Hangul

Hangul

Powyżej napis Chosŏn'gŭl; poniżej Hangeul
Charakterystyka
Rodzaj	alfabetyczne
Typ	nielinearne
Kierunek pisma	od lewej do prawej
Języki pisma	koreański, jejun-mal, nyuupmal, cia-cia
Czas używania	od XV w.
Twórca	Sejong Wielki
Kodowanie
Unicode	U+AC00–U+D7AF U+1100–U+11FF U+3130–U+318F U+A960–U+A97F U+D7B0–U+D7FF
ISO 15924	Hang, 286
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Hangul

Nazwa koreańska
Hangul 한글 Hancha brak Transkrypcja MCR Han’gŭl Wymowa (IPA) hangɯl

Hangul (również hangŭl, hangeul, hangyl, kor. 한글 ha(ː)n.ɡɯɭ), w KRLD znany jako Chosŏn'gŭl (조선글 tsʰo.sʰɔn.ɡɯɭ) – alfabet koreański stworzony w XV wieku przez Sejonga Wielkiego; składa się z 24 znaków: 14 spółgłosek i 10 samogłosek. Jest jednym z niewielu alfabetów, które zostały stworzone sztucznie, a nie wyewoluowały z hieroglifów czy ideogramów, jak to się działo w przypadku większości współczesnych pism. Każda sylaba zapisywana jest jako blok, na polu kwadratu, składający się ze znaków alfabetu (tzw. jamo). Słowa w tym alfabecie zapisywać można poziomo lub pionowo.

Słowo hangeul zapisane w alfabecie hangeul. Przy koreańskich literach podano ich odczytanie w transkrypcji poprawionej

• Nazwa hangeul (한글 [hanɡɯl]) została wymyślona przez Ju Si-gyeong w 1912 roku i oznacza w dawnym koreańskim „wielkie pismo”, a w dzisiejszym „koreańskie pismo”. Nazwa ta nie ma odpowiednika w chińskich znakach hancha. Słowo to jest transkrybowane w następujące sposoby:
  • Hangeul lub Han-geul w transkrypcji poprawionej używanej przede wszystkim w Republice Korei
  • Han’gŭl lub hangŭl w transkrypcji McCune’a-Reischauera (czasami zapisuje się bez znaków diakrytycznych: hangul), używanej przede wszystkim w Korei Północnej
  • Hankul w romanizacji Yale
  • Hangyl w transkrypcji polskiej
• Pierwotna nazwa brzmiała Hunmin Jeongeum
• Północnokoreańczycy preferują nazwę Chosŏn’gŭl (Dzosongyl) (조선글).

Inne nazwy

Do wczesnych lat XX wieku hangul uważany był jako nieodpowiedni dla wykształconej elity, która preferowała tradycyjne pismo hancha. Określali go nazwami:

• Eonmun (hangul: 언문, hancha: 諺文 „niezgodne pismo”)
• Amgeul (암글 „pismo kobiece”; pisane także jako Amkeul 암클). Am (암) jest prefiksem określającym rzeczownik rodzaju żeńskiego
• Ahaetgeul lub Ahaegeul (아햇글 lub 아해글 „dziecięce pismo”)
• Achimgeul (아침글 „pismo, którego możesz nauczyć się w poranek”)
• Gugmun (hangul: 국문, hancha: 國文 „narodowe pismo”)

Nazwy te są obecnie uważane za archaiczne.

Jamo

„Jamo” (자모; 字母) oznacza literę wchodzącą w skład alfabetu koreańskiego – ja znaczy litera lub znak, mo - matka.

Tekst zapisuje się tworząc kolejne sylabogramy (czyli zapisy poszczególnych sylab). Sylabogram zawiera litery odpowiadające poszczególnym głoskom składającym się na daną sylabę.

Występuje 51 jamo, z czego 24 są proste (nie złożone) i są odpowiednikami liter w alfabecie łacińskim. Pozostałe 27 jest złożeniami 2 lub 3 jamo podstawowych. Z 24 prostych jamo, 14 to spółgłoski (ja’eum; 자음; 子音; dosłownie „dźwięk dziecka”) a 10 to samogłoski (moeum; 모음; 母音; dosłownie „dźwięk matki”).

• 14 podstawowych spółgłosek
• 5 podwojonych spółgłosek
• 11 złożonych samogłosek
• 10 podstawowych samogłosek
• 11 dyftongów

Tłumaczenie słowa witamy na język jejun-mal zapisane alfabetem hangul

Cztery z podstawowych samogłosek mają kształt, który nie należy do podstawowych (zawiera dodatkowe kreski oznaczające zmiękczenie głoski) ㅑ (ya), ㅕ (yeo), ㅛ (yo) oraz ㅠ (yu).

Budowa jamo

Spółgłoski

Budowa podstawowych spółgłosek jamo opiera się na modelu fizycznej morfologii języka, podniebienia, zębów i gardła w trakcie wymawiania danej litery. Można je podzielić na pięć grup, każdą z podstawowym kształtem i jedną lub więcej formą pochodną z dodatkowymi kreskami. Nazwy w nawiasach to tradycyjna sinokoreańska terminologia lingwistyczna.

• Spółgłoski tylnojęzykowe (아음 ; 牙音 ; a-eum; „dźwięk trzonowy”):
  • ㄱ g, ㅋ k
  • Podstawowy kształt: ㄱ przedstawia tylną część języka dotykającą podniebienia miękkiego.
• Spółgłoski dziąsłowe (설음 ; 舌音 ; seol-eum; „dźwięk językowy”):
  • ㄴ n, ㄷ d, ㅌ t, ㄹ r/l
  • Podstawowy kształt: ㄴ przedstawia koniec języka dotykający dziąsła.
• Spółgłoski dwuwargowe (순음 ; 唇音 ; sun-eum; „dźwięk wargowy”):
  • ㅁ m, ㅂ b, ㅍ p
  • Podstawowy kształt: ㅁ przedstawia położenie warg.
• Spółgłoski zębowe (치음 ; 齒音 ; chieum; „dźwięk zębowy”):
  • ㅅ s, ㅈ j, ㅊ ch
  • Podstawowy kształt: ㅅ początkowo wyglądał /\. Przedstawia widok boczny zębów.
• Spółgłoski zwarte (후음 ; 喉音 ; hueum; „dźwięk gardłowy”):
  • ㅇ ng, ㅎ h
  • Podstawowy kształt: ㅇ przedstawia kształt gardła.

Porządek alfabetyczny

W porządku alfabetycznym liter koreańskich nie miesza się ze sobą spółgłosek i samogłosek, jak dzieje się to w alfabetach opartych na znakach łacińskich czy cyrylicy. Spółgłoski znajdują się przed samogłoskami. Dzisiejsze ustawienie liter zostało określone w 1527 roku przez Choi Sejin. W obu Koreach istnieje trochę odmienne ich położenie, ale podstawowe jamo znajdują się na tych samych pozycjach.

Wersja południowokoreańska

Obecny porządek alfabetyczny spółgłosek jamo:

ㄱ ㄲ ㄴ ㄷ ㄸ ㄹ ㅁ ㅂ ㅃ ㅅ ㅆ ㅇ ㅈ ㅉ ㅊ ㅋ ㅌ ㅍ ㅎ

Podwójne spółgłoski występują zaraz po ich podstawowej wersji.

Samogłoski:

ㅏ ㅐ ㅑ ㅒ ㅓ ㅔ ㅕ ㅖ ㅗ ㅘ ㅙ ㅚ ㅛ ㅜ ㅝ ㅞ ㅟ ㅠ ㅡ ㅢ ㅣ

Wersja północnokoreańska

Spółgłoski:

ㄱ ㄴ ㄷ ㄹ ㅁ ㅂ ㅅ ㅇ ㅈ ㅊ ㅋ ㅌ ㅍ ㅎ ㄲ ㄸ ㅃ ㅆ ㅉ ㅇ

Pierwszy ㅇ reprezentuje końcowy dźwięk /ng/. Ostatnie ㅇ reprezentuje początkowy element graficzny o zerowej wartości fonetycznej. Podwojone jamo zajmują miejsca przed ostatnim ㅇ, ale po wszystkich podstawowych spółgłoskach.

Samogłoski:

ㅏ ㅑ ㅓ ㅕ ㅗ ㅛ ㅜ ㅠ ㅡ ㅣ ㅐ ㅒ ㅔ ㅖ ㅚ ㅟ ㅢ ㅘ ㅝ ㅙ ㅞ

ㅐ oraz ㅔ znajdują się po podstawowych samogłoskach, nie po odpowiadającymi im ㅏ i ㅓ.

Nazwy spółgłosek

Litera	Nazwa południowokoreańska	Nazwa północnokoreańska
ㄱ	giyeok (기역)	gieuk (기윽)
ㄴ	nieun (니은)
ㄷ	digeut (디귿)	dieut (디읃)
ㄹ	rieul (리을)
ㅁ	mieum (미음)
ㅂ	bieup (비읍)
ㅅ	siot (시옷)	sieut (시읏)
ㅇ	ieung (이응)
ㅈ	jieut (지읒)
ㅊ	chieut (치읓)
ㅋ	kieuk (키읔)
ㅌ	tieut (티읕)
ㅍ	pieup (피읖)
ㅎ	hieut (히읗)

Litera	Nazwa południowokoreańska	Nazwa północnokoreańska
ㄲ	ssanggiyeok (쌍기역)	doengieuk (된기윽)
ㄸ	ssangdigeut (쌍디귿)	doendieut (된디읃)
ㅃ	ssangbieup (쌍비읍)	doenbieup (된비읍)
ㅆ	ssangsiot (쌍시옷)	doensieut (된시읏)
ㅉ	ssangjieut (쌍지읒)	doenjieut (된지읒)

Nazwy samogłosek

Nazwa samogłoski jest sylabą wywodzącą się z połączenia litery ㅇ (ieung) i danej samogłoski:

Litera	Nazwa
ㅏ	a (아)
ㅐ	ae (애)
ㅑ	ya (야)
ㅒ	yae (얘)
ㅓ	eo (어)
ㅔ	e (에)
ㅕ	yeo (여)
ㅖ	ye (예)
ㅗ	o (오)
ㅘ	wa (와)
ㅙ	wae (왜)
ㅚ	oe (외)
ㅛ	yo (요)
ㅜ	u (우)
ㅝ	weo (워)
ㅞ	we (웨)
ㅟ	wi (위)
ㅠ	yu (유)
ㅡ	eu (으)
ㅢ	ui (의)
ㅣ	i (이)

Zobacz też

• metody latynizacji języka koreańskiego

Bibliografia

• Halina Ogarek-Czoj, Romuald Huszcza, Gunn-Young Choi: Podręcznik języka koreańskiego, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2007, ISBN 83-86483-51-2.