Torpedowce typu Schichau (Austro-Węgry)
 SMS „Gaukler” przed modernizacją siłowni. | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy | |
| Stocznia | |
| Wejście do służby |
1886-1894 |
| Wycofanie |
1911-1918 |
| Zbudowane okręty |
22 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa: 78 ton |
| Długość |
39,9 metrów na KLW (całkowita) |
| Szerokość |
4,8 m |
| Zanurzenie |
1,9 m |
| Napęd |
1 maszyna parowa potrójnego rozprężania |
| Prędkość |
18,5 – 19 węzłów |
| Zasięg |
1200 Mm przy prędkości 10 węzłów |
| Załoga |
16 |
| Uzbrojenie | |
Torpedowce typu Schichau – austro-węgierskie torpedowce z końca XIX wieku i okresu I wojny światowej. W latach 1885–1891 w niemieckiej stoczni Schichau w Elblągu oraz krajowych stoczniach Marinearsenal w Puli i Stabilimento Tecnico Triestino w Trieście zbudowano 22 okręty tego typu. Jednostki weszły w skład Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine w latach 1886–1891 i z wyjątkiem wycofanego wcześniej Tb 28 wzięły udział w I wojnie światowej, ze stratą jednego okrętu (Tb 26). W latach 1912–1918 wszystkie okręty przebudowano na trałowce. W wyniku podziału floty po upadku Austro-Węgier 16 jednostek przyznano Włochom, a cztery Królestwu SHS (Jugosławii). Część okrętów przejętych przez Włochy złomowano w 1920 roku, kilka pływało w służbie celnej do 1925 roku, natomiast trzy jednostki jugosłowiańskie zakończyły służbę w latach 20., zaś jedna (D-2) dotrwała do II wojny światowej.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze torpedowce typu Schichau zamówiono w Niemczech, a kolejne zostały zbudowane także w stoczniach krajowych, według projektu stoczni Schichau[1][2].
Spośród 22 okrętów tego typu siedem zbudowanych zostało w stoczni Schichau w Elblągu, dziewięć powstało w Marinearsenal w Puli, a sześć zbudowała stocznia Stabilimento Tecnico Triestino w Trieście[3][4]. Budowę okrętów rozpoczęto w latach 1885–1891, zostały zwodowane w latach 1886–1892, a do służby w Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine przyjęto je w latach 1886–1894[4][5].
| Okręt | Stocznia | Początek budowy | Wodowanie | Wejście do służby |
|---|---|---|---|---|
| „Kibitz” (Tb 19) | Marinearsenal | czerwiec 1891 | 1892 | 1 lipca 1892 |
| „Kukuk” (Tb 20) | Schichau | 1888 | grudzień 1888 | maj 1889 |
| „Staar” (Tb 21) | 5 listopada 1888 | |||
| „Krähe” (Tb 22) | 19 października 1888 | 7 maja 1889 | ||
| „Rabe” (Tb 23) | wrzesień 1888 | 20 listopada 1888 | ||
| „Elster” (Tb 24) | 11 września 1888 | 5 listopada 1888 | ||
| „Gaukler” (Tb 25) | STT | grudzień 1888 | 10 lipca 1889 | 3 kwietnia 1890 |
| „Flamingo” (Tb 26) | 29 sierpnia 1889 | 17 marca 1890 | ||
| „Sekretär” (Tb 27) | październik 1889 | 9 lutego 1890 | ||
| „Weihe” (Tb 28) | ? | 1889 | 1889 | |
| „Marabu” (Tb 29) | grudzień 1888 | 10 sierpnia 1889 | 31 stycznia 1890 | |
| „Harpie” (Tb 30) | 22 czerwca 1889 | 18 lutego 1890 | ||
| „Sperber” (Tb 31) | Schichau | grudzień 1885 | 7 maja 1886 | 6 sierpnia 1886 |
| „Habicht” (Tb 32) | ||||
| „Bussard” (Tb 33) | Marinearsenal | 30 września 1886 | maj 1887 | 7 maja 1887 |
| „Condor” (Tb 34) | 17 września 1886 | 1887 | ||
| „Geier” (Tb 35) | 17 listopada 1886 | 6 czerwca 1888 | ||
| „Uhu” (Tb 36) | 7 grudnia 1886 | 1887 | ||
| „Würger” (Tb 37) | 1887 | 1890 | ||
| „Kranich” (Tb 38) | 31 sierpnia 1894 | |||
| „Reiher” (Tb 39) | 2 lipca 1893 | |||
| „Ibis” (Tb 40) | 29 kwietnia 1894 |
Dane taktyczno–techniczne[edytuj | edytuj kod]
Okręty były niewielkimi, przybrzeżnymi torpedowcami[6]. Długość całkowita wynosiła 39,9 metra (tyle samo na konstrukcyjnej linii wodnej i 39 metrów między pionami), szerokość 4,8 metra i zanurzenie 1,9 metra (maksymalne 2,1 metra)[6][7]. Wyporność standardowa wynosiła 78 ton, zaś pełna 93 tony[1][4][a]. Okręty napędzane były przez maszynę parową potrójnego rozprężania o mocy od 970 do 1240 KM, do której parę dostarczał początkowo jeden kocioł lokomotywowy[6][2]. Jednośrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość od 18,5 do 22,8 węzła[1][4][b]. Okręty zabierały zapas 19 ton węgla[7], co zapewniało zasięg wynoszący 1200 Mm przy prędkości 10 węzłów (lub 350 Mm przy prędkości maksymalnej)[6][7].
Okręty wyposażone były w dwie wyrzutnie torped kalibru 350 mm[6][7]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiły dwa pojedyncze działka pokładowe kal. 37 mm L/23 Hotchkiss[1][7]. Wyposażenie uzupełniał reflektor o średnicy 30 cm[7].
Załoga pojedynczego okrętu składała się z 16 oficerów, podoficerów i marynarzy[6][4].
Służba[edytuj | edytuj kod]
W pierwszym dziesięcioleciu XX wieku na okrętach dokonano modernizacji układu napędowego: kocioł lokomotywowy został zastąpiony dwoma kotłami typu Yarrow o ciśnieniu 13 atm, opalanymi mazutem (od tego momentu jednostki miały dwa kominy)[1][7][c]. 30 stycznia 1910 roku na podstawie zarządzenia o normalizacji nazw jednostki utraciły swoje nazwy, zastąpione numerami 19–40[7]. W 1911 roku ze służby wycofano Tb 28, który stał się jednostką pomocniczą, pełniąc funkcję tendra w Kotorze[7]. U progu I wojny światowej okręty były już przestarzałe i przestały odpowiadać wymogom stawianym jednostkom ich klasy, więc w latach 1912–1918 przystosowano je do pełnienia roli trałowców[7]. Przebudowane podczas wojny okręty zachowały jednak swoje aparaty torpedowe, a część pływała nawet z torpedami[7]. Jedyną wojenną stratą był Tb 26, który zatonął na minie 23 sierpnia 1914 roku nieopodal Puli[6][5]. Z powodu rozpadu monarchii habsburskiej 1 listopada 1918 roku na jednostkach opuszczono po raz ostatni banderę KuKK[9]. W wyniku podziału floty austro-węgierskiej 16 okrętów typu Schichau zostało przyznanych Włochom, z czego w 1920 roku złomowano Tb 20, Tb 23, Tb 27, Tb 30, Tb 31, Tb 33, Tb 34, Tb 35, Tb 37, Tb 39 i Tb 40, a kilka przeznaczono do służby w urzędzie skarbowym w Trieście, którą pełniły do 1925 roku (Tb 22, Tb 24, Tb 25, Tb 29 i Tb 32)[5]. Cztery okręty przyznano Królestwu SHS (Jugosławii) – Tb 21, Tb 36, Tb 38 i Tb 19, gdzie służyły jako pomocnicze trałowce, odpowiednio pod oznaczeniami D-1 – D-4[5]. Trzy z nich złomowano w latach 20., a D-2 przetrwał aż do agresji Niemiec na Jugosławię w kwietniu 1941 roku i ostatecznie został zatopiony w 1944 roku[5][10].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ R. Greger i K. Schrott podają, że wyporność standardowa mieściła się w przedziale 78-80 ton, zaś pełna 88-90 ton[6][7]; według J. Gozdawy-Gołębiowskiego i T. Wywerki Prekurata wyporność wynosiła 78-94 tony[8].
- ↑ Pod koniec wojny okręty osiągały maksymalnie 13-15 węzłów[7].
- ↑ Na większości okrętów. SMS „Rabe” otrzymał kotły typu White-Forster, zaś „Würger” wyposażono w kotły Thornycroft[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ René Greger: Austro-Hungarian Warships of World War I. London: 1976, s. 49-50.
- ↑ a b c d e Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: 1979, s. 280.
- ↑ a b c d e Karl Schrott. Okręty minowe cesarsko-królewskiej Marynarki Wojennej Austro-Węgier. Cz. I. „Okręty Wojenne”. Nr 4/2001 (49). s. 12.
- ↑ a b c d e f g h René Greger: Austro-Hungarian Warships of World War I. London: 1976, s. 49.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Karl Schrott. Okręty minowe cesarsko-królewskiej Marynarki Wojennej Austro-Węgier. Cz. I. „Okręty Wojenne”. Nr 4/2001 (49). s. 11.
- ↑ J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 528.
- ↑ Robert Rochowicz. Losy okrętów floty Austro-Węgier po 30 października 1918 roku. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4-5/2003 (41). s. 43.
- ↑ Robert Rochowicz. Losy okrętów floty Austro-Węgier po 30 października 1918 roku. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4-5/2003 (41). s. 48.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
- Ivan Gogin: BUSSARD torpedo boats (1886-1891). Navypedia. [dostęp 2017-10-11]. (ang.).
- Ivan Gogin: SPERBER torpedo boats (1886). Navypedia. [dostęp 2017-10-11]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- René Greger: Austro-Hungarian Warships of World War I. London: Ian Allan Ltd., 1976. ISBN 0-7110-0623-7. (ang.).
- Robert Rochowicz. Losy okrętów floty Austro-Węgier po 30 października 1918 roku. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4-5/2003 (41). ISSN 1426-529X.
- Karl Schrott. Okręty minowe cesarsko-królewskiej Marynarki Wojennej Austro-Węgier. Cz. I. „Okręty Wojenne”. Nr 4/2001 (49). ISSN 1231-014X.
