Stary Zamek w Grodnie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne redakcyjne |
ilustracja |
||
Linia 58: | Linia 58: | ||
<gallery widths="170" heights="170"> |
<gallery widths="170" heights="170"> |
||
Plik:Stary Zamek w Grodnie.jpg|Fragment widoku Grodna - po lewej stronie Stary Zamek, po prawej gotycki Domus Regia z XV wieku na terenie obecnego Zamku Nowego |
Plik:Stary Zamek w Grodnie.jpg|<center>Fragment widoku Grodna - po lewej stronie Stary Zamek, po prawej gotycki Domus Regia z XV wieku na terenie obecnego Zamku Nowego</center> |
||
⚫ | |||
Plik:Княжаскі хорам. Гродна.JPG|Pozostałości gotyckiej piwnicy |
Plik:Княжаскі хорам. Гродна.JPG|<center>Pozostałości gotyckiej piwnicy</center> |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
Plik:Stary Zamek2.jpg|Zamek za panowania Stefana Batorego pod koniec XVI w. |
Plik:Stary Zamek2.jpg|<center>Zamek za panowania Stefana Batorego pod koniec XVI w.</center> |
||
⚫ | |||
Plik:Horadnia, Stary zamak. Горадня, Стары замак ( |
Plik:Horadnia, Stary zamak. Горадня, Стары замак (1740).jpg|<center>Elewacja Pałacu Batorego po barokowej przebudowie wg rysunku z ok. 1740 r.</center> |
||
Plik:Horadnia, Stary zamak. Горадня, Стары замак (1740) .jpg|<center>Elewacja Pałacu Batorego na Starym Zamku w Grodnie ok. 1740</center> |
|||
Plik:Haradzienskija zamki. Гарадзенскія замкі (1845).jpg|<center>Stary Zamek w 1845 roku</center> |
|||
Plik:Horadnia, Stary zamak. Горадня, Стары замак (XX).jpg|<center>Projekt odbudowy zamku z lat 30. XX wieku</center> |
|||
</gallery> |
</gallery> |
||
Wersja z 16:32, 10 sie 2017
Stary Zamek w Grodnie | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Typ budynku | |
Styl architektoniczny | |
Architekt | |
Rozpoczęcie budowy | |
Ważniejsze przebudowy |
lata 80. XVI w. |
Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie Grodna Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie Białorusi Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} | |
Strona internetowa |
Stary Zamek – zamek królewski w Grodnie, miejsce sejmów walnych I Rzeczypospolitej. Miejsce śmierci królów Polski: Kazimierza Jagiellończyka i Stefana Batorego, a także patrona Rzeczypospolitej św. Kazimierza.
Historia
Pierwszy drewniany gród istniał tu w czasach panowania książąt ruskich, co po raz pierwszy wzmiankowano w 1128 roku[1]. W obrębie wałów wzniesiono murowaną cerkiew (tzw. Dolna świątynia), którą datuje się na 2 połowę XII wieku[2] . Przypuszczalnie to jej spalenie od pioruna zanotował latopis hipacki w 1183 roku[3]. Najpóźniej w 1253 roku Grodno przeszło we władanie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pod koniec XIII wieku lub w 1 ćw. XIV wieku na dziedzińcu zbudowano z cegły gotyckiej kaplicę zamkową na planie kwadratu o boku 9 m (tzw. Górna świątynia)[2]. W 1277 roku wzmiankowano istnienie na terenie grodu murowanej wieży stołpu, będącej miejscem ostatecznej ochrony obrońców w razie oblężenia. Gród ten został zdobyty i zniszczony przez Krzyżaków w latach 1284 i 1295. Po 1385 roku Jagiełło przekazał gród księciu Witoldowi. Po tym, gdy Witold w 1389 roku zdradził Jagiełłę i uciekł do Krzyżaków, w kwietniu 1390 roku gród został zdobyty przez wojska Jagiełły. W 1392 i 1393 roku gród ponownie oblegali Krzyżacy. Gdy na mocy Ugody w Ostrowie Witold pochodził się z Jagiełłą, w 1393 roku gród ponownie objął Witold. Gród spłonął w 1398 w związku z czym Witold wybudował tym razem w tym samym miejscu murowany zamek gotycki z pięcioma basztami i łączącymi je murami o grubości 3 metrów. Z tego założenia zachowały się do dzisiaj jedynie fragmenty. Zamek ten wytrzymał oblężenie Krzyżaków w 1402 roku. W tym też czasie zbudowano Zamek Dolny (w miejscu dzisiejszego Nowego Zamku).
W XV wieku na Zamku Dolnym powstał Dom Królewski (tzw. Domus Regia), który stał się główną rezydencją królewską. W 1445 roku wielki książę litewski Kazimierz IV Jagiellończyk przyjął w nim poselstwo koronne, oferujące mu koronę Królestwa Polskiego. Król zmarł na zamku w 1492 roku. Na zamku w Grodnie mieszkał i zmarł w 1483 roku także syn króla Kazimierza – święty Kazimierz.
Powrót do świetności zamku górnego nastąpił w czasach panowania króla Stefana Batorego, który w trakcie wojen z Moskwą w latach 1576-1582 uczynił z zamku swoją główną rezydencję. Z inicjatywy Batorego zamek został przebudowany około 1580 roku w stylu renesansowym przez włoskiego architekta Scoto z Parmy. Król Stefan Batory zmarł na zamku w Grodnie 12 grudnia w 1586 roku.
W 1655 roku zamek został doszczętnie zniszczony przez wojska moskiewskie pod dowództwem Chowańskiego.
Na Sejmie pacyfikacyjnym w 1673 roku na wniosek posłów litewskich podjęto decyzję by w Grodnie odbywał się w nim co trzeci sejm zwyczajny Rzeczypospolitej. W związku z tą decyzją pod nadzorem kanclerza wielkiego litewskiego i starosty grodzieńskiego Krzysztofa Zygmunta Paca w latach 1673-1678 przebudowano zamek i wzniesiono przy murze od strony Niemna specjalny piętrowy budynek mieszczący Izbę poselską i Izbę senatorską. Przebudowę tę upamiętniła specjalna tablica wmurowana nad bramą zamkową.
W 1708 roku zamek został zniszczony przez szwedzkie wojska Karola XII czasie III wojny północnej i nigdy już nie powrócił do dawnej świetności. W 1729 roku część zamku osunęła się do Niemna, a dodatkowo w 1735 roku jego pozostałości zniszczył pożar. W związku z tym, że stary zamek był zrujnowany, król August III Sas na potrzeby reprezentacyjne wybudował na sąsiednim wzgórzu Nowy Zamek. W związku z tym Stary Zamek w XVIII wieku pozostawał ruiną.
W XIX wieku stary zamek został przebudowany na koszary rosyjskiej armii. Wtedy też zamek utracił swoje walory architektoniczne i przekształceniu uległy wnętrza.
Po odzyskaniu przez Polskę Grodna w 1919 roku, stary zamek został przystosowany do pełnienia funkcji muzealnych – jego twórcą i kustoszem był Józef Jodkowski (1890–1950), miłośnik miasta, historyk i archeolog, autor wielu prac o Grodnie i ziemi grodzieńskiej. W czasie II wojny światowej większość zbiorów zgromadzonych na zamku uległo rozkradzeniu. Zachował się jednak m.in. oryginalny testament Tadeusza Kościuszki z 1817 roku, który prezentowany jest obecnie w muzeum[4]
Na początku XXI wieku powstały plany przebudowy istniejących budynków zamkowych w stylistyce największej świetności zamku w końcu XVI wieku, czyli z czasów panowania Stefana Batorego[5].
-
Fragment widoku Grodna - po lewej stronie Stary Zamek, po prawej gotycki Domus Regia z XV wieku na terenie obecnego Zamku Nowego -
Zamek około 1600 roku na rycinie Makowskiego -
Pozostałości gotyckiej piwnicy -
Stary Zamek w Grodnie na fresku z poł. XVII wieku -
Zamek za panowania Stefana Batorego pod koniec XVI w. -
Elewacja Pałacu Batorego po barokowej przebudowie wg rysunku z ok. 1740 r. -
Elewacja Pałacu Batorego na Starym Zamku w Grodnie ok. 1740 -
Stary Zamek w 1845 roku -
Projekt odbudowy zamku z lat 30. XX wieku
Zobacz też
- ↑ Tadeusz Polak, Zamki na Kresach, wyd. Pagina, Warszawa 1997, s.151, ISBN 83-86351-11-X
- ↑ a b Kościoły i Klasztory Grodna (1), [w:] Maria Kałamajska-Saeed , Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego tom IV/1, [w:] Materiały do Dziejów Sztuki Sakralnej na Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczpospolitej, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 2012, s. 8, ISBN 978-83-89273-98-7 .
- ↑ Zdzisław Durczewski, Stary zamek w Grodnie w świetle wykopalisk 1937-1938, Grodno 1939, s.18
- ↑ Michał Sobecki: Kultura symboliczna a tożsamość. Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, 2007, s. 166. ISBN 978-83-89190-99-4.
- ↑ Як можа выглядаць адноўлены Стары замак у Горадні – Беларуская Інтэрнэт-Бібліятэка КАМУНІКАТ.org.
Bibliografia
- Grodno: miasto nad Niemnem, Kraków 2005, ISBN 83-89676-33-8
- Wojciechowski, J., Stary zamek w Grodnie, I // Biuletyn Historii Sztuki i Kultury Nr. 2. – Warszawa: Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki Politechniki Warszawskiej, 1938
- Wojciechowski, J., Stary zamek w Grodnie, II // Biuletyn Historii Sztuki i Kultury Nr. 3. – Warszawa: Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki Politechniki Warszawskiej, 1938
- Sprawozdanie Wojewódzkiego Komitetu Uczczenia Króla Stefana Batorego z prac na Starym Zamku w Grodnie (1933 – 1937). – Grodno: Wydawnictwo Wojewódzkiego Komitetu Uczczenia Króla Stefana Batorego w Grodnie, 1938. – 46 s.
- Zdzisław Durczewski, Stary zamek w Grodnie w świetle wykopalisk 1937-1938, Grodno 1939, s.18