Stanisław Tatar

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez MalarzBOT (dyskusja | edycje) o 19:27, 31 maj 2014. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Stanisław Tatar
Erazm, Tabor, Turski, Warta
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

3 października 1896
Biórków Wielki, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

16 grudnia 1980
Warszawa, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1915–1917 (Armia Imperium Rosyjskiego)
1917–1956 (WP, AK, LWP)

Stanowiska

d-ca: 3. Pułku Artylerii Lekkiej Legionów, Artylerii Dywizyjnej 3. Dywizji Piechoty Legionów, artylerii I Korpusu Polskiego, III z-ca szefa Sztabu Naczelnego Wodza

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa,
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal Niepodległości Krzyż Walecznych (czterokrotnie) Krzyż Walecznych (po raz piąty) Order Łaźni (Wielka Brytania) Krzyż Oficerski Legii Honorowej (Francja) Order św. Anny II klasy (Imperium Rosyjskie) Order św. Anny III klasy (Imperium Rosyjskie) Order św. Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie) Order św. Stanisława III klasy (Imperium Rosyjskie) Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Grób gen. Stanisława Tatara na Wojskowych Powązkach w Warszawie

Stanisław Tatar ps. „Erazm”, „Tabor”, „Turski”, „Warta” (ur. 3 października 1896 w Biórkowie Wielkim, zm. 16 grudnia 1980 w Warszawie) – podporucznik artylerii Armii Imperium Rosyjskiego, generał brygady Wojska Polskiego.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 3 października 1896 w Biórkowie Wielkim, w pow. miechowskim. W 1915 Ukończył VIII Liceum Ogólnokształcące w Warszawie im. Władysława IV, a następnie studiował w Szkole Artylerii Ciężkiej w Odessie i otrzymał patent oficerski z rąk cara Mikołaja II. Od listopada 1917 do maja 1918 dowodził samodzielnym Dywizjonem Artylerii Ciężkiej w I Korpusie Polskim w Rosji.

Służba w Wojsku Polskim

Po wojnie polsko-bolszewickiej uczęszczał do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie i do École Supérieure de Guerre w Paryżu. Po ukończeniu studiów otrzymał tytuł oficera dyplomowanego i 1 listopada 1932 przydzielony został do Oddziału III Sztabu Generalnego Wojsk Polskiego[1].

W okresie od października 1933 do stycznia 1938 był wykładowcą, a następnie kierownikiem katedry taktyki artylerii w Wyższej Szkole Wojennej.

W styczniu 1938 został wyznaczony na stanowisko dowódcy 3. Pułku Artylerii Lekkiej Legionów w Zamościu. W sierpniu 1939 objął dowództwo Artylerii Dywizyjnej 3. Dywizji Piechoty Legionów i sprawował je w początkowym okresie kampanii wrześniowej. Po rozbiciu dywizji z jej resztek zorganizował 3 Brygadę Piechoty i stanął na jej czele.

Działalność konspiracyjna i służba w PSZ na Zachodzie

W okresie od stycznia 1940 do września 1943 był szefem Oddziału Organizacyjnego Sztabu Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej. We wrześniu 1943 wyznaczony został na stanowisko szefa Oddziału III Operacyjnego Sztabu KG AK. 1 października tego roku awansowany do stopnia generała brygady. Na podstawie Instrukcji dla Kraju, otrzymanych z Londynu, opracował plan „Burza”. Zaczął wówczas propagować ideę kompromisu Polski z Sowietami. W kwietniu 1944 przerzucony drogą lotniczą (w ramach Operacji Most) do Wielkiej Brytanii[2]. W maju tego roku został III zastępcą szefa Sztabu Naczelnego Wodza (zastępca szefa Sztabu NW do Spraw Krajowych). W jego bezpośrednim podporządkowaniu znalazł się Oddział Specjalny Sztabu NW (Oddział VI). Towarzyszył premierowi Stanisławowi Mikołajczykowi w czerwcu 1944 roku w podróży do Waszyngtonu i w październiku do Moskwy. W czerwcu 1944 został kawalerem brytyjskiego Orderu Łaźni. Kawaler Krzyża Virtuti Militari. W okresie od sierpnia 1945 do kwietnia 1947 był dowódcą artylerii I Korpusu Polskiego.

Okres powojenny

Po śmierci gen. Lucjana Żeligowskiego, w 1947 był odpowiedzialny za przewiezienie jego ciała do Warszawy, zgodnie z ostatnią wolą zmarłego[3]. Wykorzystał tę okazję do przekazania rządowi Józefa Cyrankiewicza w Warszawie zdeponowanej w Wielkiej Brytanii części zasobów Funduszu Obrony Narodowej – 350 kg złota oraz 2,5 miliona dolarów (Fundusz Drawa). W 1945 minister obrony narodowej rządu RP na uchodźstwie gen. Marian Kukiel przeznaczył te fundusze na pomoc dla byłych żołnierzy Armii Krajowej i pozostałych po nich rodzin. Gen. Stanisław Tatar wraz z ppłk. dypl. Marianem Utnikiem i płk. dypl. Stanisławem Nowickim – oficerami Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza – zostali ustanowieni powiernikami skarbu (tzw. Komitet Trzech) przez Rząd RP na uchodźstwie. 19 czerwca 1947 skarb został, wbrew woli Rządu RP na uchodźstwie, przekazany przez powierników attaché wojskowemu ambasady Polski Ludowej w Londynie – przedstawicielowi wywiadu wojskowego PRL. Komitet Trzech przekazał również do Warszawy przeszło pięćset teczek archiwalnych Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza, narażając w ten sposób osoby występujące w dokumentach na policyjne represje ze strony komunistycznych organów bezpieczeństwa. Dziesięć metalowych kaset ze złotem przywiezionych zostało z Londynu na Okęcie w dwu rzutach (3 i 13 lipca 1947). Przerzutu dokonali kurierzy specjalni: płk Leon Szwajcer i Pola Landau-Leder. Po przylocie do Warszawy złoto złożone zostało w gabinecie szefa II Oddziału gen. Wacława Komara. Dopiero 8 marca 1948 wiceminister obrony narodowej Marian Spychalski zlecił przekazanie złota do NBP.

Dzięki współpracy z oficerami wywiadu Oddziału II Sztabu Generalnego WP (warszawskiego) Stanisław Tatar otrzymał w 1947 paszport konsularny RP (PRL). W lipcu 1948 Bolesław Bierut odznaczył generała Tatara Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, pułkownika Nowickiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a podpułkownik Utnik rozkazem marszałka Michała Roli-Żymierskiego został awansowany do stopnia pułkownika. Od tego czasu Stanisław Tatar był izolowany przez środowiska niepodległościowe w kraju i za granicą. Do Polski powrócił w 1949.

Po przyjeździe aresztowany i w 1951 w procesie „TUN” skazany na karę dożywotniego więzienia na podstawie spreparowanych dowodów (m.in. oskarżony o defraudację złota ze skarbu FON i próbę wykorzystania przekazania depozytu do rozpoczęcia działalności szpiegowskiej)[4]. Skazany także w procesie generałów. W 1956 zwolniony i zrehabilitowany. Nie powrócił do służby wojskowej. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Ministerstwo Obrony Narodowej na pogrzebie gen. Tatara reprezentowali: gen. bryg. dr Rudolf Dzipanov oraz gen. bryg. w st. spocz. Franciszek Skibiński.

Ordery i odznaczenia

Zobacz też

  1. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 5 z 11.04.1933 r., s. 83, 84, 99.
  2. ↑ Jednym z motywów była właśnie prosowiecka postawa generała, którego Komenda Główna Armii Krajowej chciała się pozbyć z terytorium okupowanego kraju. O postawie Tatara miał poinformować Naczelnego Wodza towarzyszący mu w przerzucie kurier. Jan Nowak-Jeziorański „Kurier z Warszawy”.
  3. ↑ Pochowano go na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
  4. ↑ Tatar przekazał, jak sam twierdził, 350 kg złota i 2,5 mln USD pochodzących z dotacji wojennej władz USA dla Armii Krajowej (Fundusz Drawa). Komunistyczne władze twierdziły natomiast, że otrzymały jedynie 208 kg złota i kilkadziesiąt tysięcy dolarów. Oznaczałoby to, że zaginęły 142 kg złota i ponad dwa miliony dolarów. „Po przywiezieniu do Polski złoto FON zostało zdeponowane w Oddziale II Sztabu Generalnego WP, czyli u poprzednika Zarządu II SG WP. Dopiero w 1948 r. kruszec i precjoza przekazano do NBP. W latach 50. depozyt stopniowo likwidowano. Część biżuterii rozkradziono, część rozdano jako podarki dla dygnitarzy, a część trafiła do Desy. Pod koniec 1989 r. śledztwo w sprawie FON wszczęła prokuratura i działająca na zlecenie Sejmu Najwyższa Izba Kontroli. Śledztwo umorzono, bo ślady defraudacji zostały przez wywiad wojskowy starannie zatarte. Rozkaz zniszczenia dokumentacji FON miał wydać gen. Włodzimierz Oliwa, w latach 1965–1971 szef Zarządu II SG WP.” za: Tygodnik Wprost 37/2006Gazeta Wyborcza 29.01.2007.
  5. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 61 z 06.06.1925

Bibliografia

  • Zbigniew Siemaszko, Działalność generała Tatara 1943-1949, Londyn 1999.
  • Włodzimierz Bernacki, Henryk Głębocki, Maciej Korkuć, Filip Musiał, Jarosław Szarek, Zdzisław Zblewski, Komunizm w Polsce, Wyd. Kluszczyński, Kraków, s. 236, ISBN 83-7447-029-1.
  • Marek Gieleciński, Wojenne i powojenne losy FON, w: „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” nr 23/2000
  • Polska Podziemna
  • Andrzej Leszek Szcześniak – Historia Funduszu Obrony Narodowej
  • Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 829. ISBN 83-211-1096-7.
  • Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1945 T.1. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 153–155. ISBN 83-211-0758-3.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Tatar&oldid=39555791”