Przejdź do zawartości

Stanisław Niewiadomski (kompozytor)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Niewiadomski
Ilustracja
Stanisław Niewiadomski (kwiecień 1927)
Data i miejsce urodzenia

4 listopada 1857
Soposzyn

Pochodzenie

polskie

Data i miejsce śmierci

15 sierpnia 1936
Lwów

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna, muzyka romantyczna

Zawód

kompozytor, dyrygent, pedagog

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry) Kawaler I Klasy Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja)
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Karol Niewiadomski (ur. 4 listopada 1857[1] w Soposzynie, zm. 15 sierpnia 1936 we Lwowie)[2] – polski kompozytor, dyrygent, krytyk muzyczny, pedagog.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Był synem Tadeusza, dzierżawcy majątku Soposzyn k. Żółkwi. Ukończył szkołę realną we Lwowie. Równocześnie i później pobierał lekcje gry na fortepianie u Matyldy Żłobickiej (1836–1895), uczennicy Karola Mikulego[3] oraz uczył się w Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie pod kierunkiem Stefana Witte, Franciszka Słomkowskiego oraz Karola Mikulego, ucznia Chopina. Po udanym debiucie kompozytorskim w 1880 (kantata Akt wiary na 50-lecie wybuchu Powstania Listopadowego, za którą w 1881 otrzymał nagrodę) studiował w latach 1882–1885 w Konserwatorium Towarzystwa Przyjaciół Muzyki w Wiedniu, a następnie w Królewskim Konserwatorium Muzycznym w Lipsku. Powrócił do Lwowa, gdzie pracował jako pedagog, krytyk muzyczny w dziennikach lwowskich („Gazeta Lwowska” i „Dziennik Polski”) oraz warszawskich („Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne”) oraz organizator życia muzycznego – najpierw jako korepetytor w Teatrze Skarbkowskim, następnie dyrektor artystyczny opery i operetki. W 1887 został profesorem Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie (wykłady teorii muzyki, harmonii, historii muzyki, klasa śpiewu chóralnego). W konserwatorium pracował do 1918[2].

Lata I wojny światowej spędził w Wiedniu, kierując filią konserwatorium lwowskiego zorganizowaną dla uchodźców. W 1918 powrócił do Lwowa i objął stanowisko kierownika opery w Teatrze Miejskim. W 1919 przeniósł się na stałe do Warszawy. W Państwowym Konserwatorium Muzycznym uczył estetyki, historii muzyki i instrumentoznawstwa (do 1927). W 1924 założył Stowarzyszenie Pisarzy i Krytyków Muzycznych. Kontynuował również działalność publicystyczną (recenzje i felietony w Rzeczypospolitej, Warszawiance, Dniu Polskim, Kurierze Polskim, Muzyce, Gazecie Porannej, Lwowskich Wiadomościach Muzycznych i Literackich, lwowskim Wieku Nowym, poznańskim Przeglądzie Muzycznym, przemyskiej Orkiestrze oraz katowickim Śpiewaku[2]. Wygłaszał prelekcje i odczyty w radiu oraz w filharmonii i operze. Był laureatem Nagrody Muzycznej m.st. Warszawy[4].

Stanisław Niewiadomski (przed 1901).

Zmarł w sanatorium „Salus” we Lwowie[5]. Pochowany w Alei Zasłużonych Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie[4][6].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Wybrane kompozycje

[edytuj | edytuj kod]

(na podstawie materiałów źródłowych[10][11])

Utwory orkiestrowe i kameralne

[edytuj | edytuj kod]
  • symfonia a-moll (w rękopisie)
  • symfonia B-dur (w rękopisie)
  • 4 uwertury oraz fantazje na tematy pieśni na orkiestrę (w rękopisie)
  • kwartet smyczkowy d-moll (w rękopisie)

Utwory fortepianowe

[edytuj | edytuj kod]
  • 3 utwory (Menuet, Barcarolle, Valse) op. 12, (1893)
  • 2 utwory (Romanze, Valse-Caprice) op. 16, (1895)
  • Deux Mazureks op. 26, (1901)
    Grób Stanisława Niewiadomskiego na cmentarzu Łyczakowskim
  • Liebesfeste op. 27, (1901)
  • 4 Charakterstücke op. 28, (1901)
  • Quatre morceaux op. 30, (1901)
  • Polonaise et Krakowiak op. 31, (1901)
  • 6 Morceaux mélodiques op. 34, (1902)
  • Trois danses polonaises, (1927)
  • Thème et variations d-moll, (1928)

Utwory wokalne a cappella

[edytuj | edytuj kod]
  • 3 pieśni op. 5, słowa Adam Asnyk (ok. 1888)
  • Grób wikinga op. 22, słowa Or-Ot (ok. 1897)
  • Zaszumiał las op. 32, słowa Maria Konopnicka (ok. 1885)
  • Górskie dzwony op. 32, słowa Maria Konopnicka (przed 1907)
  • Siostrzane dole op. 32, słowa anonimowe (przed 1907)
  • Siedzi ptaszek na drzewie op. 32, słowa Adam Asnyk (przed 1907)
  • Ave Caesar op. 35, słowa Maria Konopnicka
  • Hymn polskiej młodzieży, słowa kompozytor (wyd. 1936)
  • Powitanie pieśni, (wyd. 1936)
  • Hasło młodzieży seminaryjnej, (wyd. 1936)

Utwory wokalno-instrumentalne

[edytuj | edytuj kod]
  • kantaty
    • Akt wiary, kantata na bas, chór męski i orkiestrę, słowa Kornel Ujejski, (wyk. 1880)
    • Pod kolumną wieszcza op. 25, kantata na chór męski i instrumenty dęte lub chór męski a cappella, słowa Kazimierz Przerwa-Tetmajer, (1898)
    • Kantata na cześć Marii Konopnickiej „Pieśń hołdu” na głosy solowe, chór mieszany i orkiestrę, słowa Anna Neumanowa, (wyk. 1902)
    • Modlitwa wiosenna na chór mieszany, fortepian lub orkiestrę, słowa Maria Konopnicka, (wyk. 1889)
    • Serenada ku uczczeniu Najjaśniejszego Cesarza i Króla Franciszka Józefa I na chór męski i orkiestrę, słowa Stanisław Rossowski, (wyk. 1894)
    • Na Podegrodziu na bas, chór męski, fortepian lub orkiestrę, słowa Stanisław Wyspiański, (ok. 1910)
  • pieśni solowe z fortepianem
    • 3 piosnki op. 1, słowa Emanuel Geibel, (1873)
    • 2 pieśni op. 4, słowa Adam Asnyk, (1888)
    • Pieśni i piosnki op. 4, słowa Adam Asnyk, (1888)
    • Piosnka z ogródka, słowa Stanisław Rossowski, (przed 1896)
    • 2 pieśni op. 6, słowa Maria Konopnicka (1889)
    • Z wiosennych tchnień, słowa Marian Gawalewicz (ok. 1893)
    • Jaśkowa dola, słowa Maria Konopnicka (1894–1898)
    • Swaty op. 14, słowa Maria Konopnicka (1895)
    • Trois melodiés op. 17, słowa różni autorzy, tłum. I Lisowski, (wyd. 1891)
    • Kurhanek Maryli, słowa Adam Mickiewicz, (1897–1907)
    • Astry op. 40, słowa Adam Asnyk, (wyd. ok. 1925)
    • Dwa dialogi, słowa Stanisław Wyspiański, (przed 1909)
    • Chansons d’avril op. 46, słowa różni autorzy, (przed 1917)
    • Słonko op. 49, słowa Adam Asnyk, (wyd. 1920)
    • Maki op. 50, słowa Kornel Makuszyński, (ok. 1916–1918)
    • 4 pieśni, słowa Adam Asnyk, (wyd. 1890)
    • Humoreski, słowa różni autorzy, (wyd. ok. 1927)
    • Dwa hymny (Rota, sł. Maria Konopnicka i Hymn do zgody, sł. Jan Kochanowski, (1927)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Rok urodzenia 1859, podawany powszechnie już za życia kompozytora i powielana w wielu publikacjach do dziś, jest błędny (źródło). Właściwy rok urodzenia został umieszczony na nagrobku kompozytora.
  2. ↑ a b c Pacan 2004 ↓, s. 61.
  3. ↑ Zdzisław Jachimecki, Twórczość chóralna i liryczna współczesnych kompozytorów polskich. R. 1930, [w:] Księga Pamiątkowa VI. Ogólnośląskiego Zjazdu Śpiewaków i Ogólnośląskich Uroczystości Moniuszkowskich w Katowicach w czerwcu 1930 roku, Katowice 1930, s. 81–159 (o Stanisławie Niewiadomskim zob. s. 86 i n.).
  4. ↑ a b Pacan 2004 ↓, s. 62.
  5. ↑ Zgon prof. St. Niewiadomskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 187 z 18 sierpnia 1936. [dostęp 2018-09-16]. [zarchiwizowane z adresu 2015-11-28]. (pol.). 
  6. ↑ Pogrzeb St. Niewiadomskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 188 z 19 sierpnia 1936. [dostęp 2018-09-16]. [zarchiwizowane z adresu 2015-11-28]. (pol.). 
  7. ↑ M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1083 „za wybitną twórczość artystyczną”.
  8. ↑ a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 521 [dostęp 2018-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-16] (pol.).
  9. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918, Wiedeń 1918, s. 203 [dostęp 2018-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-16] (niem.).
  10. ↑ Pacan 2004 ↓.
  11. ↑ Chylińska 2004 ↓.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Stanisław Niewiadomski. „Orkiestra”. 7–8 (70–71), s. 99–100, 1936. 
  • Z. Jachimecki, Stanisław Niewiadomski i jego znaczenie dla polskiej kultury muzycznej, „Wiek Nowy” (Lwów) nr 10976–10978, z 17, 18 i 19 grudnia 1937.
  • Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 562. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
  • Joanna Pacan: Niewiadomski Stanisław. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 7: NOPa część biograficzna. Kraków: PWM, 2002, s. 61–65. ISBN 83-224-0808-0. (pol.).
  • Teresa Chylińska: Niewiadomski, Stanisław. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. N. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Polska muzyka romantyzmu
Kompozytorzy
Wirtuozi
Ważniejsze utwory
Czasopisma muzyczne
Drukarnie
Początki badań etnograficznych
Inne sztuki
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Niewiadomski_(kompozytor)&oldid=74270601”