Łuck

Wieża zamku w Łucku

Plik:Luck coa XVIII XIX.png

herb z przełomu XVIII wieku

Łuck (Łućk, ukr. Луцьк, łac. Luceoria) – miasto w zachodniej Ukrainie, stolica obwodu wołyńskiego, nad rzeką Styr (dopływ Prypeci). 202,5 tys. mieszkańców (2004).

Historia

Pierwsza wzmianka o Łucku pochodzi z 1085. W 1073 Łuck wszedł w skład księstwa włodzimierskiego. W 1083 na miasto napadają Litwini i Jaćwingowie. W 1321 na Łuck napada Giedymin, osadza w min swego starostę. W 1325 Lubart wznosi Zamek Dolny, Zamek Górny założony potem przez Olgierda lub Witolda. W 1366 wyprawa Kazimierza Wielkiego na Lubarta. W 1364 król Kazimierz Wielki ufundował biskupstwo wołyńskie z siedzibą biskupa najpierw we Włodzimierzu, a od początku XVw. w Łucku. Biskupstwo łuckie istniało de facto od 1375. Diecezja obejmowała pięć województw: wołyńskie, podlaskie, brasławskie, brzeskie i wielką część Rusi. Z czasem kościołem katedralnym został kościół pw. Św. Trójcy, wybudowany około 1425. W 1539 biskup Falczewski wzniósł kościół kamienny. W 1630 biskup Achacy Grochowski sprowadził do Łucka relikwie św. Recessa Męczennika, który stał się patronem miasta.

W 1429 na zamku w Łucku odbył się trwający od 6 stycznia przez 13 tygodni zjazd monarchów europejskich. Wśród obecnych w Łucku władców byli: wielki książę litewski – Witold; król Polski – Władysław II Jagiełło z królową Zofią; cesarz niemiecki – Zygmunt Luksemburski z cesarzową; król duński – Eryk VII; wielki książę moskiewski – Wasyl Wasyliewicz (zięć Witolda); wielki mistrz zakonu krzyżackiego – Russdorff; wielki mistrz kawalerów mieczowych – Zygfryd; legat papieski; metropolita Rusi – Focyusz, chanowie Tatarów perekopskich i zawołżańskich; hospodar Wołoszczyzny; książęta mazowieccy, pomorscy, śląscy, twerscy i odojewscy, posłowie Cesarza Bizantyjskiego, Jana VIII Paleologa. Przedmiotem obrad był projekt obrony przeciwko grożącej Europie potędze Imperium Ottomańskiego. W 1431 po śmierci Witolda w Łucku zamknął się Świdrygiełło, gdzie go Polacy oblegali. W 1437 Świdrygiełło oddał Łuck Polsce.

Prawa miejskie Łuck otrzymał w 1432. Oprócz katedry w Łucku wzniesiono kościoły: św. Jakuba, parafialny oo. Dominikanów, Bernardynów, Bonifratrów, Trynitarzy, Brygidek i cerkiew katedralna św. Jana Ewangelisty. Cerkiew pochodziła z XIII w. Pierwszym znanym historii (1326) łuckim biskupem prawosławnym był Teodozjusz. W 1585 władyką był Cyryl Terlecki, który w 1596 podpisał unię brzeską z kościołem katolickim i przysięgę posłuszeństwa papieżowi. Biskup Marcin Szyszkowski założył w Łucku Collegium Societatis Jesu, które znalazło siedzibę w pałacu odstąpionym przez Iwana Czartoryskiego, pierwszego katolika w rodzinie.

W czasach I i II Rzeczypospolitej Łuck był siedzibą władz województwa wołyńskiego. W 1939 zaanektowany przez ZSRR jako część Zachodniej Ukrainy. Po niemieckim ataku na ZSRR Sowieci zabili ok. tysiąca więźniów, w tym wielu Polaków. W latach 1941-1944 pod okupacją niemiecką jako część komisariatu Rzeszy Ukraina. Niemcy zabili zdecydowaną większość miejscowych Żydów. Po wojnie Polaków wysiedlono. Od 1991 w granicach niepodległej Ukrainy jako siedziba władz obwodu wołyńskiego.

Biskupi łuccy

• Izydor -1375-1380-należał do zgromadzenia św.Dominika, był następcą bpa Hynka.Pierwszy biskup, który rządził diecezją włodzimirską w latach 1375-1380.
• Rugian 1380-1400-diecezja włodzimirską rządził w latach 1380-1400
• Grzegorz 1400-1425- z Buczkowa był przeorem konwentu dominikanów w Łucku
• Jędrzej(Andrzej) Spławski- herbu Leliwa 1425-1432?-pierwszy biskup łucki mianowany 21-XII-1425,przeniósł stolicę biskupią z Włodzimierza do Łucka.Nie wiadomo dokładnie kiedy rządził diecezją (po roku 1435 a przed 1459)bp Andrzej Spławski
• Wacław, herbu Korczak do 1436
• Jan Łosowicz 1436-1468
• Marcin Krzeszowicki
• Stanisław Stawski do 1488
• Jan Pudełko
• Albrecht Radziwiłł Jałmużnik
• Paweł Algiwund
• Jerzy Chwalczewski do 1547
• Walerian Protasowicz
• Jan Andruszewicz do 1579
• Wiktoryn Wierzbicki
• Bernard Maciejowski
• Stanisław Gomoliński do 1604
• Marcin Szyszkowski do 1607
• Paweł Wołłowicz
• Paweł Wołucki do 1616
• Henryk Firlej
• Jędrzej Lipski
• Stanisław Łubieński do 1627
• Achacy Grochowski do 1632
• Bogusław Radoszewski do 1638
• Jędrzej Gębicki do 1654
• Jan IV Zamojski do 1655
• Jan Stefan Wydżga do 1659
• Mikołaj Prażmowski do 1666
• Tomasz Leżeński do 1675
• Stanisław Dąmbski
• Stanisław Witwicki do 1688
• Bogusław Leszczyński do 1691
• Franciszek Prażmowski do 1701
• Aleksander Wyhowski do 1714
• Joachim Prebendowski do 1721
• Stefan Rupniewski do 1731
• Jędrzej Załuski do 1739
• Franciszek Antoni Kobielski (1739-1755)
• Antoni Erazm Wołłowicz (1755-1769)
• Feliks Paweł Turski (1769-1790)
• Adam Stanisław Naruszewicz (1790-1798)
• Kasper Cieciszowski (1798-1827)
• Michał Piwnicki (1827-1845)
• Kacper Borowski (1848-1871)
• Szymon Marcin Kozłowski (1883-1899)
• Karol Niedziałkowski (1899-1901)
• Karol Antoni Niedziałkowski (1899-1901)
• Bolesław Hieronim Kłopotowski (1901-1903)
• Ignacy Dubowski (1903-1925)
• Adolf Piotr Szelążek (1925-1950)
• Marcjan Trofimiak (1998-nadal)

Biskupi prawosławni

• Cyryl Terlecki
• Hipacjusz Pociej
• Jeremiasz Poczapowski do 1640
• Atanazy Puzyna 1644-1671
• Gedeon Czetwertyński
• Gedeon Żabokrzycki
• Józef Wyhowski
• Teodozy Rudnicki

Biskupi łuccy zasiadali na przemian z biskupami warmińskimi w Senacie. Kapituła łucka składała się z proboszczów, prałatów łuckiego i brzeskiego, dziekana, archidiakonów łuckiego i brzeskiego, kantora, kustosza, scholastyka, kanclerza i sześciu kanoników. Jeden z członków kapituły obierany był na Trybunał Koronny. Kapituła odbywała posiedzenia dwa razy w roku, na Św. Trójcę i na Wszystkich Świętych. Herb diecezji Św. Trójca Matkę Boską koronująca.

Linki zewnętrzne

• Radziecka mapa topograficzna 1:100 000
• Zdjęcia z Łucka - stolicy Wołynia
• Obejrzyj film o Łucku