Esad Pasza Toptani

Esad Pasza Toptani

Esad Pasza Toptani na zdjęciu z ok. 1902
Data i miejsce urodzenia	1863 Tirana
Data i miejsce śmierci	13 czerwca 1920 Paryż
Premier Albanii
Okres	od 5 października 1914 do 24 lutego 1916
Poprzednik	Fejzi Alizoti (p.o.)
Następca	Turhan Pasza Përmeti

Esad Pasza Toptani (ur. 1863, zm. 13 czerwca 1920) – oficer armii tureckiej, polityk albański.

Urodził się w Tiranie lub według innych źródeł w Joaninie. Jego matka była Albanką (Vasfije z d. Alizoti), ojciec Turkiem. Ukończył szkołę wojskową w Stambule, a następnie znalazł się na dworze sułtańskim. Jako dowódca garnizonu w Janinie (od 1908), związał się z ruchem młodotureckim. W 1908 deputowany do parlamentu osmańskiego. W grudniu 1912 roku dowodził wojskami turecko-albańskimi w bitwie o Joaninę. W jej trakcie obronił miasto przed wojskami greckimi. W czasie wojny bałkańskiej w 1913 roku po śmierci Hasana Rizy paszy objął dowództwo nad tureckim garnizonem Szkodry. On też poddał twierdzę wojskom czarnogórskim w zamian za możliwość wyjścia z twierdzy wraz z oddziałami mu podległymi i wsparcie w staraniach o przejęcie władzy w Albanii. Po utworzeniu Księstwa Albanii, został w lutym 1914 roku ministrem spraw wewnętrznych i ministrem wojny. Internowany za udział w spisku przeciwko księciu Wilhelmowi, zbiegł do Włoch. Powrócił do Albanii w sierpniu, z pomocą serbską, 5 października 1914 ogłosił się w Tiranie naczelnym wodzem armii albańskiej i szefem rządu. Opuścił kraj wraz z wojskami serbskimi. W l. 1916-1918 w Salonikach tworzył namiastkę rządu albańskiego. W 1918 roku wyjechał do Paryża na konferencję pokojową. Nie uznawał nowych władz Albanii, powstałych na kongresie w Lushnja, a z pomocą swoich zwolenników próbował destabilizować sytuację w kraju. 13 czerwca 1920 roku przed paryskim hotelem Continental zastrzelił go student albański, Avni Rustemi, który przed oddaniem strzałów wypowiedział przewidziane w Kanunie formuły poprzedzające krwawą zemstę.

Rodzina

Rodzeństwo: starszy brat Gani Bey Toptani (wpływowy polityk turecki, zginął w mordzie politycznym w 1908 roku, zamordowany przez syna Wielkiego Wezyra Abdula Hamida); siostra Esada Sadije Toptani została żoną Xhemala Paszy Zogu i matką prezydenta i pierwszego króla Albanii Ahmeda Zogu.

Bibliografia

• Czekalski Tadeusz, Albania w latach 1920-1924 – aparat państwowy i jego funkcjonowanie, Katowice 1998;
• Eqrem bej Vlora, Kujtime, vel II, Tirana 2001, ISBN 99927-661-7-4
• Idriz Basha e Novosejt, Esad Pasha e Shqipnia 1912-1920, Bruxelles 1982.
• Kolgjini Tahir, Esat pasha - tradhtar apo patriot, Tirane 2003.