Podgórz (Toruń)
| ||||
| ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  kujawsko-pomorskie
| |||
| Miasto | Toruń | |||
| Data założenia | 1611 | |||
| W granicach Torunia | 1938 | |||
| Powierzchnia | 11,47 km² | |||
| Populacja (2016) • liczba ludności |
10 025[1] | |||
| Nr kierunkowy | (+48) 56 | |||
| Kod pocztowy | 87-103 | |||
| Tablice rejestracyjne | CT | |||
Położenie na mapie Torunia
| ||||
| 52°59′15,72″N 18°35′16,08″E/52,987700 18,587800 | ||||
Portal  Polska
| ||||
_(OLA_Z.).JPG)
Podgórz (niem. Podgorz) – część urzędowa Torunia zlokalizowana na lewobrzeżu, na historycznych Kujawach, w l. 1611-1876 i 1925-1938 samodzielne miasto.
Przy podziale miasta dla potrzeb rad okręgów (jednostek pomocniczych gminy), teren Podgórza współtworzy okręg "Podgórz"[2].
Spis treści
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Podgórz zlokalizowany jest w południowo-zachodniej części miasta, od północy graniczy z Piaskami, od wschodu ze Stawkami, od południa z gminą Wielka Nieszawka, zaś od wschodu z Glinkami i gminą Wielka Nieszawka[3].
Ulice[edytuj | edytuj kod]
Do głównych ulic przecinających lub stanowiących granice Podgórza zaliczyć należy: Daleką, Dybowską, Poznańską oraz Pstrowskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najwcześniejsze ślady bytności człowieka w tym miejscu sięgają końca paleolitu, natomiast pierwsza źródłowa wzmianka o Podgórzu pochodzi z roku 1555. Zamek zbudowano w 1422 roku na przeciwnym brzegu Wisły od miasta Torunia (to jest na Kujawach), po zniszczeniu przez Krzyżaków zamku w Nieszawie. Osada była częściowo kontynuacją narosłego w latach 20. XV wieku wokół Zamku Dybów osadnictwa, tzw. Dybowa-Nieszawy. Wskutek interwencji Torunia, zamek przenoszono dwukrotnie (w 1460 roku w górę rzeki i w 1555 roku). 7 listopada 1611 roku król Zygmunt III Waza nadał Podgórzowi prawa miejskie. Herbem miasta (widniejącym do dziś na dawnym ratuszu) stał się wizerunek św. Mikołaja. W 1776 roku, po pierwszym rozbiorze, gdy część dawnego województwa inowrocławskiego została włączona do Prus, dla pozostałej przy Polsce części, właśnie w Podgórzu zorganizowano sąd ziemski, który przetrwał do II rozbioru[4]. Podczas wojen napoleońskich, 21 stycznia 1813 roku na rozkaz marszałka Davout miasteczko zostało spalone – zniszczony został m.in. drewniany kościółek św. Anny. W 1771 roku do osiedla włączono część wsi Piaski. Po oddaniu do użytku fragmentu linii kolejowej Berlin-Warszawa (1862 rok) i powstaniu licznych fortyfikacji, Podgórz przeżywał okres gwałtownego rozwoju. W roku 1876 Rada Miasta zrezygnowała z praw miejskich (błędnie licząc na niższe podatki). W tym samym roku do Podgórza przyłączono osadę Kluczyki. W efekcie osiedle uzyskało powierzchnię 822,35 ha (8,22 km²). 1 stycznia 1925[5] roku Podgórz odzyskał prawa miejskie, a w 1934 roku osada została połączona z Toruniem linią tramwajową biegnącą po nowo wybudowanym moście (linia przetrwała do roku 1984). Odpowiednio w maju i lipcu 1934 roku Podgórz powiększył się o część gminy Piaski oraz o wieś Stawki. 1 kwietnia 1938 roku Podgórz utracił prawa miejskie stając się dzielnicą Torunia[6]. Do 1954 roku istniała wiejska gmina Podgórz.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Liczba ludności miasta Podgórza na przestrzeni 1 stulecia
1. na podstawie spisu ludności powiatu toruńskiego z 30 września 1921 roku w Słowo Pomorskie nr 39/1923 rok
2. Na podstawie danych Drugiego Powszechnego Spisu Ludności
3. Wartość szacunkowa.
Spośród 469 osób, które zamieszkiwały Podgórz w 1840 roku, było 60,6% Polaków oraz 39,4% Niemców. Z biegiem czasów relatywnie powiększała się ta druga grupa narodowościowa, co spowodowane było napływem urzędników, kolejarzy i żołnierzy. Ostatnich, w podgórskich koszarach, stacjonowało w 1895 roku 305. Po zakończeniu I wojny światowej znaczna część mieszkańców narodowości Niemieckiej opuściła Podgórz (w roku 1921 na ogólną liczbę 3220 mieszkańców 345 (11%) było narodowości niepolskiej, głównie Niemców). W ich miejsce zaczęli napływać Polacy, którzy w 1927 roku stanowili już 97,9% a w 97,2% ludności miasta. Niemcy stanowili odpowidnio 2,5% oraz 2,7% mieszkańców.
Co tyczy się wyznawanej przez podgórzan religii, to do XIX wieku przewagę w osadzie mieli katolicy (390 osób w 1861 roku przy 327 ewangelikach i 61 żydach). Jednak odpowiednio do zmian struktury narodowościowej osady, zmieniała się także struktura wyznaniowa.
Rozbudowa dzielnicy[edytuj | edytuj kod]
Obecnie silnie rozwija się budownictwo jedno- i wielorodzinne. W ostatnim czasie poczyniono wiele inwestycji drogowych, które usprawniły komunikację na tym osiedlu. Najważniejsze to: modernizacja ul. Poznańskiej, budowa trasy średnicowej gen. Andersa, budowa południowej obwodnicy Torunia zwanej trasą poligonową, która wyprowadziła ruch tranzytowy z osiedla. W roku 2009 ukończona została budowa Wyższej Szkoły Filologii Hebrajskiej (w okolicach klasztoru franciszkanów). Inwestycja pochłonęła 24 milionów złotych, z czego 19 milionów na budynek[7]. Jest to pierwsza lewobrzeżna uczelnia toruńska. Od początku 2008 roku, kiedy to spłonęła hala produkcyjna zakładów drobiarskich, na Podgórzu nie istnieją wielkie zakłady przemysłowe. Od 2010 roku w dzielnicy znajduje się Centrum Sportowo-rekreacyjne składające się m.in. z boiska "ORLIK2012", 2 boisk piłkarskich, boiska piłkarskiego z trawą syntetyczną, kortów tenisowych, boiska do badmintona i piłki plażowej.
Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]
Instytucje[edytuj | edytuj kod]
Instytucje znajdujące się w dzielnicy Podgórz (stan z sierpnia 2016 roku):
- Parafia św. św. Piotra i Pawła
- Parafia Kościoła Chrześcijan Baptystów
- Dom Muz – centrum kultury w dzielnicy
- Wyższa Szkoła Filologii Hebrajskiej – niepubliczna szkoła wyższa[8].
- Punkt Informacyjny Urzędu Miasta Torunia - Podgórz
- Archiwum Państwowe w Toruniu - Oddział II (Flisak) i Oddział III (Nadzór)
- Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska - Filia nr 4 z oddziałem dla dzieci
- Kujawsko-Pomorska Wojewódzka Komenda Ochotniczych Hufców Pracy
- Komisariat Policji Toruń-Podgórz
- Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza 2 Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Toruniu
- Zespół Szkół nr 15
- Przedszkole Miejskie nr 14
- Zakład Opiekuńczo-Leczniczy Sióstr Serafitek
Zabytki i atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Spośród zabytkowych obiektów znajdujących się w dzielnicy na uwagę zasługują:
- ruiny pochodzącego z XV w. zamku Dybów
- barokowy kościół poreformacki pw. św. Apostołów Piotra i Pawła wraz z klasztorem (obecnie franciszkanów), ufundowany w 1644 roku przez Stanisława Sokołowskiego, starostę dybowskiego i kasztelana bydgoskiego; w 1661 roku ukończono budowę kościoła, klasztor uległ kasacie w 1832 roku, w 1987 roku powrócili tu franciszkanie
- tzw. Stary Cmentarz założony w 1812 roku z centralnie umiejscowioną figurą Męki Pańskiej, ufundowaną w miejscu zniszczonego podczas wojen napoleońskich kościółka św. Anny
- Fort X, XI, XII, XIII Twierdzy Toruń
- pochodzący z roku 1907 ratusz Podgórza (obecnie NZOZ Przychodnia Podgórz)
- liczne kamienice z XIX i XX wieku
- kompleks gazowni i stacji wodociągowej z wieżą ciśnień z pocz. XX w.
- hale lokomotywowni Toruń-Kluczyki wraz z wieżą ciśnień rozbudowane w 1943 roku rękoma więźniów pobliskich stalagów (stalag XX A, tzw. Coppernicus Lager i stalag XX C)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Liczba osób zameldowanych na pobyt stały i czasowy w poszczególnych jednostkach urbanistycznych z podziałem na płeć (pol.). Urząd Miasta Torunia, 2016-12-31. [dostęp 2017-01-09].
- ↑ Toruń - podział na okręgi (jednostki pomocnicze gminy), www.google.com [dostęp 2016-09-18].
- ↑ Dzielnice i osiedla | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2016-09-12].
- ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012
- ↑ Dz.U. nr 117 z 1924r.
- ↑ Dz.U. z 1937 r. Nr 29, poz. 217
- ↑ Na podstawie gazety Nowości dnia 22 kwietnia 2009 roku.
- ↑ Na Podgórzu piękne widoki. „Nowości”, s. 9, 2010-03-11.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karola Ciesielska, Tadeusz Zakrzewski: 450 lat toruńskiego Podgórza. 1555-2005. Wyd. I. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2005. ISBN 83-900852-9-1. (pol.)
- Podgórz. Po drugiej stronie Wisły. Konferencja popularnonaukowa 7 grudnia 2005 r., red. nauk. Bogusław Dybaś, Anna Ziemlewska, Toruń, Muzeum Okręgowe w Toruniu, 2005, ISBN 83-87083-87-9
- Jerzy Domasłowski, Kościół świętych Piotra i Pawła i klasztor franciszkanów (dawniej reformatów) na Podgórzu w Toruniu, Toruń, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2007, ISBN 978-83-87639-89-1
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- naszpodgorz.pl – strona Stowarzyszenia "Nasz Podgórz"
- podgorz.pl – strona na temat Podgórza
- Podgórz na Wikimapii – zdjęcia satelitarne Podgórza w serwisie Wikimapia.org
- Podgórz w Toruńskim Serwisie Turystycznym
- Podgórze, także Podgórz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VIII: Perepiatycha – Pożajście. Warszawa 1887.
| |||||||
| |||||||||||||||||
