3 Pułk Ułanów Śląskich

3 Pułk Ułanów Śląskich
Znak pancerny i proporczyk
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1917
Rozformowanie	1947
Nazwa wyróżniająca	„Dzieci Warszawy” „Śląskich”
Patron	nie posiadał
Tradycje
Święto	14 czerwca
Nadanie sztandaru	16 października
Rodowód	3 Pułk Ułanów (1806-1813) 3 Pułk Ułanów (1815-1831)
Kontynuacja	15 Wielkopolska Brygada Kawalerii Pancernej
Dowódcy
Pierwszy	płk Zygmunt Łempicki
Ostatni	płk Jerzy Anders
Działania zbrojne
I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Tarnowskie Góry Chieti (XII 1945)
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	V Brygada Jazdy 5 Samodzielna Brygada Kawalerii Krakowska Brygada Kawalerii

Kawalerzyści w barwach 3 Pułku Ułanów Śląskich

Atak 3 puł pod Słuckiem 10 sierpnia 1919

29 lipca – 3 sierpnia 1920

Pułk walczył w składzie Krakowskiej Brygady Kawalerii

gen. Zygmunt Łempicki w mundurze rosyjskim, pierwszy dowódca 3 Pułku Ułanów Śląskick

grób Zygmunta Łempickiego na Powązkach

3 Pułk Ułanów Śląskich (3 puł) – pułk kawalerii Wojska Polskiego II RP i broni pancernej PSZ na Zachodzie.

Pułk nawiązywał do tradycji 3 Pułku Ułanów Księstwa Warszawskiego i 3 Pułku Ułanów Królestwa Kongresowego.

3 Pułk Ułanów I Korpusu Polskiego 1917-1918

3 Pułk Ułanów powstał w listopadzie i grudniu 1917 roku w składzie I Korpusu Polskiego. Następnie współdziałał z 1 Dywizją Strzelców Polskich. 3 lipca 1918 roku został rozformowany.

W skład 3 Pułku Ułanów weszły następujące pododdziały jazdy:

• szwadron rotmistrza Cypriana Bystrama wydzielony ze składu Samodzielnej Brygady Gwardii, jako 1 szwadron,
• oddział podrotmistrza Jana Reliszko z 13 Dywizji Kawalerii (rosyjskiej), jako 2 szwadron,
• oddziały z 5 i 14 Dywizji Kawalerii (rosyjskiej), jako 3 szwadron rotmistrza Mikołaja Koiszewskiego,
• oddział rotmistrza Konstantego Plisowskiego, jako 4 szwadron,
• szwadron rotmistrza Władysława Dąbrowskiego z Zapasowego Pułku w Syzraniu, jako 5 szwadron rotmistrza Zygmunta Broniewskiego,(14.02.1918 do 24.06.1918; 5 szwadronem dowodził rotmistrz Władysław Dąbrowski)
• oddziały rotmistrza Stefana Strzemieńskiego, jako 6 szwadron,
• szwadron z dywizjonu pułkownika Wysockiego, jako 7 szwadron rezerwowy.

Pułk 3 Ułanów Dzieci Warszawy 1918-1921

13 października 1918 roku w Warszawie pułkownik Stefan Strzemieński przystąpił do organizacji pułku ułanów. Odtworzony został już w listopadzie 1918 w Warszawie, a jeden z jego szwadronów sformowano w Zagłębiu Dąbrowskim. Poszczególne jego szwadrony brały udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie, Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej.

W styczniu 1919 roku dwa szwadrony pułku skierowane zostały na front do Małopolski Wschodniej, gdzie prowadził walki z wojskami ukraińskimi. Następnie od kwietnia 1919 już całością sił wziął udział w zagonie na Łuniniec i w walkach o Mińsk. W działaniach na Białorusi pułk uczestniczył do maja 1920 roku.

Następnie w składzie 3 Armii dowodzonej przez generała Edwarda Rydza-Śmigłego wziął udział w wyprawie kijowskiej przeciwko oddziałom bolszewickim. Początkowo stanowiąc jej straż przednią a od momentu rozpoczęcia odwrotu przez 3 Armię straż tylną. Stoczył krwawe walki m.in. pod Nową Heblą, Kniahininem.

Następnie wziął udział w polskiej kontrofensywie w składzie IV Brygady Jazdy staczając w dniach 15-16 sierpnia 1920 ciężką walkę pod Cycowem. Po bitwie wziął udział w pościgu za wojskami przeciwnika na kierunku Biała Podlaska–Białystok–Augustów. W rejonie Augustowa doszło do walk z wojskami litewskimi.

Pułk wziął tam udział w bitwie nad Niemnem, a po zawarciu rozejmu pozostał na linii demarkacyjnej do połowy 1921 roku.

Pułk w okresie pokoju

16 października 1921 roku pułk otrzymał sztandar oraz miano „Dzieci Warszawy”. Nazwa ta, przyznana przez Radę Narodową Miasta Stołecznego Warszawy, nie została oficjalnie uznana przez Ministerstwo Spraw Wojskowych.

W tym samym roku, po wprowadzeniu w życie pokojowej organizacji jazdy, pułk został włączony w skład V Brygady Jazdy.

W czerwcu 1922 roku pułku uczestniczył w przejmowaniu części Górnego Śląska przyznanego po plebiscycie. W 1922 roku pułk skierowany został do swego pokojowego garnizonu w Tarnowskich Górach (koszary przy ul. Opolskiej), w którym stacjonował do 1939 roku. W 1924 roku szwadron zapasowy pułku został dyslokowany z Warszawy do Bochni, a w 1926 roku 3 szwadron do Pszczyny.

W latach 1924-1937 pułk wchodził w skład 5 Samodzielnej Brygady Kawalerii, a w latach 1937-1939 w skład Krakowskiej Brygady Kawalerii.

W 1938 roku na wniosek Sejmu Śląskiego pułk otrzymał nazwę wyróżniającą „Ułanów Śląskich”.

Udział w kampanii wrześniowej 1939

Pułk wziął udział w kampanii wrześniowej w składzie Krakowskiej Brygady Kawalerii (Armia „Kraków”).

1 września 1939 roku pułk wzmocniony 3 batalionem Obrony Narodowej „Tarnowskie Góry” zajmował pozycje osłonowe na północ od Tarnowskich Gór na linii Kalety – Koszęcin. Natomiast 3 szwadron 3 Pułku Ułanów, 1 września 1939 r. brał udział w walkach pod Bożą Górą. W dniach 1-2 września pułk prowadził ciężkie walki z oddziałami niemieckiej 2 Dywizji Lekkiej. 3 września, w związku z ogólnym położeniem całej Armii „Kraków”, rozpoczął odwrót w kierunku Pińczowa. 6 września pułk zajął pozycje obronne między Pińczowem a Buskiem, a następnego dnia w rejonie miejscowości Chotel Czerwony osłaniał kierunek Wiślicy. 8 września przekroczył Wisłę i podjął marsz w kierunku Baranowa, gdzie zajmuje pozycję broniąc przeprawy na Wiśle. Następnie wszedł w skład Grupy Operacyjnej gen. Sadowskiego i 12 września ubezpieczał ją w rejonie Tarnobrzega. 16 września pułk wziął udział w walkach o Tarnogród i nad rzeką Tanwią, a także w próbie opanowania Tarnawatki. 19 września pułk został rozbity w rejonie miejscowości Rogoźno, a jego dowódca został ranny. 20 września resztki pułku wraz z całą Krakowską Brygadą Kawalerii skapitulowały w lesie koło miejscowości Ulowo.

3 Pułk Ułanów Śląskich Armii Krajowej

Pułk odtworzony został w 1944 roku, w konspiracji, w ramach Armii Krajowej, w rejonie Miechowa i Częstochowy, jako dywizjon w składzie 106 Dywizji Piechoty AK Ziemi Miechowskiej. Rozwiązanie pułku nastąpiło 19 stycznia 1945 roku w związku z rozkazem o rozwiązaniu Armii Krajowej. Nie są znane działania bojowe jednostki.

• Dywizjon 3 Pułku Ułanów Śląskich kryp. „Kwiaciarnia”
• 1 szwadron kryp. „Tulipan”
• 2 szwadron kryp. „Malwa”
• 3 szwadron kryp. „Petunia”

3 Pułk Ułanów Śląskich PSZ na Zachodzie

Odznaka brygady

Kolejne odtworzenie 3 Pułku Ułanów Śląskich miało miejsce 21 sierpnia 1944 roku w miejscowości San Basilio we Włoszech. Był to już pułk pancerny wchodzący w skład 14 Wielkopolskiej Brygady Pancernej. Powstał głównie z rozwinięcia skadrowanego pułku rozpoznawczego 7 Dywizji Piechoty.

Pułk nie wziął udziału w działaniach bojowych. Po przyjeździe do Wielkiej Brytanii rozmieszczony został w Strood Park k. Londynu, Greater London. Od maja 1947 roku przebywał w Slinford, Sussex. Ostatnie święto pułkowe w mundurach, ale już przy znacznie uszczuplonych stanach, obchodzono 14 czerwca 1947 roku. We wrześniu 1948 pułk został rozformowany.

Śląscy ułani

Dowódcy pułku

• płk kaw. Zygmunt Łempicki (14 XI 1917 – 12 II 1918)
• rtm. / płk kaw. Stefan Strzemieński (12 II – 3 VII 1918 i 13 X 1918 – 16 VII 1920)
• mjr / płk kaw. Cyprian Bystram (17 VII 1920 – 1928)
• mjr kaw. Czesław Kozierowski (p.o. VIII – X 1920)
• ppłk / płk kaw. Kazimierz Żelisławski (I 1928 – III 1937)
• ppłk / płk kaw. Czesław Chmielewski (III 1937 – IX 1939)
• ppłk / płk kaw. Eugeniusz Święcicki (1944–1945)
• ppłk / płk kaw. Jerzy Anders (1945-1947)
• por. / mjr K. Skierczyński ps. „Kruk” (1943-1945)

Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)

• ppłk kaw. Stanisław Laudański (15 V 1925 – 11 III 1926 → Dep. X Przemysłu Wojennego MSWojsk.)
• mjr kaw. Adam Bogoria-Zakrzewski (p.o. 11 III 1926)
• ppłk kaw. Tadeusz Seeliger-Reklewski (do 27 IV 1929 → zastępca dowódcy 3 psk)
• mjr / ppłk dypl. kaw. Karol Krzysztof Bokalski (27 IV 1929 – 23 III 1932 → zastępca szefa Dep. Kaw. M.S.Wojsk.)
• mjr kaw. Adolf Bucholc (23 III 1932 – 7 VI 1934 → rejonowy inspektor koni Kalisz)
• mjr dypl. kaw. Stanisław Krogulski (od 7 VI 1934)

Kwatermistrzowie pułku (od 1938 roku – II zastępca dowódcy)

• mjr SG Józef Świerczyński (1924)
• mjr kaw. Józef Grudziński (1928 → 9 puł.)
• mjr. kaw. Juliusz Ziemba

Oficerowie pułku

• płk kaw. Antoni Zawadzki (nadliczbowy)
• ppłk kaw. Józef Taube
• rtm. Janusz Bokszczanin
• rtm. Jan Stanisław Podziemski
• por. Edward Daniłło-Gąsiewicz
• ppor. kaw. Ryszard Zygmunt Gużewski (dowódca I plutonu 3 szwadronu, ranny 2 września, ofiara zbrodni katyńskiej)
• ppor. kaw. Mieczysław Syska

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920

• st. uł. Aleksander Andrzejczak
• plut. Franciszek Barczyk
• rtm. Mieczysław Borkowski
• rtm. Zygmunt Broniewski
• ppłk Cyprian Bystram
• uł. Kazimierz Chłystek
• st. uł. Władysław Chodyko
• st. uł. Wojciech Czarkowski
• kpr. Stanisław Czarnecki
• st. uł. Bohdan Czerepowicki
• ppor. Bohdan Dobrzyński
• st. uł. Jan Drjański
• pchor. Edward Drozdowski
• plut. Feliks Dutkiewicz
• plut. Bronisław Dzikowski
• uł. Ludwik Ejer
• rtm. Tadeusz Falewicz
• kpr. Franciszek Gall
• plut. Ignacy Gargul
• kpr. Kazimierz Gauthier
• por. Stefan Gedroyć-Matuszewicz
• uł. Antoni Giwojno
• uł. Józef Gołębiowski
• uł. Witold Gorayski
• uł. Józef Gosławski
• wchm. Jan Górski
• plut. Edward Grabowski
• ppor. Stanisław Horwatt
• plut. Jerzy Houwałt
• kpr. Mieczysław Hurczyn
• uł. Jan Kamler
• st. uł. Zbigniew Karłowski
• rtm. Tadeusz Kobylański
• kpr. Bolesław Kaczorowski
• plut. Alfons Kondracki
• rtm. Ignacy Kowalczewski
• plut. Ignacy Kowalski
• mjr Czesław Kozierowski
• uł. Marian Krawczyk
• rtm. Tadeusz Krupski
• rtm. Stanisław Kruszewski
• uł. Roman Kucharski
• rtm. Ludwik Kuczyński
• plut. Zygmunt Kupiś
• plut. Jerzy Kuściński
• plut. Stefan Łabęcki
• gen. Zygmunt Łempicki
• rtm. Michał Masłowski
• kpr. Karol Miller
• ppor. Zygmunt Minter
• wchm. Jan Myszkowski
• uł. Henryk Nakoniecznikoff
• st. uł. Jan Narkiewicz
• kpr. Władysław Nowak
• plut. Zygmunt Olszewski
• st. uł. Stanisław Osuch
• kpr. Józef Paduch
• st. uł. Aleksander Pankowski
• kpr. Andrzej Pawlak
• st. uł. Aleksander Pawlicki
• plut. Edward Pątkowski
• st. uł. Włodzimierz Podwysocki
• pchor. Jerzy Popławski
• mjr Witosław Porczyński
• plut. Bohdan Przyłuski
• rtm. Stanisław Radziwiłł
• plut. Władysław Rembek
• kpr. Mieczysław Rycharski
• kpr. Narcyz Rychłowski
• uł. Maksym Rzeczkowski
• wchm. Adam Siciński
• mjr Marian Słoniński
• pchor. Edward Śniegocki
• płk Stefan Strzemieński
• uł. Marian Świętochowski
• uł. Józef Świrko
• wchm. Józef Szczawiński
• kpr. Stanisław Szcześniak
• por. Stanisław Szczucki
• uł. Czesław Trojan
• uł. Józef Tyczyński
• st. uł. Ryszard Wasilewski
• uł. Tadeusz Więckowski
• rtm. Zbigniew Wielowieyski
• pchor. Józef Wścisłowicz
• plut. Jan Zapolski
• plut. Ryszard Zacharewicz
• por. Tomasz Zawadzki
• por. Aleksander Zawisza
• uł. Franciszek Żmijewski
• kpr. Franciszek Żyjewski

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari za kampanię wrześniową 1939

1. płk kaw. Czesław Chmielewski
2. mjr kaw. Jan Zapolski

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za kampanię wrześniową 1939

1. rtm. Henryk Bigoszewski
2. rtm. Otton Zygmunt Eysymont
3. rtm. Bolesław Mysłakowski
4. rtm. Stefan Sołtysik
5. por. kaw. Jan Kamiński
6. por. kaw. Kazimierz Kierczyński
7. ppor. kaw. Hieronim Prauziński
8. por. kaw. Stanisław Schweinitz-Drelinkiewicz
9. ś.p. por. kaw. Zygmunt Skrel
10. por. kaw. Tadeusz Świerczyński
11. ppor. kaw. Zbigniew Cienciała
12. ppor. kaw. Józef Krzewicki
13. ppor. kaw. Marian Kuziak
14. ś.p. ppor. kaw. Wiesław Zaremba
15. chor. Ignacy Barczak
16. chor. Brunon Choma
17. chor. Franciszek Kosiński
18. chor. Michał Zając
19. chor. Jan Zięba
20. st. wachm. Ignacy Milewski
21. kpr. Edward Nowicki
22. wachm. pchor. Bohdan Kurnatowski

Obsada personalna pułku w 1939 roku

Obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku

• dowódca pułku – płk kaw. Czesław Chmielewski
• zastępca dowódcy pułku – mjr kaw. Jan Zapolski
• kwatermistrz - rtm. Stefan Sołtysik
• adiutant - rtm. Bolesław Mysłakowski
• dowódca plutonu łączności - por. kaw. Tadeusz Świerczyński
• dowódca 1 szwadronu - por. kaw. Zygmunt Skrel
• dowódca plutonu - ppor. kaw. Zbigniew Cienciała
• dowódca 2 szwadronu - por. kaw. Jerzy Grzybowski
• dowódca plutonu - ppor. kaw. Wiesław Zaremba
• dowódca 3 szwadronu - rtm. Otton Zygmunt Eysymont
• dowódca plutonu - ppor. kaw. Józef Krzewicki
• dowódca 4 szwadronu - rtm. Henryk Bigoszewski
• dowódca szwadronu ckm - por. kaw. Kazimierz Kierczyński
• dowódca 3 szwadronu marszowego - por. kaw. Jan Kamiński

Obsada personalna pułku w 1945 roku

Obsada personalna pułku w 1945 roku

• dowódca pułku – ppłk Jerzy Anders
• zastępca dowódcy pułku – mjr Jan Zapolski
• adiutant – por. Stanisław Drelinkiewicz
• kwatermistrz – por. Kazimierz Żehaluk
• oficer łączności – ppor. Józef Bienkiewicz
• kapelan – ks. Roman Duda
• lekarz pułku – ppor. lek. Jerzy Nowakowski
• dowódca szwadronu dowodzenia – rtm. Kazimierz Czekalski
• dowódca 1 szwadronu – por. Ryszard Cieśliński
• dowódca 2 szwadronu – por. Władysław Kaniak
• dowódca 3 szwadronu – rtm. Kazimierz Chomiński
• dowódca szwadronu rozpoznawczego – por. Janusz Kisielewski

Symbole pułkowe

Sztandar

Pułk posiadał dwa sztandary. Pierwszy został ofiarowany przez Polonię amerykańską i znajduje się w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Drugi sztandar, ufundowany przez mieszkańców Warszawy, został wręczony 16 października 1921 roku przez Józefa Piłsudskiego. Losy tego sztandaru, który uczestniczył w walkach pułku w 1939 roku nie są znane.

Odznaka pamiątkowa pułku

Odznaka pamiątkowa

30 stycznia 1923 roku Minister Spraw Wojskowych, gen. dyw. Kazimierz Sosnkowski zezwolił na noszenie na mundurze zatwierdzonej przez niego odznaki pamiątkowej 3 puł. Odznaka o wymiarach 33x30 mm ma kształt regularnego prostokąta z nałożonym wieńcem dębowym. Pośrodku na listewce ażurowa litera „U” i numer pułku „3”. W narożnikach prostokąta wpisano daty „1807", „1831”, „1917" i „1918”. Odznaka wieloczęściowa – ażurowa, wykonana w tombaku srebrzonym. Autorem projektu odznaki był dowódca pułku, pułkownik Cyprian Bystram, a wykonawcą Mojżesz Nelken i Rubin Krajkemann z Warszawy.

Święto pułkowe

Datę święta pułkowego zmieniano trzykrotnie. Po raz ostatni w 1938 roku.

• 16 października w rocznicę wręczenia sztandaru i nadania nieoficjalnej nazwy wyróżniającej w 1921 (w tym dniu święto obchodzono w latach 1922–1927)
• 23 września w rocznicę zdobycia mostu na Niemnie pod Druskiennikami w 1920 roku (w tym dniu święto obchodzono w latach 1928-1937)
• 14 czerwca w rocznicę nocnego wypadu i zdobycia miasteczka Łokiszyn vel Łohiszyn w 1919 roku.

Barwy

Proporczyk żółto-biały,

otok żółty

szasery ciemnogranatowe, lampasy żółte, wypustka żółta

proporczyk dowództwa w 1939

proporczyk 1 szwadronu w 1939

proporczyk 2 szwadronu w 1939

proporczyk 3 szwadronu w 1939

proporczyk 4 szwadronu w 1939

proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939

proporczyk plutonu łączności w 1939

Żurawiejka

Za pogrzebem szarżą leci To ułanów jest pułk trzeci. Śpi spokojnie każda mama, gdy ma syna u Bystrama

Z adiutantów i malarzy, Trzeci pułk karawaniarzy. Dupa w siodle, czoło w chmurach, To jest pułk w Tarnowskich Górach.

Upamiętnienie

Na mocy uchwały nr XIX/97/87 Miejskiej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach z dnia 22 czerwca 1987 r. w sprawie nadania nazw ulicom w Tarnowskich Górach jednej z ulic dzielnicy Śródmieście-Centrum nadano nazwę ulica 3-go Pułku Ułanów.

W kwietniu 2007 roku Publiczne Gimnazjum Nr 4 w Tarnowskich Górach (od 2017 roku Szkoła Podstawowa nr 8) otrzymało imię 3 Pułku Ułanów Śląskich.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Bohdan Dobrzyński: Zarys historii wojennej 3-go Pułku Ułanów. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918-1920.
• Tadeusz Jeziorowski: Wielkopolska kawaleria pancerna i zmotoryzowana w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. W: Lance do boju: szkice historyczne z dziejów jazdy wielkopolskiej X wiek - 1945 r.. Bogusław Polak (red.). Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986. ISBN 83-03-01373-4.
• CezaryC. Leżeński CezaryC., Zostały tylko ślady podków, Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, ISBN 83-05-11122-9, OCLC 830244404 .
• Jan Przemsza-Zieliński: Księga wrześniowej chwały pułków śląskich. T. I. Katowice: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989. ISBN 83-03-02883-9.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
• Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
• Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.