Wołkowysk

Kościół katolicki pw. św. Stanisława Kostki (zniszczony)

Cerkiew pw.św.Apostołów Piotra i Pawła w Wołkowysku (początek XXw.)

Wołkowysk (biał. Ваўкавыск, Vaŭkavysk, ros. Волковыск, Wołkowysk) – miasto na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, stolica rejonu wołkowyskiego, nad Wołkowyją, w pobliżu jej ujścia do Rosi; 44 tys. mieszkańców (2010); przemysł maszynowy, metalowy, elektrotechniczny, mineralny, drzewny, chemiczny, spożywczy; węzeł kolejowy.

Historia

Gród został założony przez litewskiego księcia Mendoga. Następnie należał do książąt włodzimiersko-wołyńskich. W XIV wieku ponownie włączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego.

W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Wołkowysku mieściło się starostwo grodowe i siedziba powiatu w województwie nowogródzkim. Tu odbywały się sejmiki generalne dla całej Litwy. Do znaczniejszych rodzin Wołkowyska należeli m.in. Gołgowscy i Piotrowicze.

• 1386 – 11 stycznia na zamku w Wołkowysku poselstwo polskiej szlachty zawarło z Władysławem Jagiełłą umowę, na mocy której m.in. Jagiełło miał objąć polską koronę i Jadwigę Andegaweńską za żonę.
• 1507 – nadanie praw miejskich przez króla Zygmunta I Starego.
• 1522 – na zamku przebywał król Polski Zygmunt I Stary.
• 1569 – po unii lubelskiej miasto w Rzeczypospolitej Obojga Narodów
• 1655 – zamek zniszczyły wojska szwedzkie Karola X Gustawa
• 1795 – pod zaborem rosyjskim
• 1812 – spalenie miasta podczas walk wojsk Napoleona z wojskami rosyjskimi
• 1815 – kongres wiedeński – potwierdzenie przynależności do Rosji
• 1863 – w powstaniu styczniowym wzięła udział kompania wołkowyska pod dowództwem Gustawa Strawińskiego
• 1886 – budowa linii kolejowej do Białegostoku
• 1906 – budowa linii kolejowej do Siedlec
• 1919 – 1939 Wołkowysk w II Rzeczypospolitej w województwie białostockim; siedziba wiejskiej gminy Biskupice.
• 1919 – pod miastem ma miejsce pierwsze starcie wojsk polskich z bolszewikami w wojnie polsko-bolszewickiej
• 24 lipca 1919 – wyparcie sił polskich zajęcie miasta przez bolszewicką 16 Armię.
• 1920 – zdobycie miasta przez polską 3 Dywizję Piechoty Legionów gen. Leona Berbeckiego.
• 1922 – 8 grudnia koszary w mieście zajął 3 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego.
• 1924 – utworzono Dowództwo VIII Brygady Kawalerii.
• 1939 – w czasie kampanii wrześniowej sformowana została Rezerwowa Brygada Kawalerii "Wołkowysk".
• 1939–1941 – okupowany przez ZSRR, miejsce przetrzymywania przez Armię Czerwoną jeńców polskich, wywózki Polaków
• 1941–1944 – okupowany przez Niemcy, zagłada ludności żydowskiej
• 1949 – ostatnie walki Armii Krajowej w okolicach miasta
• 1945–1991 – w Białoruskiej SRR
• od 1991 w Republice Białorusi

Zabytki

• Góra Zamkowa (Góry Szwedzkie) z miejscem po zamku z XIV w.
• kościół parafialny z 1841 r.
• cerkiew z 1874 r.
• cmentarz powstańców styczniowych 1863 r. i żołnierzy Wojska Polskiego poległych w latach 1919-1920
• koszary 3 Pułku Strzelców Konnych
• Dworek tzw. Dom Bagrationa – obecnie muzeum historyczno-wojskowe.

Ludzie związani z Wołkowyskiem

• Ludwik Benoit – polski aktor teatralny i filmowy,
• Helena Bohdan - polska nauczycielka i działaczka polskiej społeczności na Białorusi,
• Jerzy Bołędź - polski właściciel ziemski i działacz społeczny związany z Grodzieńszczyzną, poseł na Sejm IV kadencji (1935–1938),
• Janusz Brochwicz-Lewiński - polski żołnierz Armii Krajowej w batalionie "Parasol", generał brygady,
• Dawid Janowski – francuski szachista polskiego pochodzenia, uczestnik meczu o mistrzostwo świata z Emanuelem Laskerem,
• Eugeniusz Kabatc – polski prozaik oraz tłumacz literatury,
• Artur Julian Kowzan – polski pisarz i historyk,
• Tadeusz Kruczkowski - polski historyk, działacz mniejszości, polskiej na Białorusi, prezes Związku Polaków na Białorusi w latach 2000–2005,
• Stanisław Plewa – polski geofizyk, profesor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie,
• Teresa Torańska – polska dziennikarka i pisarka,
• Zofia Wilczyńska - polska aktorka

Zobacz też

• Synagoga w Rosiu

Bibliografia

• Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. T. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 696. ISBN 978-83-11-11934-5.

Linki zewnętrzne

• Strona rejonu
• Wołkowysk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 875 .
• Pierwsi Sowieci w Wołkowysku. Biblioteka Kresy24.pl
• Dokument króla Zygmunta Starego z Wołkowyska
• zabytki na stronie Radzima.org
• Ulica Rynkowa przed 1914 r, pocztówka.