Druskieniki
54°01′N 23°58′E/54,016667 23,966667
 Jezioro w parku | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Okręg | |||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
27 km² | ||||
| Populacja (2018) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
313 | ||||
| Kod pocztowy |
LT-66204 | ||||
Położenie na mapie Litwy  | |||||
| 54°01′N 23°58′E/54,016667 23,966667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
.png)
Druskieniki[1][2] (czasem błędnie Druskienniki; lit. Druskininkai ⓘwymowa) – miasto na Litwie, w Dzukii, popularne uzdrowisko położone na brzegu Niemna. Ludność: 16 647 mieszkańców (2006)[3], powierzchnia miasta – 22 km². Największe i najnowocześniejsze uzdrowisko na Litwie, jedno z najlepszych uzdrowisk klimatycznych i balneologicznych w Europie. Występują tu liczne źródła mineralne i pokłady borowiny[4]. Znajduje się tu 9 sanatoriów i centrum balneologiczne[5].
Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w starostwie niegrodowym przewalskim w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[6].
Pochodzenie nazwy[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości pochodzi najprawdopodobniej od litewskiego słowa druskininkas oznaczającego człowieka zajmującego się warzeniem soli[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W I Rzeczypospolitej[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze pisemne wzmianki o Druskienikach pochodzą z 1636, choć najprawdopodobniej już w XIII wieku było tu grodzisko, które w 1308 spłonęło, po czym okolica się wyludniła. W XVIII wieku miejscowy znachor Pranas Surutis (Słony), jako pierwszy zastosował wodę ze źródeł solankowych do leczenia.
W 1794, na mocy dekretu króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego Druskieniki zyskały status miejscowości leczniczej.
Pod zaborami[edytuj | edytuj kod]
Badaniem leczniczych właściwości źródeł na początku XIX wieku zajął się polski profesor chemii Uniwersytetu Wileńskiego, Ignacy Fonberg. Badaniami tymi zainteresował się car Mikołaj I i 31 grudnia 1837 roku nadał Druskienikom tytuł uzdrowiska, rozpoczęto budowę drewnianych zabudowań kurortu. Datę tę uważa się za oficjalny rok założenia uzdrowiska[4]. Wkrótce uzdrowisko zyskało dużą popularność wśród mieszkańców pozostałych rejonów byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
W II Rzeczypospolitej[edytuj | edytuj kod]
Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920 drewniany most na rzece Niemen miał kluczowe znaczenie dla ataku polskiej Północnej Grupy Uderzeniowej podczas Bitwy Niemeńskiej – 23 września 1920 roku stał się polem starcia pomiędzy siłami polskimi a litewskimi. Kawalerzyści 3 pułku ułanów Dzieci Warszawy z 4 Brygady Jazdy pod dowództwem mjr. Cypriana Bystrama w szyku pieszym próbowali około godz. 11 bezskutecznie sforsować i odbić most obsadzony przez litewski 3 batalion 2 pułku piechoty. W godzinach popołudniowych na pomoc przyszedł szwadron 211 pułku ułanów dowodzony przez majora Władysława Dąbrowskiego. Atak kawalerii około godz. 16 został uwieńczony zdobyciem w stanie nieuszkodzonym mostu na Niemnie w Druskienikach i wzięciem do niewoli 80 żołnierzy litewskich[7]. Maszerujące za kawalerią dywizje piechoty w szeregu starć skutecznie wyeliminowały z walki wojska litewskie, które w czasie całej bitwy niemeńskiej nie zagrażały już tyłom grupy uderzeniowej.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku miasto zamieszkiwało 989 osób, wśród których 646 było wyznania rzymskokatolickiego, 46 prawosławnego, 3 ewangelickiego a 294 mojżeszowego. Jednocześnie 700 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 8 białoruską, 242 żydowską, 20 rosyjską a 19 litewską. Było tu 308 budynków mieszkalnych[8].
W okresie międzywojennym była tu strażnica Korpusu Ochrony Pogranicza.
W 1929 społeczność żydowska posiadała synagogę[9].
.jpg)
Po I wojnie światowej miasto znalazło się na terytorium Polski. Popularność uzdrowiska wzrosła znacznie dzięki Józefowi Piłsudskiemu, który wielokrotnie w nim wypoczywał.
W latach 1929–1932 polscy architekci poczynili wielkie starania w kwestii rozbudowania kurortu. Pod kierunkiem dr E. Lewickiej zbudowano „Zakład Leczniczego Stosowania Słońca, Powietrza i Ruchu”, w którym na początku powstały szatnie męskie, zaprojektowane przez Edgara Norwertha, a w 1931 r. szatnie damskie według projektu architekta zdrojowego Jana Jabłońskiego. W 1932 roku wybudowano dwa żelbetowe baseny według projektu inż. Aleksandra Szniolisa. W 1931 roku według projektu Jana Jabłońskiego wybudowano w parku zdrojowym modernistyczną Pijalnię Wód Mineralnych[10]. W 1934 r. doprowadzono do Druskienik linię kolejową.
W 1928 r. Druskieniki zostały uznane za uzdrowisko posiadające charakter użyteczności publicznej[11].
.jpg)
W Druskienikach bywali Józef Ignacy Kraszewski, Stanisław Moniuszko, Juliusz Osterwa, Hanka Ordonówna, miał tu swój dworek, tak zwaną „Pogankę” Józef Piłsudski (została wyburzona w 1964 roku z inicjatywy miejscowych władz).
Józef Piłsudski w Druskienikach[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy raz Józef Piłsudski spędził urlop w uzdrowisku w czerwcu 1924 r. Przybył wtedy do Druskienik wraz z rodziną i zamieszkał w drewnianym domu pani Balcewiczowej przy ul. Jasnej 8, gdzie kończył książkę Rok 1920. Dom ten był bardzo skromny, bez elektryczności, a prace Piłsudski prowadził przy lampie naftowej. Potem Piłsudski zamieszkał w domku „Na Pogance” nad Niemnem w wynajętym małym, bardzo prymitywnym domku, z minimalnymi meblami. O komfort zupełnie nie dbał. Odpoczywał tu bardzo dobrze, chodząc na spacery wzdłuż Niemna lub patrząc na rzekę z ławki w parku. Przywoził ze sobą zawsze wiele książek i dużo wtedy czytał. Podczas pobytu w Druskienikach w 1924 roku Piłsudski zachorował, w związku z czym jego lekarzem została 28 letnia dr Eugenia Lewicka, z którą pozostawał w następnych latach w bardzo bliskiej zażyłości (podejrzewano wieloletni romans)[12]. Liczne doroczne pobyty Piłsudskiego w uzdrowisku spopularyzowały miejscowość wśród kuracjuszy. Marszałka przyjmował tam lekarz pediatra i popularyzator uzdrowiska, prof. Wacław Jasiński[13]. W lutym 1928 r. Rada Miejska Druskienik nadała Józefowi Piłsudskiemu honorowe obywatelstwo miasta[14]. Dom „Na Pogance” rozebrano w 1964 roku.
II wojna światowa i okres powojenny[edytuj | edytuj kod]
Polska utraciła Druskieniki po agresji ZSRR na Polskę, które w 1939 zostały włączone do Białoruskiej SRR, a 3 sierpnia 1940 do Litewskiej SRR[15]. Po ataku III Rzeszy na ZSRR, Druskieniki były pod okupacją niemiecką w latach 1941–1944 i należały do okręgu białostockiego III Rzeszy.
Podczas okupacji hitlerowskiej, w lipcu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1000 osób. 2 października 1942 roku Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto. Żydów wywieziono do obozu w Kiełbasinie[16].
W granicach Związku Radzieckiego znajdowały się od 1944, do jego rozpadu w 1991. Od wspomnianego roku Druskieniki należą do Litwy, są stolicą rejonu druskienickiego na terenie okręgu olickiego.
W Druskienikach znajduje się jeden z największych w Europie aquaparków. W pobliżu miasta położone jest plenerowe muzeum pamiątek poradzieckich – Park Grūtas.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
- kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej – wzniesiony w latach 1912–1931, według projektu architekta Stefana Szyllera;
- kościół św. Bartłomieja na przedmieściu Rotnica (dawna wieś), we wnętrzu obraz Matka Boska Szkaplerzna z połowy XVIII wieku z kościoła karmelitów w Grodnie
- cerkiew prawosławna pw. Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” z 1865, parafialna;
- drewniana zabudowa willowa z przełomu XIX i XX wieku:
- willa „Imperial” – jeden z pierwszych domów wypoczynkowych, ul. Maironio 14
- willa „Omega” z lat dwudziestych XX wieku, ul. Maironio 16
- willa „Maur”, ul. Vasario 16-osos 1
- willa przy ul. Kosciuskos 7
- willa Markiewiczów, ul. św. Jakubo 17 (ob. muzeum rzeźbiarza Jacques’a Lipchitza)
- willa Kiersnowskich – z początku XX wieku, obecnie siedziba Muzeum Miejskiego
- dawne łazienki zdrojowe z 1894 roku, będące najstarszym budynkiem tego typu na Litwie[4]
- miejscowy cmentarz katolicko-prawosławny założony w XIX wieku
Niezachowane:
- dworek Józefa Piłsudskiego – wyburzony przez władze sowieckie w 1964 r.
- cerkiew św. Pantelejmona – po II wojnie światowej zaadaptowana przez miejscowe władze na klub, a następnie zburzona
- cerkiew św. Gabriela Zabłudowskiego – prawosławna cerkiew cmentarna wzniesiona w 1895. Nieużytkowana od 1962 r., uległa dewastacji, rozebrana w kwietniu 2018 r.[17] (na jej miejscu powstaje nowa świątynia)[18]
Ludzie związani z Druskienikami[edytuj | edytuj kod]
- Maria Borkowska-Flisek – polska działaczka, animator kulturalny, organizator wystaw i akcji plastycznych
- Jarema Bujakowski – indyjski sportowiec polskiego pochodzenia, narciarz, olimpijczyk, urodził się i pierwsze lata życia spędził w Druskienikach
- Mikalojus Konstantinas Čiurlionis – litewski kompozytor, malarz i grafik
- Jan Czeczot – polski poeta i etnograf
- Stanisław Grzegorzewski – polski historyk, autor pierwszego przewodnika po Druskienikach
- Halina Korolec-Bujakowska – polska podróżniczka i reportażystka, mieszkała w Druskienikach, stąd wraz z mężem Stanisławem wyruszyła w podróż motocyklem do Chin
- Eugenia Lewicka – polska lekarka, fizjoterapeutka, jedna z prekursorów medycyny sportowej w Polsce, organizator Zakładu Kąpieli Słoneczno-Powietrznych i Kuracji Sportowej w Druskienikach (1924)
- Jacques Lipchitz – francuski rzeźbiarz pochodzenia żydowskiego
- Józef Markiewicz – polski lekarz i działacz społeczny związany z Warszawą i Druskienikami
- Witold Markiewicz – polski inżynier i samorządowiec, od 1927 burmistrz Druskienik
- Włodzimierz Mazurkiewicz – polski inżynier, lotnik, jeden z pionierów polskiego lotnictwa, podróżnik, działacz oświatowy
- Jan Zbigniew Mikulski – polski lotnik i szybownik, instruktor szybownictwa Wojska Polskiego i LOPP, lotnik Polskich Sił Zbrojnych i RAF, major lotnictwa i instruktor lotniczy w Pakistańskich Siłach Powietrznych (RPAF)
- Hipolit Milewski – polski ziemianin, pisarz i komentator polityczny, inicjator budowy Teatru polskiego w Wilnie
- Mieczysław Niedziński – polski uczestnik obrony Lwowa, żołnierz Armii Krajowej, dowódca partyzantki w stopniu podporucznika w Okręgu Grodzieńskim i Nowogródzkim, uczestnik operacji Ostra Brama, po której uniknął rozbrojenia przez sowietów
- Jan Pilecki – polski lekarz, dziennikarz i działacz społeczny związany z Druskienikami
- Józef Piłsudski – polski działacz niepodległościowy, dowódca wojskowy, polityk, naczelnik państwa polskiego w latach 1918–1922 i naczelny wódz Armii Polskiej od 11 listopada 1918, pierwszy marszałek Polski od 1920
- Marian Turski – polski historyk i dziennikarz żydowskiego pochodzenia, obecny przewodniczący Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny
- Bolesław Wołejko – polski ksiądz rzymskokatolicki i działacz społeczny związany z Druskienikami, inicjator budowy kościoła oraz wieloletni proboszcz parafii Matki Boskiej Szkaplerznej
- Walter Buchinski – ojciec aktora Charlesa Bronsona
Współpraca zagraniczna[edytuj | edytuj kod]
Następujące miasta są miastami partnerskimi Druskienik[19]:
Do 25 lutego 2022 roku miastami partnerskimi Druskienik były także Grodno, Dzierżyńsk i Petersburg, jednakże z powodu inwazji Rosji na Ukrainę strona litewska zakończyła współpracę[20].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Park -
Muzeum -
Plan miasta -
Aquapark
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
- ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2013, s. 30. ISBN 978-83-254-1988-2. [dostęp 2020-03-08].
- ↑ Strona internetowa miasta. [dostęp 2007-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-02)].
- ↑ a b c d Litwa. Piękna nieznajoma. Wilno: Margi raštai, 2005. ISBN 9986-09-291-4.
- ↑ Druskininkai. [dostęp 2009-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-27)]. (ang.).
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 87.
- ↑ Lech Wyszczelski, „Wojna polsko-rosyjska 1919-1920”, tom 2, Bellona, Warszawa 2010,s. 517.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 30.
- ↑ Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 113.
- ↑ Architektura i Budownictwo nr 12 z 1932 r., s. 365–384.
- ↑ (Art. 2) Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. zmieniające ustawę o uzdrowiskach (Dz.U. z 1928 r. nr 36, poz. 331).
- ↑ Romansy i awansy – Polityka.pl [online], www.polityka.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
- ↑ Spotkania z marszałkiem Piłsudskim w Druskienikach. tygodnik.lt. [dostęp 2014-11-20].
- ↑ Adam Lewandowski „Józef Piłsudski w Druskiennikach” Drukarnia Tinta, Działdowo, Reprint 2008.
- ↑ Dzierżanowski, Rajpert i Krystek 1975 ↓, s. 1.
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 884.
- ↑ Druskininkų senųjų kapinių komplekso senosios kapinės. kvr.kpd.lt. [dostęp 2021-03-25]. (lit.).
- ↑ БОГОСЛУЖЕНИЕ В ДРУСКИНИНКАЙ. orthodoxy.lt, 16 września 2018. [dostęp 2021-06-30]. (ros.).
- ↑ Druskininkų savivaldybė – Tarptautinis bendradarbiavimas [online], www.druskininkai.lt [dostęp 2017-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-30].
- ↑ Druskininkai nutraukė bendradarbiavimą su Rusijos ir Baltarusijos miestais – partneriais. manodruskininkai.lt, 2022-03-03. [dostęp 2023-03-15]. (lit.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Lech Dzierżanowski, Stanisław Rajpert, Józef Krystek: Związek Radziecki. Przyroda - Człowiek - Gospodarka. Warszawa: 1975.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Druskieniki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 167.
- Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona