Władysław Leopold Jaworski (1865–1930)
Data i miejsce urodzenia |
10 kwietnia 1865 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
14 lipca 1930 |
Profesor nauk prawnych | |
Specjalność: prawo cywilne, prawo administracyjne | |
Alma Mater | |
Doktorat |
1899 |
Habilitacja |
1895 |
Profesura |
1905 |
Polska Akademia Umiejętności | |
Status |
członek krajowy czynny |
Uczelnia | |
Odznaczenia | |
Władysław Leopold Jaworski (ur. 10 kwietnia 1865 w Karsach Małych, zm. 14 lipca 1930 w Milanówku) – prawnik polski, polityk konserwatywny, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek PAU, członek Wydziału Stronnictwa Prawicy Narodowej w 1910 roku[1], wiceprezes sekcji zachodniej Naczelnego Komitetu Narodowego w 1914 roku[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem Leopolda (dzierżawcy wsi Koczanka) i Teofily z Bahrów. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Sandomierzu, później do Gimnazjum Św. Anny w Krakowie (do 1884). W latach 1884–1888 studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie pracował w krakowskiej Prokuratorii Skarbu. Uzupełniał studia na uniwersytetach w Berlinie i Paryżu (1890–1891). W 1895 habilitował się na UJ (na podstawie pracy Prawo nadzastawu wedle ustawodawstwa austryackiego, przygotowanej pod kierunkiem Franciszka Ksawerego Fiericha) i został docentem w Katedrze Prawa Cywilnego. Po uzyskaniu tytułu doktora praw na UJ (1899) został mianowany profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem II Katedry Prawa Cywilnego. Od 1905 był profesorem zwyczajnym, a w 1910 przeszedł na Katedrę Prawa Cywilnego, Nauki Administracji i Prawa Administracyjnego. Od 1920 był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności, od 1928 członkiem czynnym akademii. Wchodził również w skład Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1921 członek rzeczywisty, od 1929 członek zwyczajny).
Niezależnie od pracy naukowej i dydaktycznej był aktywnym działaczem politycznym. Związany ze środowiskiem krakowskich „stańczyków”, zainicjował tam nurt neokonserwatywny, kładący nacisk w sporze z opozycją na politykę ekonomiczną. W latach 1901–1914 pełnił mandat poselski na Sejm Krajowy, a w latach 1911–1918 do austriackiej Rady Państwa. W Radzie Państwa opracował koncepcję zbliżenia ludowców i konserwatystów (dla ograniczenia wpływów Stronnictwa Narodowej Demokracji na wsi), przyczyniając się do stworzenia tzw. bloku namiestnikowskiego, zrzeszającego konserwatystów krakowskich, demokratów i ludowców. Był członkiem kierownictwa Stronnictwa Prawicy Narodowej (1907–1918), przewodniczącym Sekcji Zachodniej Naczelnego Komitetu Narodowego (1914–1918). Był członkiem Komisji Sejmowo-Konstytucyjnej Tymczasowej Rady Stanu[3].
W 1916 otrzymał tytuł honorowego obywatelstwa Nowego Sącza[4].
Z małżeństwa z Anną z Wszeteczków miał syna Iwo (profesora prawa powszechnego na Uniwersytecie Wrocławskim). Jego wnuk Władysław Leopold był profesorem Szkoły Głównej Handlowej.
Zainteresowania naukowe Jaworskiego obejmowały prawo cywilne, prawo administracyjne, prawo państwowe oraz filozofię prawa. Podjął próbę ujednolicenia systemów prawa cywilnego trzech prawodawstw zaborczych; opracował zagadnienia prawa małżeńskiego oraz stosunków między rodzicami i dziećmi. Podkreślał wartość kodeksów, podał prawną charakterystykę rodziny, zdefiniował domniemanie i fikcję w prawie polskim. Opracował artykuł 1 dla projektu konstytucji polskiej, z założeniem, że państwo stanowi porządek prawny, ustalony na niezmiennie trwałej podporze, za jaką uznał moralność katolicką, a wyłącznym organem urzeczywistniającym porządek prawny jest prezydent. Krytycznie odniósł się do konstytucji marcowej, sprzeciwiając się szczególnie ustrojowi demokracji parlamentarnej. Domagał się oparcia struktury aparatu władzy na dualizmie – rządzenia i kontroli. W 1927 przygotował projekt kodeksu agrarnego, w którym wprowadził pojęcie „przedsiębiorstwa rolnego” (niepodzielnej jednostki gospodarczej).
Pod koniec życia sympatyzował z faszyzmem. Pisał: "[…] zasadnicza myśl Mussoliniego jest trafną i mojem zdaniem jedyną". Jednocześnie jednak odżegnywał się od budowy państwa policyjnego[5].
Przygotował wydanie krytyczne Mów Juliana Dunajewskiego (1896–1914). Współpracował z czasopismami, m.in. „Czasem” i „Czasopismem Prawniczym i Ekonomicznym”. Utrzymywał kontakty z wieloma intelektualistami, m.in. Stanisławem Tarnowskim i Michałem Bobrzyńskim. Do grona uczniów Jaworskiego zaliczali się Konstanty Grzybowski, Jan Gwiazdomorski, Adam Vetulani i inni.
Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera PAS 36-płn. zach.-narożnik)[6][7].
Materiały archiwalne Władysława Leopolda Jaworskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-84[8].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 11 listopada 1936)[9]
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Ogłosił wiele prac naukowych, m.in.:
- Z literatury prawa prywatnego (1885)
- Nauka o służebności według prawa austryackiego (1892)
- Sprawiedliwość a prawo (1892)
- Komentarz do austryackiego kodeksu cywilnego (1900–1904, 3 części, ze Stanisławem Wróblewskim)
- O statystyce prawa prywatnego (1900)
- Kodeks cywilny austryacki (1903–1905, 2 tomy)
- Parcelacya ze stanowiska prawnego (1904)
- Z dziejów odrodzenia politycznego Galicji (1905, z Michałem Bobrzyńskim i Józefem Milewskim)
- Mowy 1914–1915 (1915, mowy własne autora wygłoszone na ważnych uroczystościach)
- Polen als Brueckenkopf in Politik und Wirtschaft (1917)
- Prawo państwa polskiego (1919–1921, 4 części)
- Prawo cywilne na ziemiach polskich (1919–1920, 2 tomy)
- Nauka prawa administracyjnego (1924)
- Projekt kodeksu agrarnego (1928)
- Projekt konstytucji (1928)
- Notatki (1929, pamiętnik)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Trzecie walne zgromadzenie Stronnictwa Prawicy Narodowej: odbyte w dniu 7 maja 1910 roku w sali Rady powiatowej w Krakowie / Stronnictwo Prawicy Narodowej, Kraków 1910, s. 34.
- ↑ Konstanty Srokowski, N. K. N.: zarys historji Naczelnego Komitetu Narodowego / Konstanty Srokowski., Kraków 1923, s. 146–147.
- ↑ Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 219.
- ↑ Kronika. Nowy Sącz. „Nowa Reforma”, s. 2, nr 199 z 29 kwietnia 1917.
- ↑ J. Tomasiewicz Naprawa czy zniszczenie demokracji? : tendencje autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej 1921-1935, Katowice 2012, s. 94
- ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2021-01-10] .
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 114, ISBN 978-83-233-4527-5 .
- ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-02-28].
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym położone w latach 1905–1918”.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A–J, Wrocław 1983.
- Józef Buszko, Władysław Jaworski, [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom XI, 1964–1965.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]Dzieła Władysława Leopolda Jaworskiego:
- Absolwenci i studenci Uniwersytetu Jagiellońskiego (okres zaborów)
- Członkowie Komisji Kodyfikacyjnej (II Rzeczpospolita)
- Członkowie Naczelnego Komitetu Narodowego (sekcja zachodnia)
- Członkowie Polskiej Akademii Umiejętności
- Honorowi obywatele Nowego Sącza (zabór austriacki)
- Ludzie związani z Milanówkiem
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Pochowani na cmentarzu Rakowickim
- Politycy Stronnictwa Prawicy Narodowej
- Polscy posłowie do Rady Państwa w Wiedniu
- Polscy przedstawiciele nauk prawnych
- Posłowie do Rady Państwa w Wiedniu XII kadencji
- Posłowie Sejmu Krajowego Galicji VIII kadencji
- Posłowie Sejmu Krajowego Galicji IX kadencji
- Posłowie Sejmu Krajowego Galicji X kadencji
- Radni Krakowa (zabór austriacki)
- Wykładowcy Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Współpracownicy Tymczasowej Rady Stanu
- Urodzeni w 1865
- Zmarli w 1930
- Członkowie Towarzystwa Naukowego Warszawskiego