Przejdź do zawartości

Alfabet hebrajski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Alfabet hebrajski, nazywany też pismem żydowskim lub pismem kwadratowymalfabet spółgłoskowy stosowany do zapisu języka hebrajskiego, jidysz, ladino, judeo-arabskiego i innych języków żydowskich, wywodzący się z alfabetu aramejskiego, a pośrednio z fenickiego[1] i egipskich hieroglifów. Język hebrajski przejął ten rodzaj pisma między IV a II w. p.n.e. (w miejsce wcześniej używanego alfabetu paleohebrajskiego będącego odmianą fenickiego)[2]. Składa się z 22 znaków, a w przeciwieństwie do alfabetu łacińskiego nie rozróżnia się w nim liter małych i wielkich[3]. Najstarszy znany zapis pełnego alfabetu hebrajskiego zawiera Kamień z Tel Zajit[4].

Kierunek pisma: od prawej do lewej.

W alfabecie hebrajskim nie zapisuje się samogłosek, choć współcześnie niektórych liter używa się w tym celu.[5]

Litery alfabetu hebrajskiego:

Zapis Nazwa Wymowa Wartość numeryczna
Nowoczesny Tradycyjny Kursywa hebrajska
א א alef [ʔ], nieme lub któraś z samogłosek 1
ב ב bet [b], [v] 2
ג ג gimel [ɡ] 3
ד ד dalet [d] 4
ה ה hej/he[6] jako spółgłoska – [h]; jako samogłoska – [a], [e] 5
ו ו waw jako spółgłoska – [v]; jako samogłoska – [ɔ̝], [u] 6
ז ז zajin/zain[6] [z] 7
ח ח chet [χ] lub [ħ] 8
ט ט tet [t] 9
י י jod[6]/jud jako spółgłoska – [j]; jako samogłoska – [i], [ɛ̝] 10
כך כך kaf [k], [χ] 20
ל ל lamed [l] 30
מם מם mem [m] 40
נן נן nun [n] 50
ס ס samech/samek[6] [s] 60
ע ע ajin/ain[6] jako spółgłoska – [ʕ] lub nieme; jako samogłoska – [a], [ɛ̝], [ɔ̝], [i] 70
פף פף pe [p], [f] 80
צץ צץ cadi/cade/sade[6] [ʦ] (polskie c) 90
ק ק kof[6]/kuf [k], [q] 100
ר ר resz w starożytności [r], współcześnie [ʁ] 200
ש ש szin [ʃ] (polskie sz), [s] 300
ת ת taw [t], [θ] 400

Pięć liter (kaf, mem, nun, pe, cade) przyjmuje na końcu wyrazu inną graficznie formę, zwaną końcową (kaf finalne, mem finalne itd.). Są to tak zwane „litery końcowe” (sofit).

Kształt liter „pisanych” (kursywy) różni się znacznie od pierwowzorów „drukowanych” (pismo kwadratowe).

Niektóre litery zmieniają swoją wymowę (i nazwę) po umieszczeniu wewnątrz litery dageszu (znaku w kształcie kropki). Są to np. wet (v) → bet (b), chaf (χ) → kaf (k), fe (f) → pe (p). W niektórych epokach i dialektach języka hebrajskiego istniało też rozróżnienie: thaw (θ) → taw (t), nieistniejące we współczesnym hebrajskim (izraelskim). Dodanie dageszu (dagesz hazak) do innej litery oznacza jej podwojenie[7]. Litera szin ma kropkę nad prawym „ramieniem” (lecz nie jest to dagesz) i wtedy wymawiana jest jako „sz”. Kropka nad „ramieniem” lewym zmienia nazwę na sin i wymowę na „s”.

Judaizm uznaje graficzną formę alfabetu za świętą; mistycy żydowscy uważali litery hebrajskie za nośniki duchowych mocy, a ich znajomość za sposób przybliżania się do Boga.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Aaron Demsky wskazuje fenicki system pisma jako bezpośrednie źródło dla hebrajskiego, zob. A. Demsky, M. Bar-Ilan, "Writing in Ancient Israel and Early Judaism" [w:] Mikra, Text, Translation, Reading & Interpretation of the Hebrew Bible in Ancient Judaism & Early Christianity, Peabody MA, 2004.
  2. Thomas O. Lambdin: Wprowadzenie do hebrajskiego biblijnego. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2012, s. 31-32. ISBN 978-83-7702-518-5.
  3. Krzysztof Siwek: Biblijny język hebrajski. Warszawa: Verbinum, 2013, s. 21-22. ISBN 978-83-7192-459-0.
  4. The Zeitah Excavations. [w:] Pittsburgh Theological Seminary [on-line]. pts.edu. [dostęp 2020-10-27]. (ang.).
  5. Klub Hebrajski o alfabecie hebrajskim.
  6. a b c d e f g Nazwa użyta w trzecim wydaniu Biblii Tysiąclecia, np. w Lamentacjach (Pallottinum, Poznań – Warszawa 1990, ISBN 83-7014-218-4)
  7. Rezolucje przyjęte podczas dziewięciu Konferencji Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie Standaryzacji Nazw Geograficznych. [dostęp 2011-10-05].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]