Pogórze (województwo opolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pogórze
wieś
Ilustracja
Kościół
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Biała

Liczba ludności (2011)

736[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-220[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0491469

Położenie na mapie gminy Biała
Mapa konturowa gminy Biała, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pogórze”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Pogórze”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Pogórze”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Pogórze”
Ziemia50°27′52″N 17°41′40″E/50,464444 17,694444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Pogórze (dodatkowa nazwa w j. niem. Pogosch) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała[4][5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 736 osób[2].

Do wsi należy przysiółek Frącki i kolonia Pogórze[4][6].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 14 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Niska bonitacja nie pozwala na osiągnięcie wysokich plonów w uprawach polowych[8].

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

W Pogórzu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Pogórza wynoszą 607 mm. Dominują wiatry zachodnie[9].

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Pogórze[4][10]
SIMC Nazwa Rodzaj
0491475 Frącki przysiółek
0491481 Nagłów osada leśna
0491498 Pogórze kolonia

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa wsi jest zaliczana do nazw topograficznych (określenie terenu według jego właściwości naturalnych, przyrodniczych – ukształtowania powierzchni ziemi, szaty roślinnej, świata zwierzęcego). Pochodzi od wyrazu pogórze, które oznacza małe wzniesienie. Według miejscowej legendy nazwa wywodzi się od pożaru (pogorzelisko, pogorzało), jednak nie znajduje ona potwierdzenia w ustaleniach językoznawców[11].

W różnych latach wieś była wzmiankowana pod następującymi nazwami: 1384 Pogors, 1534 Pogortzi, 1679 pago Pogursz, Pogorszek, 1688 Pogorss, 1743 Poggortz, 1784 Pogorz, 1886 Pogasch, 1920 Pogórz[11].

Ze względu na jej polskie pochodzenie, w 1936 w miejsce nazwy nazistowska administracja III Rzeszy wprowadziła nową, niemiecką – Brandewalde[12].

W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Pogórz[13]. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946[14].

W gwarach prudnickich często występuje jako Pogorzi[11].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Kaplica wzniesiona w 1861
Widokówka z Pogórza z 1909

Pogórze zostało założone na początku pierwszej połowy XIV wieku. Pierwsze pisane wzmianki o wsi pochodzą z 1384[8].

W drugiej połowie XVI wieku Pogórze było zamieszkiwane przez ok. 40. poddanych (jako głowy rodzin), z czego szesnastu było zagrodnikami. Powierzchnia sołectwa wynosiła 2 łany z należącą do niego karczmą, kramem szewskim i piekarniczym, dwoma ogrodami i wolnym wygonem dla owiec. Miejscowy sołtys płacił podatek w wysokości 5 florenów i 12 groszy. Mógł zachowywać co trzeci halerz z pobieranych kar od mieszkańców. Roczna opłata wsi dla państwa na zamku w Chrzelicach wynosiła 1 wół. Wspólnie z Rzymkowicami utrzymywała strażnika na zamku za 4 floreny. Mieszkańcy płacili dziesięcinę księdzu w Solcu. Kowal Paul Tirsch płacił podatek w wysokości 1 florena i 12 groszy. Podkuwał trzy razy w roku na zamku w Chrzelicach 4 konie pociągowe[11].

W XVI wieku miejscowość zamieszkiwało więcej mieszkańców. Głównych przedstawicieli rodzin było około 50. Wśród nich znajdowali się chłopi wolni i pańszczyźniani, rolnicy, chałupnicy, zagrodnicy oraz wolni sołtysi, którymi w połowie XVIII wieku byli Walentin Botto i Jacob Kurtzweil. Miejscowy młynarz Michael Juraschek posiadał we wsi własny młyn. Mieszkał obok małego stawu Radematz (obecna ul. Stawowa). Pogórze posiadało specjalne pańskie kwatery dla myśliwych usytuowane w środku wsi[11]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[15]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[16].

Pieczęć Pogórza (1885)

W połowie XIX wieku wieś była znacznie bardziej rozwinięta. Mieszkało w niej ok. 840 osób, w tym 80 rolników, ok. 80 chałupników, 3 handlarzy zbożem, 1 karczmarz, 1 handlarz bydłem, 2 piekarzy, 2 kowali 1 garncarz, 1 kramarz, 1 leśniczy i kilkanaście zagrodników. Domów było ponad 80. Od 1828 funkcjonowała dwuklasowa szkoła, do której uczęszczało ponad 250 dzieci. Nauczał w niej jeden nauczyciel z pomocnikiem. Urząd sołtysa był dziedziczny. Mieszkańcy byli w większości katolikami. 10 miejscowych ewangelików uczęszczało na msze do zamku w Chrzelicach[11]. Od 4 do 11 lutego 1832 w Pogórzu panowała epidemia cholery[17]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa z kosą na ramieniu skierowanego w prawo, za nim wysoka trawa, a w otoku napis: GEMEINDE POGOSCH / KREIS NEUSTADT O/S. (pol. Gmina Pogórze / Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)[18].

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1281 mieszkańców Pogórza 111 posługiwało się językiem niemieckim, 1034 językiem polskim, a 136 było dwujęzycznych[19]. Po I wojnie światowej we wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej[20]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Pogórze znalazło się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[21], w obwodzie nr 9 powiatu prudnickiego[22]. Do głosowania uprawnione były w Pogórzu 1052 osoby, z czego 660, ok. 62,7%, stanowili mieszkańcy (w tym 615, ok. 58,5% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 1038 głosów (ok. 98,7% uprawnionych), w tym 1037 (ok. 99,9%) ważnych; za Niemcami głosowało 976 osób (ok. 94,1%), a za Polską 61 osób (ok. 5,9%)[23].

Krótko po II wojnie światowej wieś nosiła nazwę Pogórz[11].

W latach 1945–1950 Pogórze należało do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 i 1973–1975 wieś należała do gminy Łącznik[24][25][26].

We wsi funkcjonował punkt sanitarny Polskiego Czerwonego Krzyża[27].

W latach 2002–2009 we wsi wybudowany został kościół św. Teresy Benedykty od Krzyża[28]. W 2007 Pogórze przystąpiło do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[29].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Tablica z podwójną nazwą przed wjazdem do Pogórza od strony Korfantowa

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[33]:

  • dom, z XIX w., wypisany z księgi rejestru.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Pogórzu chronione są ponadto[34]:

  • kaplica-dzwonnica
  • kuźnia (remiza strażacka)
  • przepust drogowy, droga powiatowa 1206

Transport[edytuj | edytuj kod]

Przystanek autobusowy

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

Przez Pogórze przebiega droga wojewódzka

Transport autobusowy[edytuj | edytuj kod]

Pogórze posiada połączenia autobusowe z Białą, Głuchołazami, Korfantowem, Opolem, Prudnikiem, Rzymkowicami. We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe – „Pogórze”, „Frącki”[35].

Transport autobusowy w Pogórzu obsługiwany był przez PKS Prudnik[36]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[37]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[38], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[39]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[40]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Pogórzu i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[41]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[42].

Kultura[edytuj | edytuj kod]

W Pogórzu działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[43].

Religia[edytuj | edytuj kod]

W Pogórzu znajduje się katolicki kościół św. Teresy Benedykty od Krzyża, który należy do parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Łączniku (dekanat Biała). We wsi znajduje się kaplica św. Rocha[44].

Sport[edytuj | edytuj kod]

1 sierpnia 2023 przez Pogórze przebiegała trasa wyścigu Tour de Pologne[45].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

We wsi funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne „Dziki Raj”[46]. Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Pogórzu[47]. Przez Pogórze przebiega trasa Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej, za przejechanie którego PTTK Prudnik przyznaje odznakę[48].

Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Przez Pogórze prowadzi szlak rowerowy[49]:

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Pogórzu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[50].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 16 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Posterunek Policji w Białej)[51].

Ludzie związani z Pogórzem[edytuj | edytuj kod]

  • Teodor Obremba (1890–1951) – lekarz, działacz narodowy i samorządowy, urodzony w Pogórzu
  • João Batista Przyklenk (1916–1984) – wikariusz apostolski Apostolskiego Wikariatu Północnej Norwegii, ordynariusz Januárii, urodzony w Pogórzu

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 106812
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 946 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ Przeglądanie TERYT (Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-01-04].
  6. ↑ GUS. Rejestr TERYT.
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-08-21].
  8. ↑ a b Pogórze – Urząd Miejski w Białej [online], biala.gmina.pl [dostęp 2020-08-21].
  9. ↑ Klimat: Pogórze: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-08-21].
  10. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  11. ↑ a b c d e f g Krótka historia wsi Pogórze [online], web.archive.org, 11 września 2007 [dostęp 2020-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-11].
  12. ↑ GOV :: Pogórze, Pogosch, Brandewalde [online], gov.genealogy.net [dostęp 2020-08-21].
  13. ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 37.
  14. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  15. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  16. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  17. ↑ Hellfeier 2014 ↓, s. 84.
  18. ↑ 974 Pogosch (Pogórze) III [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  19. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
  20. ↑ Pomnik poległych w wojnach światowych, Pogórze – polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2020-08-21].
  21. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  22. ↑ Hellfeier 2014 ↓, s. 100.
  23. ↑ Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W [online], web.archive.org, 29 stycznia 2017 [dostęp 2023-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-29].
  24. ↑ Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad (stan z dnia 1 stycznia 1946), Wydawnictwa Instytutu Śląskiego, 1947.
  25. ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
  26. ↑ Uchwała Nr XVIII/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie opolskim (Dz. Urz. WRN w Opolu z 11 grudnia 1972 r. Nr 14, poz. 167).
  27. ↑ Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949, s. 167.
  28. ↑ Tomasz Heda. Nowy kościół w Pogórzu budowany ofiarnością sześciu dekanatów. „Ziemia Prudnicka”, s. 259–261, 2007. Andrzej Dereń – redaktor naczelny. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”. 
  29. ↑ Pogórze [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 8 lipca 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
  30. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien [online], verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
  31. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 219.
  32. ↑ a b c d Pogórze [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  33. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 103. [dostęp 2013-01-08].
  34. ↑ Ewidencja – Gmina Biała [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-02-11].
  35. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Pogórze, gm. Biała [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18].
  36. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  37. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  38. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  39. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  40. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  41. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  42. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  43. ↑ DFK Pogórze / Pogosch
  44. ↑ Parafie według dekanatów [online], diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-02] (pol.).
  45. ↑ Andrzej Dereń, Którędy i kiedy przejadą uczestnicy Tour de Pologne? Interaktywna mapa / czasy przejazdów [online], Teraz Prudnik!, 31 lipca 2023 [dostęp 2023-08-01] (pol.).
  46. ↑ Katarzyna Kolasińska-Morawska, Katalog gospodarstw agroturystycznych, Suchy Bór–Opole: Studio 4 Andrzej Nowak na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, s. 60, ISBN 978-83-60455-49-4.
  47. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  48. ↑ Regulamin Odznaki Turystyczno-Krajoznawczej Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-08].
  49. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
  50. ↑ Jednostki OSP oraz OSP KSRG – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku [online], gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  51. ↑ Posterunek Policji w Białej [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Biała
Miasto
Wsie
Osady leśne
Części miasta
Części wsi
Kolonie wsi
Przysiółki wsi
Nieoficjalne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pogórze_(województwo_opolskie)&oldid=73452763”