Browar Saskich w Radomiu
 Fragment browaru z pałacykiem właścicieli | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1812 |
| Data zamknięcia |
koniec lat 90. XX w. |
| Właściciel |
Aleksander Kłosowski, Józef, Jan i Józef Sascy |
| Produkcja piwa |
14.000 hl w 1914 |
| Marki |
Bawarskie, Eksportowe, Porter, Pilzeńskie, Marcowe, EL |
| Dane adresowe | |
| ul. Limanowskiego 29, Radom | |
Położenie na mapie Radomia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 51°23′48,3990″N 21°08′10,1310″E/51,396777 21,136147
| |
Browar Saskich w Radomiu – browar działający od 1812 do lat 90. XX wieku w Radomiu. Jeden z jego budynków został wpisany do rejestru zabytków[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Niewielkich rozmiarów zakład browarniczy zbudował Aleksander Kłosowski w 1812[2][3]. Rozbudował go po powstaniu listopadowym osiadły w Radomiu Józef Saski (1812-1892), który ożenił się z Anną Kłosowską. Rodzinny interes rozwijał też syn Józefa, Juliusz (1849-1919), który umiejętności piwowarskie doskonalił w Moskwie, Niemczech i Austrii. Po spłaceniu wspólników stał się jedynym właścicielem przedsiębiorstwa i na tyle dobrze prowadził sprzedaż, że wybudował niewielki pałacyk przy browarze. Produkowano wówczas następujące gatunki piwa: Bawarskie, Eksportowe, Porter, Pilzeńskie, Marcowe oraz (najsłynniejsze[2]) EL, które reklamowano sloganem: Wszak wszyscy to wiecie, Radom słynie w świecie, od Karpat po Hel, piwem Saskiego EL[4].
.jpg)
W latach 1901-1907 budynki produkcyjne zmodernizowano oraz przebudowano według projektu Antoniego Wąsowskiego. Zainstalowano maszynę parową, wkrótce zastąpioną silnikami spalinowymi. produkowano piwa pilzneńskie Jasne, bawarskie Lagrowe i zwyczajne. Kupiono też posesję po dawnym browarze Zeligera na terenie podmiejskiej wsi Oświęcim i uruchomiono fabrykę wódek oraz likierów. Juliusz Saski został odznaczony w 1899 za "postęp w przemyśle piwowarskim, za wysoce ekstraktowe piwo monachijskie" złotym medalem na Wystawie Przemysłowo-Rolniczej w Radomiu. Po jego śmierci interes przejęli synowie: Jan i Józef, którzy uruchomili przedsiębiorstwo pod nazwą Browar Parowy Jan Saski i S-ka. Wprowadzili na rynek nowe gatunki piwa, niektóre opatentowali i ulepszyli technologię (w 1914 produkowali 14.000 hektolitrów piwa i jako pierwsi w Polsce zainstalowali aluminiowe zbiorniki na piwo[2]). W 1929 dysponowali czternastoma składami piwa na Mazowszu i w Świętokrzyskiem[4].
W trakcie okupacji niemieckiej Jan Saski zatrudniał w browarze znacznie więcej osób, niż było potrzeba, chroniąc ludność przed wywózkami na roboty przymusowe. Przydzielał też deputaty piwa na spieniężenie. Ukrywał Żydów i pomagał im materialnie, ocalając od śmierci z rąk Niemców[4].
W 1948 zakład znacjonalizowano, mimo wysłanego przez pracowników do wicemarszałka Sejmu Stanisława Szwalbego listu z prośbą o pozostawienie właścicieli. Został włączony do Radomskich Zakładów Spożywczych Przemysłu Terenowego[2]. Jan Saski pracował jeszcze przez krótki czas w swoim byłym browarze jako kierownik techniczny, ale wkrótce komuniści zabronili mu to robić[4].
Po 1989 przedsiębiorstwo nabył Browar Warka, ale w końcu lat 90. XX w. produkcję wstrzymano. Budynki za darmo przejęło miasto, jednak właściciel zastrzegł, że nie wolno w nich warzyć piwa. Obiekty niszczały, kilkakrotne próby sprzedaży zakończyły się fiaskiem[1], a z czasem nabył je właściciel browaru "Czarny Kot"[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Izabela Kozakiewicz, Browar Saskich przy Limanowskiego w Radomiu idzie pod młotek, „Radom Nasze Miasto”, 24 lutego 2016.
- ↑ a b c d Radom przemysłowy, Urząd Miejski w Radomiu, 2023 (folder turystyczny)
- ↑ Tomasz Dybalski, Do Browaru Saskich wraca życie. Będzie tam Browar Radom. "Odbudujemy legendę", „Gazeta Wyborcza. Radom”, radom.wyborcza.pl, 6 kwietnia 2018 [dostęp 2023-12-16].
- ↑ a b c d e Małgorzata Rusek, Jak Browar Saskich sławił Radom od Karpat po Hel, „Gazeta Wyborcza”, radom.wyborcza.pl, 6 kwietnia 2018 [dostęp 2023-12-16] (pol.).