Arcybiskup

Herb arcybiskupa metropolity (wersja z paliuszem, na taśmie pod tarczą znajduje się dewiza)

Sutanna biskupa oraz arcybiskupa

Strój chórowy biskupa oraz arcybiskupa

Arcybiskup (gr. αρχή, arché – pierwszeństwo, gr. επίσκοπος, epískopos – nadzorca, biskup) – tytuł honorowy lub urząd nadawany biskupom ważniejszych diecezji (archidiecezja), a także jako wyróżnienie samej osoby biskupa (ad personam).

Pierwotnie arcybiskup był biskupem ważnego miasta czy regionu, sprawując często pieczę duszpasterską nad całym krajem. Miał prawo przewodniczyć synodom podległych sobie biskupów, korygować ich prace, prowadzić wybory lub mianować i wyświęcać nowych biskupów w prowincji. W historii utworzyła się w ten sposób instytucja arcybiskupa metropolity.

Metropolitą prowincji rzymskiej jest papież.

Inne Kościoły

Oprócz Kościoła rzymskokatolickiego arcybiskupi istnieją także w Kościołach prawosławnym, luterańskim Szwecji, anglikańskim, Kościele starokatolickim Holandii.

W Kościołach Wschodnich metropolici mają znacznie więcej władzy: wpływ na wybór biskupów, tworzenie diecezji i inne, zachowują więc część pierwotnej struktury metropolitalnej (zob. arcybiskup większy).

Godności arcybiskupie

• Metropolita – biskup stojący na czele metropolii, tj. stolicy prowincji kościelnej, obejmującej archidiecezję i diecezje (sufraganie), noszący paliusz (tylko na terenach, które mu podlegają – wyjątek stanowi papież, biskup Rzymu, który paliusz może nosić na całym świecie)
• Arcybiskup sufragalny – arcybiskup stojący na czele archidiecezji, należącej do jakiejś metropolii, ale nią nie będąca (np. Archidiecezja Gaeta w metropolii Rzymu)
• Arcybiskup rezydencjonalny – stoi na czele archidiecezji podlegającej bezpośrednio Stolicy Apostolskiej, jemu natomiast nie podlegają żadne sufraganie
• Arcybiskup tytularny – biskup stojący na czele nieistniejącej obecnie diecezji (diecezja historyczna), pełniący najczęściej służbę w dyplomacji (nuncjusze apostolscy), w kurii rzymskiej lub wyróżniony (przez papieża) arcybiskup ad personam np. abp Hoser, biskup diecezji warszawsko-praskiej

Polscy arcybiskupi

Arcybiskupi katoliccy

Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce

1. Mirosław Adamczyk – tytularny Otriculum, nuncjusz apostolski
2. Stanisław Budzik – metropolita lubelski
3. Wacław Depo – metropolita częstochowski
4. Andrzej Dzięga – metropolita szczecińsko-kamieński
5. Stanisław Dziwisz – senior krakowski, kardynał
6. Stanisław Gądecki – metropolita poznański, przewodniczący KEP
7. Sławoj Leszek Głódź – metropolita gdański
8. Marian Gołębiewski – senior wrocławski
9. Józef Górzyński – metropolita warmiński
10. Zenon Grocholewski – prefekt senior Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej, kardynał
11. Henryk Gulbinowicz – senior wrocławski, kardynał
12. Henryk Hoser – „ad personam”, ordynariusz warszawsko-praski
13. Juliusz Janusz – tytularny Caprulae, nuncjusz apostolski
14. Marek Jędraszewski – metropolita krakowski, wiceprzewodniczący KEP
15. Andrzej Józwowicz – tytularny Lauriacum, nuncjusz apostolski
16. Józef Kowalczyk – senior gnieźnieński, prymas senior
17. Konrad Krajewski – tytularny Beneventum, jałmużnik papieski
18. Józef Kupny – metropolita wrocławski
19. Jan Paweł Lenga – „ad personam” senior karagandyjski
20. Jan Martyniak – senior przemysko-warszawski
21. Józef Michalik – senior przemyski
22. Henryk Muszyński – senior gnieźnieński, prymas senior
23. Alfons Nossol – „ad personam” senior opolski
24. Henryk Józef Nowacki – tytularny Blery, nuncjusz apostolski
25. Edward Nowak – tytularny Luni, sekretarz senior Kongregacji ds. Świętych
26. Stanisław Nowak – senior częstochowski
27. Kazimierz Nycz – metropolita warszawski, kardynał
28. Edward Ozorowski – senior białostocki
29. Juliusz Paetz – senior poznański
30. Jan Pawłowski – tytularny Sejn, nuncjusz apostolski
31. Edmund Piszcz – senior warmiński
32. Wojciech Polak – metropolita gnieźnieński, prymas Polski
33. Eugeniusz Popowicz – metropolita przemysko-warszawski
34. Bolesław Pylak – senior lubelski
35. Grzegorz Ryś – metropolita łódzki
36. Stanisław Ryłko – archiprezbiter bazyliki Matki Bożej Większej, kardynał
37. Wiktor Skworc – metropolita katowicki
38. Marek Solczyński – tytularny Cezarei Mauretańskiej, nuncjusz apostolski
39. Waldemar Sommertag – tytularny Traiectum ad Mosamj, nuncjusz apostolski
40. Adam Szal – metropolita przemyski
41. Stanisław Szymecki – senior białostocki
42. Szczepan Wesoły – tytularny Dragonary
43. Stanisław Wielgus – tytularny Viminacium
44. Tadeusz Wojda – metropolita białostocki
45. Marek Zalewski – tytularny Africa, nuncjusz apostolski
46. Wojciech Załuski – tytularny Diocleziany, nuncjusz apostolski
47. Wojciech Ziemba – senior warmiński
48. Damian Zimoń – senior katowicki
49. Władysław Ziółek – senior łódzki

Arcybiskupi prawosławni

1. Abel (Popławski) – ordynariusz lubelsko-chełmski
2. Grzegorz (Charkiewicz) – bielski, wikariusz diecezji warszawsko-bielskiej
3. Jakub (Kostiuczuk) – ordynariusz białostocko-gdański
4. Jerzy (Pańkowski) – ordynariusz wrocławsko-szczeciński, prawosławny ordynariusz Wojska Polskiego
5. Paisjusz (Martyniuk) – ordynariusz przemysko-gorlicki
6. Sawa (Hrycuniak) – metropolita warszawski i całej Polski

Zobacz też

• Arcykapłanka
• Biskup
• Kardynał
• Prymas