Kardiologia
 |
Ten artykuł należy dopracować |
Kardiologia (z gr. „καρδιά” – serce, „λόγος” – nauka) – dziedzina medycyny zajmująca się schorzeniami i wadami układu sercowo-naczyniowego (serca, aorty i mniejszych naczyń krwionośnych), ich rozpoznawaniem i leczeniem[1][2]. W Polsce lekarze kardiolodzy są szkoleni w ramach dwóch specjalizacji: kardiologia i kardiologia dziecięca[2][3]. Konsultantem krajowym kardiologii od 4 lutego 2022 jest prof. dr hab. Tomasz Hryniewiecki, a kardiologii dziecięcej dr n. med. Maria Miszczak-Knecht (od 29 lipca 2020)[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Do roku 1900[edytuj | edytuj kod]
Ludzie od dłuższego czasu uważali serce za szczególnie osobliwy organ. Wskazują na to malowidła ścienne z epoki kamienia w Hiszpanii, lub te związane z uzdrawianiem w Chinach. Grecy oraz Rzymianie poświęcili sercu oraz pulsowi szczególnie wiele uwagi, gdyż wyrażają one ludzką aktywność serca. 300 lat p.n.e. Herofilos z Chalcedonu skonstruował kieszonkowy zegar wodny do mierzenia ciśnienia. Przed ok. 2000 laty rzymski twórca literacki Seneka Młodszy tak opisał swój ból w klatce piersiowej: „Napad jest bardzo krótki i podobny na ataku. W wypadku innych dolegliwości trzeba walczyć z chorobą, tutaj natomiast ze śmiercią.” Najczęściej początki nowoczesnej kardiologii datuje się na rok 1628, kiedy to angielski lekarz William Harvey opublikował odkrycie krążenia krwi.
W 1733 angielski pastor i naukowiec Stephen Hales po raz pierwszy inwazyjnie mierzył ciśnienie krwi wprowadzając rurę do tętnicy szyjnej konia i związując ją z cylindrem szklanym. Najstarszymi lekami działającymi na serce są glikozydy naparstnicy, których użycie w leczeniu obrzęków opisał w 1785 William Withering. W 1816 francuz René Théophile Hyacinthe Laënnec wynalazł stetoskop pierwotnie w formie prostego drewnianego cylindra, który umożliwiał osłuchiwanie serca. Już pod koniec XIX wieku były rozpowszechnione stetoskopy z elastycznymi wężykami do obu uszu.
Pierwszym wczesnym urządzeniem do bezkrwawego mierzenia ciśnienia krwi był sfigmograf skonstruowany przez niemieckiego fizjologa Karla von Vierordta (1818-1884). Pierwszy sfigmomanometr został wynaleziony przez austriackiego patologa Samuela Siegfrieda Karla Rittera von Bascha (1837–1905). W 1896 włoski lekarz Scipione Riva-Rocci opisał prosty przyrząd do mierzenia ciśnienia krwi z mankietem nakładanym na ramię, który został udoskonalony przez Harveya Williamsa Cushinga. Metoda pomiarowa została rozwinięta w 1905 przez lekarza wojskowego Mikołaja Siergiejewicza Korotkowa. Pomiar wykonywany metodą Riva-Rocci nazywany jest RR. Obecnie powszechnie stosuje się pomiar ciśnienia metodą Korotkowa, niewłaściwie określany również jako RR.
Wiek XX[edytuj | edytuj kod]
W XX wieku choroby sercowo-naczyniowe znacznie zyskały na znaczeniu. Na początku wieku były przyczyną mniej niż 10% zgonów na świecie, pod koniec – mniej niż 50% w krajach uprzemysłowionych i 25% w krajach rozwijających się. Tę zmianę często tłumaczono raczej rzadszym występowaniem chorób infekcyjnych i niedoboru żywności, niż przeciętną długością życia. Wzrost przeciętnej długości życia – np. w USA: z ok. 49 lat w 1900 do ok. 76 lat w 2000 – może częściowo tłumaczyć wyższą zapadalność na i śmiertelność z powodu chorób sercowo-naczyniowych[5].
Na początku XX wieku kardiologia wykrystalizowała się jako samodzielna dziedzina w obrębie medycyny wewnętrznej. W 1907 w Paryżu opublikowano pierwsze wydanie magazynu Archives de Maladies du Coeur et des Vaisseaux, natomiast w 1909 w Wiedniu czasopismo Zentralblatt für Herz- und Gefäßkrankheiten. W Anglii w 1910 pojawiło się czasopismo Heart, natomiast w USA w 1925 American Heart Journal. W tym samym roku w USA zostało utworzone pierwsze specjalistyczne towarzystwo kardiologiczne American Heart Association[6].
W 1903 holenderski fizjolog Willem Einthoven wynalazł elektrokardiograf. Pierwotnie, stopy i dłonie pacjenta były zanurzane w słonej wodzie. Dopiero w 1940 roku pojawiła się rejestracja przy pomocy zwilżanych metalowych klamer zakładanych na przedramiona i podudzia, które były połączone kablami z urządzeniem rejestrującym. Dzisiejsze leczenie zaburzeń rytmu serca opiera się m.in. na pracy japońskiego lekarza Sunao Tawary, który podczas pracy u patologa Ludwiga Aschoffa opublikował opis układu przewodzącego serca.
9 września 1896 roku niemiecki chirurg Ludwig Rehn przeprowadził pierwszą operację serca. Wówczas daleko posunięte były eksperymenty na zwierzętach, które wykazały, że mięsień serca jest zdolny do regeneracji[7]. Pierwszą operację na otwartym sercu wykonał w 1952 roku amerykański chirurg F. John Lewis. Pierwszą sztuczną zastawkę serca wszczepiono w 1961 roku i dokonali tego amerykańscy lekarze, Albert Starr i Lowell Edwardsa. W 1980 roku na Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa w leczeniu zaburzeń rytmu zagrażających nagłym zgonem sercowym po raz pierwszy zastosowano wewnętrzny defibrylator.
W latach 90. zastosowanie w kardiologii znalazła tomografia komputerowa, jednakże z różnych przyczyn (m.in. dostępność, koszty użytkowania, obciążenie promieniowaniem, brak możliwości interwencji) nie należy jeszcze do podstawowego oprzyrządowania.
Wiek XXI[edytuj | edytuj kod]
Na początku XXI wieku w Ameryce Północnej i Europie Zachodniej kardiologię praktykuje się nie tylko w klinikach, ale także w praktykach lekarzy, podczas gdy jeszcze w latach 60. XX wieku zajmowano się nią tylko w klinikach uniwersyteckich i niewielu centrach specjalistycznych. W 1999 w USA pracowało już około 14000 kardiologów[8].
Zakres dziedziny[edytuj | edytuj kod]
Kardiologia koncentruje się nie tylko na wrodzonych i nabytych chorobach serca, ale także zajmuje się naczyniami krwionośnymi. W zakresie zainteresowań kardiologów mieści się więc cały układ krążenia i tzw. choroby sercowo-naczyniowe (ang. cardiovascular diseases) obejmujące m.in. nadciśnienie tętnicze. Zakres wiedzy dotyczący tej choroby na przełomie XX i XXI wieku stał się jednak na tyle szeroki, że np. w Polsce wyodrębniono samodzielną specjalizację medyczną hipertensjologię[9][10].
W procesie diagnozowania i leczenia chorób nie związanych bezpośrednio z sercem dochodzi do nakładania się na siebie dziedzin wiedzy takich jak hipertensjologia, neurologia, pulmonologia, angiologia.
Do specjalnych zadań i metod badań kardiologicznych zalicza się:
- rozpoznanie i badanie wrodzonych i nabytych chorób serca, układu krążenia, naczyń krwionośnych i mięśnia sercowego
- wsparcie i prowadzenie podczas rehabilitacji pacjentów z chorobami serca i układu krążenia i socjalno-medyczna ocena ich zawodowej odporności;
- podstawowa intensywna opieka medyczna;
- badanie serca przy pomocy ultradźwięków (np. echokardiografia);
- diagnostyczne cewnikowanie serca m.in. z koronarografią;
- wspólnie z innymi dziedzinami naukowymi interdyscyplinarne ustalenie wskazówek w procesach leczenia i ocena nuklearno-medycznych badań i metod leczenia chirurgicznego.
Choroba wieńcowa[edytuj | edytuj kod]
W Ameryce Północnej, Japonii, Australii i Nowej Zelandii duża część „pacjentów kardiologicznych” cierpi dziś na chorobę niedokrwienną serca i w związku z tym rozpoznanie, leczenie i rehabilitacja w przebiegu różnych postaci choroby niedokrwiennej serca są w centrum uwagi większości kardiologów.
Przez ostatnie dwa wieki obok terapii lekowych wiele na znaczeniu zyskały terapie inwazyjne. Mowa tu o przeprowadzanych przez chirurgów zabiegach przęsłowania naczyń wieńcowych i przezskórne interwencje wieńcowe wykonywane przez kardiologów inwazyjnych, które obecnie najczęściej są związane z implantacją stentów. Warunkiem optymalnego wykonania zabiegów jest dokładna wiedza z zakresu indywidualnej anatomii naczyń wieńcowych, pozyskana podczas wcześniej wykonanego badania angiograficznego.
Inne choroby[edytuj | edytuj kod]
Obok choroby niedokrwiennej serca i niewydolności serca dużo miejsca we współczesnej kardiologii zajmują zaburzenia rytmu serca, przy czym zgodnie z danymi liczbowymi przeważa migotanie przedsionków. Choroby zastawek serca, choroby mięśnia serca i zapalne choroby serca (zapalenie wsierdzia, zapalenie mięśnia sercowego) są rzadsze. Szczególnie powszechne w Europie wady reumatyczne zastawek zeszły na dalszy plan. Podczas gdy w krajach rozwiniętych 1,5% zgonów z powodu chorób sercowo-naczyniowych ma związek z gorączką reumatyczną, w krajach rozwijających się udział ten wynosi 10–15%[5].
Kardiologia w weterynarii[edytuj | edytuj kod]
Także w weterynarii kardiologia ma coraz większe znaczenie, przede wszystkim w leczeniu kotów i psów. W wypadku zwierząt użytkowych czasem występują choroby serca, przede wszystkim w związku z epizootiami, które nie są jednak, jeśli w ogóle, leczone przez specjalistów z dziedziny kardiologii.
Głównym obszarem pracy kardiologów weterynaryjnych są choroby serca psów, kotów i koni. Wśród małych zwierząt 11% wszystkich prezentowanych pacjentów wykazuje choroby serca. Chodzi tu przede wszystkim o choroby nabyte, które w wypadku małych psich ras występują w formie zdegenerowanych chorób przedsionków, natomiast u dużych ras psów głównie w formie chorób mięśnia sercowego. Koty skłaniają się jednocześnie do kardiomiopatii, jednakże tu występuje częściej hipertroficzna forma, także wskutek zdiagnozowanych w ostatnich latach nadfunkcji gruczołów tarczycy. Wcześniej występujące choroby mięśnia sercowego związane z karmieniem (przede wszystkim rozszerzone kardiomiopatie w przypadku określonych ras kotów i psów) następują już tylko rzadko wskutek szerokiego zastosowania przemysłowego gotowego pożywienia. W południowych stanach USA i na obszarze Morza Śródziemnego dużą rolę odgrywa dirofilarioza.
Do kolejnego obszaru kardiologii weterynaryjnej, który rozwinął się w ostatnich latach należy badanie dziedzicznych chorób serca zwierząt. W ramach programów badawczych podejmowano próby w wielu związkach hodowców i u wielu pojedynczych ras eliminować poprzez hodowanie często występujące u zwierząt choroby serca (np. u bokserów, nowofundlandów, wilczarzy irlandzkich i kotów Maine Coon). W odróżnieniu od ludzi choroby wieńcowe serca praktycznie wcale nie występują u zwierząt.
U koni przede wszystkim zapalenia mięśnia sercowego odgrywa rolę w związku z chorobami infekcyjnymi, myokardią związaną z odżywianiem i wymianą substancji, niedomaganiem zastawek serca (przede wszystkim niewydolność zastawki aorty) i zakłóceniami rytmu serca.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kardiologia. W: Wielka Encyklopedia Medyczna. Enrico Cravetto (red.). T. 9: jaj–kre. Warszawa: Planeta DeAgostini, 2011, s. 147. ISBN 978-83-268-0309-3.
- ↑ a b Program specjalizacji w dziedzinie KARDIOLOGII (moduł podstawowy i moduł specjalistyczny) dla lekarzy nieposiadających odpowiedniej specjalizacji I lub II stopnia, lub tytułu specjalisty w odpowiedniej dziedzinie medycyny. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, 2018-11-13. [dostęp 2021-05-28].
- ↑ Program specjalizacji w dziedzinie KARDIOLOGII DZIECIĘCEJ (moduł podstawowy i moduł specjalistyczny) dla lekarzy nieposiadających odpowiedniej specjalizacji I lub II stopnia, lub tytułu specjalisty w odpowiedniej dziedzinie medycyny. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, 2018-11-13. [dostęp 2021-05-28].
- ↑ Konsultanci krajowi. Ministerstwo Zdrowia. [dostęp 2022-02-09].
- ↑ a b Braunwald’s Heart disease: a textbook of cardiovascular medicine. Douglas P Zipes, Peter Libby, Robert O Bonow, Eugene Braunwald, MD Consult (Firm). Wyd. 7. Filadelfia: Elsevier/Saunders, 2005. ISBN 1-4160-0014-3.
- ↑ Arnold G. The German Cardiac Society from its foundation as the German Society for Circulation Research to the present: its history, structure and targets. „Z Kardiol”. 91 Suppl 4, s. 1–8, 2002. PMID: 12436745.
- ↑ Hermann Mannebach: Hundert Jahre Herzgeschichte. Entwicklung der Kardiologie 1887-1987. Berlin: Springer, 1988. ISBN 3-540-19299-9. (niem.).
- ↑ Langdon LO. Subspecialty internal medicine in the United States: in and outside the hospital. „Schweiz Med Wochenschr”. 129 (48), s. 1870–1876, 1999-12-04. PMID: 10627975.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 maja 2023 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U. z 2023 r. poz. 975).
- ↑ Zarejestrowano nową specjalizację medyczną – hipertensjologię. www.eduskrypt.pl, 2006-03-29. [dostęp 2010-06-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-07)].
