. Poznańska 146–148 | Podgórz | ||
Cmentarz Opatrzności Bożej | parafia Opatrzności Bożej | 1947 | ul. Włocławska 56-58 | Stawki | ||
Cmentarz ewangelicki | Gmina Miasta Toruń | XVII w. | ul. Rudacka 27 | Rudak | nieczynny | |
Cmentarz ewangelicki | Gmina Miasta Toruń | 1845 | ul. Poznańska 114 | Podgórz | nieczynny | |
Cmentarz ewangelicki | Gmina Miasta Toruń | 1878 | ul. Łączna 38 | Stawki | nieczynny | |
Cmentarz tzw. nowy ewangelicki | Gmina Miasta Toruń | po koniec XIX w. | ul. Poznańska 313 | Podgórz | nieczynny |
Cmentarze nieistniejące
Nazwa | Rok założenia | Rok likwidacji | Adres | Dzielnica | Uwagi | Zabytek |
---|---|---|---|---|---|---|
Cmentarz komunalny | 1912 | 1945 | ul. Turkusowa 24 | Stawki | w 2006 roku władze miasta uporządkowały teren. Obecnie obszar zielony |
Kolumbarium
W Toruniu oprócz tradycyjnych grobów na dwóch cmentarzach (Centralny Cmentarz Komunalny i św. Jerzego) założono kolumbaria, w których składa się urny z prochami zmarłych. Od czasu wybudowania w mieście spopielarni zwłok (2013 rok) ta forma pochówku staje się coraz bardziej popularna[6].
Kwesta
Od 2003 roku 1 listopada Towarzystwo Miłośników Torunia oraz władze miasta organizują kwestę, której celem jest ratowanie najbardziej zniszczonych, a cennych nagrobków cmentarza św. Jerzego[7].
Dochód z kwesty, która odbyła się 1 listopada 2016 roku, zostanie przeznaczony na odrestaurowanie nagrobku toruńskich rzemieślników i przedsiębiorców Araczewskich[8].
Miejsca Pamięci Narodowej
Galeria
Cmentarze istniejące
-
Cmentarz garnizonowy, groby białych emigrantów
-
Cmentarz garnizonowy, brama wjazdowa
-
Cmentarz św. Jerzego, nagrobek prof. Elżbiety Zawackiej
-
Cmentarz św. Jerzego, nagrobek malarza prof. Bronisława Jamontta
-
Cmentarz św. Jerzego, nagrobki z XIX wieku
-
Cmentarz św. Jerzego, nagrobek prof. Janiny Hurynowicz
-
Centralny Cmentarz Komunalny, Kolumbaria
-
Cmentarz Komunalny nr 2, groby ofiar "Szmalcówki"
-
Cmentarz św. Jakuba, aleja główna
-
Cmentarz św. Antoniego, nowe groby
-
Cmentarz św. Barbary, najstarsza część cmentarza
Cmentarze nieistniejące
-
Dawny cmentarz staroluterański przy ulicy Matejki
-
Dawny cmentarz Bawarczyków przy ulicy Legionów
-
Dawny cmentarz żydowski przy ulicy Pułaskiego
-
Dawny cmentarz ewangelicki przy ulicy św. Józefa
-
Dawny cmentarz Benedyktynek przy ulicy Winnica
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Rozmowa Dnia - wtorek 4.12.2018 [online], www.toruntv.pl [dostęp 2019-01-05] (pol.).
- ↑ JW Web Development , Historia - Cmentarze Toruń [online], www.torunskiecmentarze.pl [dostęp 2019-01-05] (pol.).
- ↑ [http://historicus.umk.pl/cmentarz/ Toru�skie Nekropolie - Cmentarz Swi�tego Jerzego - Strona G��wna] [online], historicus.umk.pl [dostęp 2019-01-05] .
- ↑ Szymon Spandowski , Nowa aplikacja ułatwi szukanie miejsc pochówku bliskich na toruńskich cmentarzach komunalnych [online], nowosci.com.pl [dostęp 2019-01-05] (pol.).
- ↑ Cmentarnik.net [online], cmentarnik.net [dostęp 2019-01-05] .
- ↑ Kremacja możliwa w Toruniu. torun.pl. [dostęp 2013-02-05]. (pol.).
- ↑ Kwesta na cmentarzu św. Jerzego. torun.pl. [dostęp 2014-10-27]. (pol.).
- ↑ Kwesta na cmentarzu św. Jerzego 2016 | www.torun.pl [online], www.torun.pl [dostęp 2016-11-22] .