X-SAMPA
X-SAMPA (ang. Extended Speech Assessment Methods Phonetic Alphabet) – alfabet fonetyczny stworzony w 1995 roku przez londyńskiego profesora Johna C. Wellsa. W przeciwieństwie do IPA jest on całkowicie kompatybilny z ASCII, co ułatwia pisanie na typowej klawiaturze komputera osobistego.
Prekursorem X-SAMPA była SAMPA, w której symbole miały różne znaczenie w zależności od języka.
Symbole[edytuj | edytuj kod]
Małe litery[edytuj | edytuj kod]
Wielkie litery[edytuj | edytuj kod]
Inne symbole[edytuj | edytuj kod]
X-SAMPA | IPA | Opis | Przykłady |
---|---|---|---|
. | ![]() |
granica sylaby | |
" | ![]() |
akcent | |
% | ![]() |
akcent poboczny | |
' (lub _j) | ![]() |
palatalizacja | |
: | ![]() |
samogłoska długa | |
:\ | ![]() |
samogłoska półdługa | w języku estońskim kontrastuje zarówno z krótką jak i długą |
- | separator | ||
@ | ![]() |
szwa | angielskie arena [@"r\i:n@] |
@\ | ![]() |
samogłoska półprzymknięta centralna niezaokrąglona | paicĩ kɘ̄ɾɘ̄ [k@\_M4@\_M] |
{ | ![]() |
samogłoska prawie otwarta przednia niezaokrąglona | angielskie trap [tr\{p] |
} | ![]() |
samogłoska przymknięta centralna zaokrąglona | szwedzkie sju [x\}:]; angielskie (Estuary English i australijskie) boot [b}:t] |
1 | ![]() |
samogłoska przymknięta centralna niezaokrąglona | polskie ryba [”r1ba] |
2 | ![]() |
samogłoska półprzymknięta przednia zaokrąglona | francuskie deux [d2] |
3 | ![]() |
samogłoska półotwarta centralna niezaokrąglona | angielskie (brytyjskie) nurse [n3:s] |
3\ | ![]() |
samogłoska półotwarta centralna zaokrąglona | irlandzkie tomhail [t3\:l_j] |
4 | ![]() |
spółgłoska uderzeniowa dziąsłowa | hiszpańskie pero ["pe4o], angielskie (amerykańskie) better ["bE4@`] |
5 | ![]() |
spółgłoska półotwarta boczna zębowa welaryzowana | polskie (sceniczne) łapa ["5apa] |
6 | ![]() |
samogłoska prawie otwarta centralna | niemieckie besser ["bEs6], angielskie (australijskie) mud [m6d] |
7 | ![]() |
samogłoska półprzymknięta tylna niezaokrąglona | estońskie kõik [k7ik] |
8 | ![]() |
samogłoska półprzymknięta centralna zaokrąglona | szwedzkie buss [b8s] |
9 | ![]() |
samogłoska półotwarta przednia zaokrąglona | francuskie neuf [n9f], duńskie drømme [dR9m@] |
& | ![]() |
samogłoska otwarta przednia zaokrąglona | |
? | ![]() |
zwarcie krtaniowe | angielskie (cockney) bottle ["bQ?l] |
?\ | ![]() |
spółgłoska szczelinowa gardłowa dźwięczna | arabskie ع (`ayn) [?\Ajn] |
* | łącznik | ||
/ | nieokreślona samogłoska | ||
<\ | ![]() |
spółgłoska szczelinowa nagłośniowa dźwięczna | |
<...> | | notacja niesegmentalna | |
>\ | ![]() |
spółgłoska zwarta nagłośniowa | |
^ | ![]() |
upstep | |
! | ![]() |
downstep | |
!\ | ![]() |
mlask zadziąsłowy | |
| | ![]() |
poboczna grupa intonacyjna | |
|\ | ![]() |
mlask zębowy | |
|| | ![]() |
główna grupa intonacyjna | |
|\|\ | ![]() |
mlask boczny dziąsłowy | |
=\ | ![]() |
mlask podniebienny | |
-\ | ![]() |
znak łączący |
Znaki diakrytyczne[edytuj | edytuj kod]
X-SAMPA | IPA | Opis |
---|---|---|
_" | ![]() |
centralizacja |
_+ | ![]() |
przesunięcie języka do przodu |
_- | ![]() |
przesunięcie języka do tyłu |
_/ | ton wznoszący | |
_0 | ![]() |
bezdźwięczność |
_< | spółgłoska iniektywna | |
= (lub _=) | ![]() |
spółgłoska zgłoskotwórcza |
_> | ![]() |
spółgłoska ejektywna |
_?\ | ![]() |
faryngalizacja |
_\ | ton opadający | |
_^ | ![]() |
samogłoska niezgłoskotwórcza |
_} | ![]() |
spółgłoska zwarta bez plozji |
` | ![]() |
retrofleksja, na przykład t` = ʈ ; po samogłosce – rotacyzacja |
~ (lub _~) | ![]() |
nazalizacja |
_A | ![]() |
uniesiona nasada języka |
_a | ![]() |
spółgłoska apikalna |
_B | ![]() |
szczególnie niski ton |
_B_L | ![]() |
ton niski wznoszący |
_c | ![]() |
mniejsze zaokrąglenie warg |
_d | ![]() |
spółgłoska zębowa |
_e | ![]() |
welaryzacja lub faryngalizacja |
<F> | ![]() |
opadająca intonacja w zdaniu |
_F | ![]() |
ton opadający |
_G | ![]() |
welaryzacja |
_H | ![]() |
ton wysoki |
_H_T | ![]() |
ton wysoki wznoszący |
_h | ![]() |
przydech |
_j (lub ') | ![]() |
palatalizacja |
_k | ![]() |
creaky voice |
_L | ![]() |
ton niski |
_l | ![]() |
plozja boczna |
_M | ![]() |
ton średni |
_m | ![]() |
spółgłoska laminalna |
_N | ![]() |
spółgłoska językowo-wargowa |
_n | ![]() |
plozja nosowa |
_O | ![]() |
większe zaokrąglenie warg |
_o | ![]() |
obniżenie języka |
_q | ![]() |
cofnięta nasada języka |
<R> | ![]() |
wznosząca intonacja w zdaniu |
_R | ![]() |
ton wznoszący |
_R_F | ![]() |
ton opadająco-wznoszący |
_r | ![]() |
uniesienie języka |
_T | ![]() |
szczególnie wysoki ton |
_t | ![]() |
dysząca dźwięczność |
_v | ![]() |
dźwięczność |
_w | ![]() |
labializacja |
_X | ![]() |
szczególnie krótka samogłoska |
_x | ![]() |
zbliżenie do szwy |