Zespół jelita drażliwego

Zespół drażliwego jelita

{{{nazwa naukowa}}}
Synonimy	{{{synonimy}}}
Specjalizacja	{{{specjalizacja}}}
Objawy	{{{objawy}}}
Powikłania	{{{powikłania}}}
Początek	{{{początek}}}
Czas trwania	{{{czas trwania}}}
Typy	{{{typy}}}
Przyczyny	{{{przyczyny}}}
Czynniki ryzyka	{{{czynniki ryzyka}}}
Rozpoznanie	{{{rozpoznanie}}}
Różnicowanie	{{{różnicowanie}}}
Zapobieganie	{{{zapobieganie}}}
Leczenie	{{{leczenie}}}
Leki	{{{leki}}}
Rokowanie	{{{rokowanie}}}
Zapadalność	{{{zapadalność}}}
Śmiertelność	{{{śmiertelność}}}
Klasyfikacje
ICD-11	{{{ICD11}}} {{{ICD11 nazwa}}}
ICD-10	K58 Zespół drażliwego jelita
DSM-5	{{{DSM-5}}} {{{DSM-5 nazwa}}}
DSM-IV	{{{DSM-IV}}} {{{DSM-IV nazwa}}}
DiseasesDB	30638
MedlinePlus	000246
MeSH	D043183

{{Choroba infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | zapadalność = | commons = | ICD11 nazwa = | DSM-5 = | DSM-5 nazwa = | typy = | specjalizacja = | czas trwania = | leki = | synonimy = | powikłania = | DSM-IV = | śmiertelność = | DSM-IV nazwa = | czynniki ryzyka = | leczenie = | zapobieganie = | objawy = | rozpoznanie = | początek = | nazwa naukowa = | ICD11 = | opis grafiki = | różnicowanie = | alt grafiki = | przyczyny = | rokowanie = Nieznane pola: "DSM nazwa", "ICD10.0", "ICD10.7", "nazwa łacińska", "ICD10.5", "podpis grafiki", "ICD10.2", "ICD10.6", "ICD10.9", "ICD10.8", "MeshYear", "DSM", "DSM nazwa łacińska", "ICD10.1", "ICD10.4" oraz "ICD10.3".

Zespół jelita drażliwego (zespół jelita nadwrażliwego, łac. colon irritabile; ang. Irritable Bowel Syndrome, w skrócie IBS) – przewlekła (trwająca przez co najmniej trzy miesiące) idiopatyczna choroba przewodu pokarmowego o charakterze czynnościowym charakteryzująca się bólami brzucha i zaburzeniami rytmu wypróżnień, nieuwarunkowana zmianami organicznymi lub biochemicznymi.

Zespół ten został dokładnie opisany przez Oslera w 1892 roku i był przez niego nazwany jako mucous colitis.

Epidemiologia

Gastroenterolodzy zgodnie stwierdzają, że zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego należą do najczęstszych schorzeń w ich specjalności (do 50% zgłaszających się na leczenie). IBS występuje u ok. 10–20% dorosłych ludzi, 2/3 z tej liczby to kobiety. Choroba zaczyna się przeważnie w wieku 30–40 lat.

Duża liczba pacjentów mimo dokuczliwości objawów wywołanych czynnościowymi zaburzeniami przewodu pokarmowego nie zgłasza się do lekarza (tylko 10% osób szuka pomocy u lekarza).

Patofizjologia

Pierwotna przyczyna nie jest znana. Czynniki patofizjologiczne, które mogą mieć wpływ na wystąpienie choroby to:

• nadmierny rozrost flory bakteryjnej (SIBO) nawet w 84% przypadków
• zaburzenia czucia trzewnego i funkcji motorycznej jelit co potwierdzają badania:
  • niski próg bólowy odbytnicy rozszerzanej balonem
  • zwiększona odpowiedź ruchowa jelita grubego na pobudzanie niektórymi lekami (prostygmina), hormonami (cholecystokinina) lub pokarmem
• zmiany w sferze psychicznej (u 70-90% pacjentów chorych na IBS występują zaburzenia osobowości, niepokój lub depresja)
• spożywanie pokarmów ubogoresztkowych
• przebycie infekcji jelitowej (np. czerwonki) – u osób tych stwierdzono zwiększenie liczby komórek endokrynnych jelit i zawartości w nich serotoniny
• rola mózgu jest nie do końca wyjaśniona – nowe badania wykazują zmiany aktywności w obszarach kory mózgowej odpowiedzialnych za odczuwanie bólu.

Objawy

Sytuacje stresowe wyzwalają objawy, do których najczęściej należą:

• ostre, skurczowe, nękające bóle brzucha (zazwyczaj podbrzusza i lewego dołu biodrowego). Prawie nigdy nie budzą w nocy. Nasilają się po posiłkach. Mogą towarzyszyć biegunkom. Ulgę przynosi wypróżnienie lub oddanie gazów.
• biegunka – stolce mogą być wodniste lub półpłynne ale rzadko dochodzi do zwiększenia ich objętości. Zazwyczaj występuje po posiłkach, stresie psychicznym i w godzinach rannych.
• zaparcie – u chorych bez biegunki. Częstotliwość wypróżnień jest zmniejszona, stolec oddawany jest z wysiłkiem. Po oddaniu stolca często uczucie niepełnego wypróżnienia.
• wzdęcie brzucha
• domieszka śluzu w kale
• odbijanie i gazy
• nudności i wymioty
• zgaga
• bóle głowy
• uczucie zmęczenia
• zaburzenia miesiączkowania
• częstomocz
• "przelewania w brzuchu"

Badanie przedmiotowe nie wykazuje odchyleń od normy.

Postacie

• biegunkowa
• zaparciowa
• mieszana

Objawy niepokojące

Każdy z poniższych objawów może wskazywać na przyczynę organiczną dolegliwości:

• gorączka
• zmniejszenie masy ciała
• krew w stolcu
• niedokrwistość
• nieprawidłowości w badaniu przedmiotowym
• rak lub zapalne choroby jelit w wywiadzie rodzinnym

Diagnostyka

Celem postępowania diagnostycznego jest wykluczenie organicznej przyczyny dolegliwości.

Zestaw zalecanych badań diagnostycznych:

• test wodorowy
• morfologia krwi
• OB
• badanie biochemiczne krwi
• badanie ogólne moczu
• badanie kału w kierunku obecności pasożytów i krwi utajonej
• posiewy bakteriologiczne stolca
• rektoskopia lub fibrosigmoidoskopia

Ponadto, w zależności od sytuacji:

• test tolerancji laktozy lub 2-tygodniowa próba z dietą bezlaktozową
• wlew kontrastowy doodbytniczy lub kolonoskopia
  • u osób powyżej 45 roku życia
  • pozytywny wywiad rodzinny w kierunku raka
  • brak poprawy
• USG lub tomografia komputerowa jamy brzusznej
• badanie radiologiczne jelita cienkiego – przy obfitej biegunce
• badanie radiologiczne lub endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego – przy dyspepsji
• oznaczenie stężenia kwasu 5-hydroksyindolooctowego w moczu, oraz chromograniny A, gastryny, VIP i hormonów tarczycy we krwi

Rozpoznanie

Zespół jelita drażliwego rozpoznaje się na podstawie objawów i wykluczenia chorób organicznych.

Kryteria Rzymskie II

IBS należy rozpoznać, gdy występuje w ciągu ostatnich 12 miesięcy nawracający ból lub dyskomfort w jamie brzusznej, trwający co najmniej 3 miesiące (niekoniecznie kolejnych), któremu towarzyszy co najmniej 2 z poniższych:

• poprawa po wypróżnieniu
• początek dolegliwości związane ze zmianą częstości wypróżnień
• początek dolegliwości związane ze zmianą wyglądu stolca

Różnicowanie między postacią biegunkową a zaparciową

Biegunkowy typ choroby charakteryzują:

• więcej niż 3 wypróżnienia w ciągu dnia
• papkowaty lub wodnisty stolec
• parcie na stolec

Zaparciowy typ choroby charakteryzują:

• mniej niż 3 wypróżnienia w tygodniu
• twardy lub "bobkowaty" stolec
• duży wysiłek towarzyszący defekacji

Diagnostyka różnicowa

IBS należy różnicować z:

• nieswoiste i swoiste (infekcyjne) zapalenia jelit
• uchyłki okrężnicy
• biegunka u osób nadużywających środków przeczyszczających
• celiakia
• nowotwory jelita grubego: rak, gruczolak kosmkowy (adenoma villosum)
• guzy endokrynne: gastrinoma, VIPoma, rakowiak
• choroby metaboliczne: nadczynność tarczycy, cukrzyca, niedobór laktazy

Leczenie

Nie ma sposobu trwałego wyleczenia z zaburzeń, postępowanie lecznicze ma tylko na celu złagodzenie objawów chorobowych.

• unikanie stresów
• odpowiednia dieta – pokarm powinien być urozmaicony i bogaty we włókna roślinne. U pacjentów z biegunką i bólem brzucha dobry efekt przynosi spożywanie otrębów. Zamiast otrąb chorzy mogą przyjmować środki pęczniejące typu metacelulozy. Należy unikać potraw zawierających dużo węglowodanów, oraz wzdymających: fasoli, kapusty, brukselki. Zaleca się unikanie picia kawy i alkoholu.
• środki farmakologiczne – pełnią funkcję wspomagającą. W postaci bólowo-zaparciowej można stosować: środki antycholinergiczne (bromek oksyfenonium), drotawerynę, mebewerynę lub trimebutynę. W postaci biegunkowej można stosować: rifaksyminę, difenoksylat, loperamid, cholestyraminę. Przy wzdęciach: rifaksyminę, symetykon, dimetykon. Przy ciężkiej depresji z chudnięciem i bezsennością – amitryptylina. Chorzy z niepokojem – anksjolityki, ale dłuższa kuracja jest niewskazana.
• ostatnie doniesienia wskazują na korzystny wpływ melatoniny w dawce 3 mg przed spaniem

Rokowanie

U większości chorych objawy nawracają. Choroba ma jednak łagodny przebieg i nigdy nie prowadzi do wyniszczenia.

Historia

Jednostka chorobowa opisana została po raz pierwszy w 1829 roku. W XIX wieku znana była pod wieloma nazwami, m.in. jako enteritis membranacea, myxoneurosis intestinalis, colitis mucosa, colitis neuromembranacea.

Bibliografia

1. Yang J., Lee HR., Low K., Chatterjee S., Pimentel M. Rifaximin versus other antibiotics in the primary treatment and retreatment of bacterial overgrowth in IBS.. „Digestive diseases and sciences”. 1 (53), s. 169–74, styczeń 2008. DOI: 10.1007/s10620-007-9839-8. PMID: 17520365. 
2. Lin HC. Small intestinal bacterial overgrowth: a framework for understanding irritable bowel syndrome.. „JAMA : the journal of the American Medical Association”. 7 (292), s. 852–8, sierpień 2004. DOI: 10.1001/jama.292.7.852. PMID: 15316000. 
3. "Interna" pod redakcją prof. dr hab. med. Włodzimierza Januszewicza i prof. dr hab. med. Franciszka Kokota ISBN 83-200-2871-X
4. "Choroby wewnętrzne" pod redakcją prof. dr hab. med. Andrzeja Szczeklika ISBN 83-7430-031-0
5. "Medycyna wewnętrzna" Gerd Herold i współautorzy ISBN 83-200-3322-5
6. Lu WZ., Gwee KA., Moochhalla S., Ho KY. Melatonin improves bowel symptoms in female patients with irritable bowel syndrome: a double-blind placebo-controlled study.. „Alimentary pharmacology & therapeutics”. 10 (22), s. 927–34, listopad 2005. DOI: 10.1111/j.1365-2036.2005.02673.x. PMID: 16268966. 

Linki zewnętrzne

• Polskie Towarzystwo Wspierania Osób z Nieswoistym Zapaleniem Jelita
• Forum CU, CD i innych zapalnych chorób jelit