Ulica Pszenna we Wrocławiu
| Przedmieście Świdnickie | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||
| Długość |
164 m | ||||||||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
Seydlitzstrasse | ||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||||||||
| 51°06′04,705″N 17°01′05,598″E/51,101307 17,018222 | |||||||||||||||||||||||||
Ulica Pszenna – ulica położona we Wrocławiu, łącząca ulicę Żytnią z placem Rozjezdnym i ulicą Jęczmienną, na osiedlu Przedmieście Świdnickie w dawnej dzielnicy Stare Miasto[1][2][3]. Ulica ma 164 m długości[1]. Współcześnie charakterystyczną cechą tej ulicy jest jej przebieg wzdłuż nasypu kolejowego, na którym przebiegają linie kolejowe: linia kolejowa nr 271 i linia kolejowa nr 273[2][4], a cała zabudowa znajduje się po jej północnej stronie i obejmuje kamienice ujęte w gminnej ewidencji zabytków[2][5].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ulica Pszenna położona jest na terenach należących niegdyś do dawnej wsi Gajowice. W XIX wieku granica miasta przebiegała wzdłuż polnej drogi na śladzie której wytyczono w 1845 r. ówcześnie nową ulicę Friedrichstrasse, która dziś podzielona jest na trzy odrębnie nazwane ulice: Wojciecha Bogusławskiego, Kolejowa i Nasypowa[6][7][8][9]. Już rok później, w 1846 r., zbudowano linię kolejową, łączącą trzy wrocławskie dworce kolejowe, w poziomie terenu, biegnącą na północ od dzisiejszej ulicy Pszennej. Budowa linii kolejowej w poziomie terenu spowodowała ograniczenia w rozwoju zabudowy i przeszkadzała w codziennej komunikacji[6][7][10].
Projekty wytyczenia ulic w tym rejonie powstawały już od 1873 r.[11]. W latach 1881-1882 jeszcze na polach wsi Gajowice został przez właścicieli gruntów u zbiegu Pszennej i Jęczmiennej założony plac Rozjezdny, którego układ urbanistyczny zdeterminowany był przebiegiem linii kolejowej i starszych ulic[11][12]. W latach 80. XIX wieku zbudowano w okolicy domy czynszowe w zabudowie pierzejowej[12][13][14]. Również przy zachodnim krańcu ówczesnej ulicy – dziś nieistniejącym – do skrzyżowania z krótką wówczas ulicą biegnącą od ulicy Grabiszyńskiej do torów kolejowych (dziś stanowiącą część ulicy Zaporoskiej), powstała zwarta zabudowa kamienicowa[13][14][15][16].
W latach 1900-1905 linię kolejową wyniesiono na estakadę kolejową, nasyp i wiadukty (estakada kolejowa we Wrocławiu)[5][6][7][10], zbudowaną w latach 1900-1905[5][17] (1896-1901[10]), przesuwając zachodni przebieg linii kolejowej nieco bardziej na południe[6], w ten sposób, że teren przy ulicy Pszennej znalazł się po północnej stronie nasypu i został on włączony do Przedmieścia Świdnickiego[6][7][10][18].
Znaczna część zabudowy w tym rejonie uległa zniszczeniu w wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. W latach 60. XX wieku przeprowadzono porządkowanie ulic bocznych Grabiszyńskiej, a w latach 1962-1967 zrealizowano nową zabudowę budynkami mieszkalnymi cztero- i ośmio- piętrowymi w obszarze od pl. Rozjezdnego do Grabiszyńskiej. W czasie realizacji nowej zabudowy tego rejonu w latach 60. XX wieku likwidacji uległ zachodni odcinek ulicy, od ulicy Żytniej do ulicy Zaporoskiej[6][12][19].
Nazwy[edytuj | edytuj kod]
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
Niemiecka nazwa ulicy upamiętnia Friedricha Wilhelma von Seydlitza, urodzonego 3 lutego 1721 r. w Kalkar, zmarłego 27 sierpnia 1773 r. w Oławie, pruskiego generała, dowódcę kawalerii[19]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 12 z 7.03.1946 r.[1]. W okolicy oprócz ulicy Pszennej znajdują się trzy inne ulice o nazwach przyjętych od zbóż: Jęczmienna, Żytnia i Owsiana[2][11].
Układ drogowy[edytuj | edytuj kod]
Do ulicy Pszennej przypisana jest droga gminna nr 105049D (numer ewidencyjny drogi G1050490264011) o długości 164 m[1][21], łącząca ulicę Żytnią z placem Rozjezdnym i ulicą Jęczmienną[1], klasy dojazdowej[22]. Szerokość ulicy w liniach rozgraniczających w określony miejscu wynosi 17,1 m[23].
Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi, kołowymi, oraz innymi drogami:
| rodzaj | droga | foto |
|---|---|---|
| kontynuacja | ulica Żytnia[1][24] | 
|
| skrzyżowanie | łącznik do ulicy Jęczmiennej (w ramach ulicy Pszennej)[1][25][26] | |
| skrzyżowanie | ulica Jęczmienna[a][1][25][26] | 
|
| kontynuacja | pl. Rozjezdny[a][1][25][27] |
Ulica wraz z łącznikiem i niewielkim zieleńcem położona jest na działce ewidencyjnej o polu powierzchni wynoszącym 3.356 m2[1][25].
Droga gminna przypisana do ulicy posiada nawierzchnię wykonaną z granitowej kostki brukowej[28][29]. Jest ona w całości objęta strefą ograniczenia prędkości 30 km/h[30]. W ramach wymienionej strefy ruchu uspokojonego przeznaczona jest także dla ruchu rowerowego[30][31].
Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]
Zabudowa przy ulicy Pszennej obejmuje kamienice o pięciu kondygnacjach położone w zwartej zabudowie pierzejowej po północnej stronie ulicy[21][32]. U zbiegu z ulicą Jęczmienną położony jest skwer o powierzchni 1.113 m², z placem zabaw oraz okalającym go od strony ulic szpalerem drzew[2][33][34] i niewielki zieleniec, z podlegającą ochronie zielenią parkową – grupa drzew[2][35]. W przeciwieństwie do okolicznych ulic, zarówno parzysta jak i nieparzysta numeracja adresowa dotyczy tej jednej zabudowanej, północnej strony i obejmuje numery 12, 13, 14, 15 i 16[2]. Na zachodnim krańcu ulica kończy się wolnym terenem zieleni, a na wschodnim budynkiem z usługami ukierunkowanymi na obsługę pojazdów, położonym przy placu Rozjezdnym 1[2][36]. Natomiast południowa strona to jak wyżej zaznaczono nasyp z trzema torami kolejowymi[2][4][37][38].
Ulica przebiega przez teren o wysokości bezwzględnej od 119,5 do 120,0 m n.p.m.[28][39]. Zabudowa przy ulicy objęta jest rejonem statystycznym numer 933460, przy czym dostępne dane pochodzą z 31.12.2019 r. W rejonie tym przy zameldowanych 764 osobach gęstość zaludnienia wynosi 19.818 lud./km²[40].
Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]
W rejonie ulicy ochronie podlega skwer położony pomiędzy ulicą Pszenną i Jęczmienną, przylegający do czynszowej zabudowy kamienicowej[41]. Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki i inne obiekty historyczne (wszystkie położone w pierzei północnej ulicy[5]):
| obiekt, położenie | powstanie, nr rej.[b] | fotografia |
|---|---|---|
| Kamienica ulica Pszenna 12[5][42][43] |
około 1880 r., XX wiek rodzaj ochrony – inny[5] |
|
| Kamienica ulica Pszenna 13[5][42][43] |
około 1875-1880 r., XX wiek rodzaj ochrony – inny[5] |
|
| Kamienica ulica Pszenna 14[5][42][43] |
około 1880 r., XX wiek rodzaj ochrony – inny[5] |
|
| Kamienica ulica Pszenna 15[5][42][43] |
około 1880 r., XX wiek rodzaj ochrony – inny[5] |
|
| Kamienica ulica Pszenna 16[5][42][43] |
około 1880 r., XX wiek rodzaj ochrony – inny[5] |
|
Baza TERYT[edytuj | edytuj kod]
Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)[44][45]:
- województwo: DOLNOŚLĄSKIE (02)
- powiat: Wrocław (0264)
- gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska
- Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto, Wrocław-Stare Miasto (0986946) delegatura
- Gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław-Stare Miasto (0264059) delegatura
- Nazwa ulicy: ul. Pszenna (18049).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Podane tu powiązania ulic i placu zgodny jest z zakresem działek ewidencyjnych przypisanych do poszczególnych ulic i placu oraz ich położeniu określonemu w Geoportalu Wrocław[2]. Zarządca drogi, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta (ZDiUM) w udostępnianym zestawieniu dróg, definiuje powiązanie z placem Rozjezdnym zarówno ulicy Pszennej jak i ulicy Jęczmiennej[1][25][26][27].
- ↑ Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez – gminna ewidencja zabytków.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 4488 (Pszenna).
- ↑ a b c d e f g h i j SIP 2020 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ SIP 2020 ↓, Osiedla Wrocławia.
- ↑ a b PKP PLK 2020 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n SIP 2020 ↓, GEZ.
- ↑ a b c d e f Antkowiak 1970 ↓, s. 104-105 (Kolejowa).
- ↑ a b c d Antkowiak 1970 ↓, s. 22-23 (Bogusławskiego).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 136 (Springerstr.).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 49 (Friedrichstr.).
- ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 184 (Estakada kolejowa).
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 81-82 (Jęczmienna).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 757 (Rozjezdny plac).
- ↑ a b Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 40-41 poz. 32.
- ↑ a b Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 43 poz. 37.
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 249-250 (Sudecka).
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, plan ulic.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 985 (Wrocławski Węzeł Kolejowy).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 723 (Przedmieście Świdnickie).
- ↑ a b c Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 133 (Seydlitzstr.).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 170 (Zimmerstr.).
- ↑ a b UMWD 2020 ↓, BDOT10k.
- ↑ Uchwała RMWr 2015 ↓, § 24 ust. 2 pkt 1.
- ↑ Uchwała RMWr 2015 ↓, § 24 ust. 2 pkt 2.
- ↑ ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 6779 (Żytnia).
- ↑ a b c d e SIP 2020 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_31, 18.
- ↑ a b c ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 1804 (Jęczmienna).
- ↑ a b ZDiUM ulice 2020 ↓, poz. 4709 (Rozjezdny plac).
- ↑ a b GUGiK 2020 ↓, Geoportal krajowy, obiekty topograficzne.
- ↑ ZGKiKM 2020 ↓, BDOT500.
- ↑ a b SIP 2020 ↓, Komunikacja, utrudnienia.
- ↑ SIP 2020 ↓, Mapa rowerowa.
- ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, § 21 ust. 2 pkt 2.
- ↑ Uchwała RMWr 2015 ↓, § 20.
- ↑ SIP 2020 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_31, 8/23.
- ↑ Uchwała RMWr 2015 ↓, § 21.
- ↑ Uchwała RMWr 2010 ↓, § 20.
- ↑ Jerczyński 2001 ↓.
- ↑ Uchwała RMWr 2015 ↓, § 25.
- ↑ SIP 2020 ↓, Mapa wysokościowa.
- ↑ SIP 2020 ↓, Demografia.
- ↑ Uchwała RMWr 2015 ↓, § 8.
- ↑ a b c d e ZW 2020 ↓, GEZ poz. 4134.
- ↑ a b c d e WUOZ 2020 ↓, poz. 3973.
- ↑ GUS 2020 ↓, ULIC.
- ↑ SIP 2020 ↓, EMUiA, ul. Pszenna.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Rafał Eysymontt, Thomas Urban, Wrocław na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego, ze zbiorów Instytutu Herdera w Magdeburgu, Wrocław: wydawnictwo VIA NOVA, 2008 (pol.).
- Geoinfo7 Portal, Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu, 20 października 2020 [dostęp 2020-10-20] (pol.).
- Geoportal Dolny Śląsk, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, 20 października 2020 [dostęp 2020-10-20] (pol.).
- Geoportal Krajowy, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 20 października 2020 [dostęp 2020-10-20] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- Michał Jerczyński, Wiadukty i estakady miejskie w Polsce [online], Świat Kolei 10/2001 str. 23–25, bazakolejowa.pl, 2001 [dostęp 2020-11-03] (pol.).
- Mapa Interaktywna Linii Kolejowych, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., 21 października 2020 [dostęp 2020-10-21] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Rejestr TERYT, Główny Urząd Statystyczny, 20 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-21] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2020 [dostęp 2020-11-16] (pol.).
- Uchwała LI/1495/10 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 10 czerwca 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie obszaru ograniczonego ulicami marszałka Józefa Piłsudskiego, Tadeusza Zielińskiego, Kolejową i Joachima Lelewela, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Biuletyn Urzędowy RMW z 24 czerwca 2010 r. Nr 6, poz.149.; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 27 lipca 2010 r. Nr 138, poz.2123., Wrocław, 10 czerwca 2010 [dostęp 2020-11-24] (pol.).
- Uchwała XVIII/358/15 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 26 listopada 2015 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic Skwierzyńskiej i Jęczmiennej we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Biuletyn Urzędowy RMW z 2015 r. poz.346.; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2015 r. poz.5373. [Data ogłoszenia: 7 grudnia 2015 r.]. Rozstrzygnięcie nadzorcze – Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2016 r. poz.119. [Data ogłoszenia: 8 stycznia 2016 r.], Wrocław, 26 listopada 2015 [dostęp 2020-12-29] (pol.).
- Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, Wykazy zabytków, dawne województwo wrocławskie, Biuletyn Informacji Publicznej – Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, 13 sierpnia 2020 [dostęp 2020-11-02] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 10 lipca 2020 [dostęp 2020-08-05] (pol.).
- Zabytki Wrocławia, Urząd Miejski Wrocławia, 3 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-06] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ulica Pszenna, [w:] Wrocław: Przedmieście Świdnickie [online], fotopolska.eu [dostęp 2020-12-08] (pol.).
- ul. Pszenna, [w:] Wrocław: Przedmieście Świdnickie [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 587063 [dostęp 2020-12-08] (pol.).
- ul. Pszenna [online], wikimapia.org [dostęp 2020-12-08] (pol.).