Zygmunt Konieczny (kompozytor)
Zygmunt Konieczny (2007) | |
Data i miejsce urodzenia |
3 stycznia 1937 |
---|---|
Pochodzenie | |
Gatunki | |
Zawód | |
Aktywność |
od 1959 |
Powiązania | |
Współpracownicy | |
Ewa Demarczyk | |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() ![]() | |
Strona internetowa |
Zygmunt Konieczny (ur. 3 stycznia 1937 w Krakowie)[1] – polski kompozytor piosenki literackiej, muzyki teatralnej i filmowej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 3 stycznia 1937 w Krakowie[2], w rodzinie Bronisława[3] i Marii z Gębików[4]. Brat Janiny, zmarłej w dzieciństwie, Jadwigi, iberystki, Anny, orientalistkę i Leszka, biochemika[4]. Dzieciństwo spędził niedaleko Limanowej, w Szczyrzycu[5]. W latach 1953–1958 uczył się w Liceum Muzycznym im. Fryderyka Chopina w Krakowie[6]. W latach 1959–1964 studiował na Wydziale Kompozycji u Stanisława Wiechowicza w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie[7][2].
Podczas studiów, w 1959 zadebiutował w krakowskim kabarecie Piwnica pod Baranami, z którym silnie związany był do 1967. Skomponował wiele piosenek dla wykonawców Piwnicy, zwłaszcza dla Ewy Demarczyk, z którą współpracował od 1962[2]. Jako kompozytor muzyki teatralnej zadebiutował w 1959 muzyką do sztuki Arthura Millera Widok z mostu (w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego)[2]. Od 1963 nieformalnie związany z Teatrem Starym w Krakowie, dla którego napisał sporo partytur, m.in. Noc listopadową (1974)[8][2].
Komponuje również muzykę do filmów fabularnych, krótkometrażowych i animacji[2]. Jest m.in. autorem ścieżki dźwiękowej do filmów Jana Jakuba Kolskiego, np. Pornografia i Jasminum[2].
Prowadzi seminarium z muzyki teatralnej i filmowej w PWST w Krakowie[2].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Obfita i różnorodna twórczość Koniecznego odzwierciedla trzy obszary jego kompozytorskich zainteresowań. Są to: piosenka literacka (nazywana także aktorską lub poetycką), muzyka teatralna i muzyka filmowa. Najbliższa naturze kompozytora wydaje się jednak twórczość wokalno-instrumentalna, określana przez niego mianem piosenki literackiej. W powojennej historii polskiej piosenki kabaretowej Konieczny był jednym z pierwszych kompozytorów, który próbował przełamać istniejące w niej konwencje, a tym samym nadać utworom pisanym dla kabaretu walor twórczości artystycznej[1] .
Punktem wyjścia dla jego kompozytorskich działań jest tekst literacki (najczęściej utwory wybitnych poetów, m.in. Leśmiana, Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Baczyńskiego, Białoszewskiego), wraz z jego strukturą formalną, warstwą symboliczną i znaczeniową. Poprzez muzykę Konieczny stara się jak najdokładniej wydobyć wszystkie niuanse tekstu; tak więc muzyka w jego utworach jest rodzajem interpretacji tekstu literackiego. Ostatnim etapem działania Koniecznego jest praca z wykonawcą, któremu kompozytor stawia cały szereg wymagań wokalno-aktorskich. Komponuje najczęściej z myślą o konkretnym wykonawcy, wytyczając tym samym niewielki margines odchyleń od zaplanowanego wzoru[1] .
W muzyce teatralnej i filmowej kompozytor często przenosi swoje doświadczenia z pracy nad utworami wokalno-instrumentalnymi. Specyfika form filmowych i teatralnych stwarza dodatkowe możliwości penetracji kompozytorskiej, zwłaszcza w zakresie formy muzycznej, brzmienia i harmoniki. Jego muzyka ma charakterystyczny, łatwo rozpoznawalny styl, którego oryginalność tkwi w sposobie doboru i syntezie różnych elementów muzycznych, takich jak skala dur-moll i skale modalne, swobodne zestawienia akordów, metrorytmiczne ostinata oraz krótkie, urywane motywy melodyczne[1] .
Utwory
[edytuj | edytuj kod](na podstawie materiałów źródłowych[1][9])
W wykonaniu Ewy Demarczyk
[edytuj | edytuj kod]- Czarne anioły (sł. Wiesław Dymny[10], 1967)
- Grande valse brillant (sł. Julian Tuwim[11], 1967)
- Groszki i róże (sł. Julian Kacper i Henryk Rostworowski[12], 1967)
- Karuzela z madonnami (sł. Miron Białoszewski[13], 1967)
- Tomaszów (sł. Julian Tuwim[14], 1967)
- Wiersze wojenne (sł. Krzysztof Kamil Baczyński, 1967)
Muzyka filmowa
[edytuj | edytuj kod]- Słońce wschodzi raz na dzień (1967)
- Jak daleko stąd, jak blisko (1971)
- Lawa (1989)
- Prymas. Trzy lata z tysiąca (2000)
- Pornografia (2003)
- Jasminum (2006)
- Istnienie (2007)
- 1920. Wojna i miłość (2010) – muzyka do serialu[15]
- Święty interes (2010)
- Kontrapunkt (2014)
- Lekcja polskiego (2017)
- Figurant (2023)
Muzyka teatralna
[edytuj | edytuj kod]- Noc listopadowa (1974, 1978)
- Wyzwolenie (1976)
- Śnieżyca (1992)
Inne kompozycje
[edytuj | edytuj kod]- Serce moje gram (2001) – oratorium
- Muzyka baletowa (2016)
- Kwartet smyczkowy (2016), w wersji orkiestrowej: Intermezzo (2022)[16]
- Glissando (2022)
Dyskografia
[edytuj | edytuj kod]- 1967 – Ewa Demarczyk śpiewa piosenki Zygmunta Koniecznego (Polskie Nagrania Muza)
- 1974 – Dziady Adama Mickiewicza w inscenizacji Konrada Swinarskiego z muzyką Zygmunta Koniecznego (Polskie Nagrania Muza)
- 1974 – Stanisław Wyspiański. Noc listopadowa z muzyką Zygmunta Koniecznego. Inscenizacja: Andrzej Wajda (Polskie Nagrania Muza)
- 1994 – Jańcio Wodnik (Woycek)
- 2000 – Prymas (Columbia)
- 2007 – Wyspiański według Koniecznego (Rozstaje)
- 2009 – Wielcy kompozytorzy filmowi, nr 10 (Agora)
- 2022 – Zygmunt Konieczny. Muzyka teatralna i filmowa (Krakowskie Forum Kultury / DUX)
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2012)[17][18]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1998)[19]
- Złoty Krzyż Zasługi (1979)[20]
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)[21]
Źródło:[2].
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]- Nagroda Miasta Krakowa (1974, 2007)[22]
- Nagroda Przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji I stopnia za twórczość kompozytorską w programach PRiTV (1978)[19]
- Nagroda Wojewody Krakowskiego (1996)[19]
- „Jańcio Wodnik” na Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” we Wrześni za muzykę do filmu Pornografia (2004)[23]
- Orzeł (Polska Nagroda Filmowa) w kategorii: Najlepsza muzyka za rok 2003 - do filmu Pornografia (2004)[23]
- Orzeł (Polska Nagroda Filmowa) w kategorii: Najlepsza muzyka za rok 2006 - do filmu Jasminum (2007)[23]
- Nagroda specjalna i członkostwo honorowe Stowarzyszenia Autorów ZAiKS (2016)[24]
- Nagroda na 7. Festiwalu Filmowym im. Krzysztofa Komedy w Ostrowie Wielkopolskim za całokształt twórczości dla kompozytora muzyki filmowej (2018)[23]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Chmura 1997 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i Zygmunt Konieczny | Twórca | Culture.pl, „Culture.pl” [dostęp 2017-12-05] (pol.).
- ↑ Bronisław Konieczny (oprac. Adam Rosiński, Ryszard Rybka): Moje życie w mundurze: czasy narodzin i upadku II Rzeczypospolitej. Księgarnia Akademicka, 2005. ISBN 83-7188-693-4
- ↑ a b Maria Filipowicz-Rudek: Kalendarium życia. O nieustającym dialogu między Don Kichotem a Sancho Panzą. filg.uj.edu.pl, 2009. s. 14. [dostęp 2018-05-05]. (pol.).
- ↑ Zygmunt Konieczny [online], zygmuntkonieczny.art.pl [dostęp 2017-12-05] .
- ↑ Zygmunt Konieczny [online], www.zaiks.org.pl [dostęp 2025-04-15] .
- ↑ Zygmunt Konieczny: Akademia Polskiego Filmu
- ↑ Noc listopadowa. cyfrowemuzeum.stary.pl, 1974-01-13. [dostęp 2025-02-08]. (pol.).
- ↑ Zygmunt Konieczny. [w:] Film Polski [on-line]. [dostęp 2018-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-15)]. (pol.).
- ↑ Czarne anioły. piwnicapodbaranami.pl. [dostęp 2018-05-15]. (pol.).
- ↑ Grande Valse Brillante. piwnicapodbaranami.pl. [dostęp 2018-05-15]. (pol.).
- ↑ Groszki i róże. piwnicapodbaranami.pl. [dostęp 2018-05-15]. (pol.).
- ↑ Karuzela z Madonnami. piwnicapodbaranami.pl. [dostęp 2018-05-15]. (pol.).
- ↑ Tomaszów. piwnicapodbaranami.pl. [dostęp 2018-05-15]. (pol.).
- ↑ 1920. Wojna i miłość. filmpolski.pl. [dostęp 2018-05-15]. (pol.).
- ↑ Intermezzo / kwartet smyczkowy – Muzyczny Ślad Krakowa [online] [dostęp 2023-03-09] (pol.).
- ↑ M.P. z 2012 r. poz. 488
- ↑ Odznaczenia państwowe w Święto Niepodległości. prezydent.pl, 11 listopada 2012. [dostęp 2012-11-11].
- ↑ a b c Konieczny Zygmunt [online], Polskie Centrum Informacji Muzycznej [dostęp 2025-04-15] .
- ↑ Spotkanie twórców i artystów polskiej estrady. „Nowiny”. 146, s. 2, 2 lipca 1979.
- ↑ Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. gov.pl. [dostęp 2020-02-20].
- ↑ Encyklopedia Krakowa, s. 655, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000
- ↑ a b c d Zygmunt Konieczny (kompozytor) w bazie filmpolski.pl
- ↑ Laureaci Nagród ZAiKS-u [online], www.zaiks.org.pl [dostęp 2025-04-15] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bogdan Chmura: Konieczny Zygmunt. W: Elżbieta Dziębowska: Encyklopedia muzyczna PWM. Wyd. I. T. 5: KLŁ część biograficzna. Kraków: PWM, 1997, s. 159–160. ISBN 83-224-3303-4. OCLC 164821167. (pol.).
- Wciąż szukam tamtej trąbki. Rozmowy z Zygmuntem Koniecznym przeprowadzili Leszek Polony i Witold Turdza. Kraków: PWM, 2007.
- Spotkanie z Zygmuntem Koniecznym w ramach "Kompozytorów nieprowincjonalnych"
- Koncert z muzyką teatralną i filmową w 85. rocznicę urodzin
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona kompozytora
- Rozmowy i artykuły na Teatr.pl
- Krótka biografia i dwa zdjęcia. ewa-demarczyk.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-04)].
- Zygmunt Konieczny w bazie Filmweb
- Zygmunt Konieczny na Musiq.pl
- Zygmunt Konieczny, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2023-03-10] .
- Zygmunt Konieczny w bazie Filmu Polskiego
- Zygmunt Konieczny w portalu "Muzyczny ślad Krakowa"
- Absolwenci Akademii Muzycznej w Krakowie
- Członkowie Polskiej Akademii Filmowej
- Laureaci Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych
- Laureaci Fryderyków
- Laureaci Nagrody Miasta Krakowa
- Laureaci Polskiej Nagrody Filmowej dla najlepszej muzyki
- Ludzie urodzeni w Krakowie
- Ludzie związani z Piwnicą pod Baranami
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Orderem Ecce Homo
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
- Polscy kompozytorzy muzyki poważnej
- Polscy wykonawcy poezji śpiewanej i piosenki literackiej
- Urodzeni w 1937
- Wykładowcy Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie