Lucjan Wolanowski
Lucjan Wolanowski Warszawa, wrzesień 2004 | |
Imię i nazwisko |
Lucjan Wilhelm Kon-Wolanowski |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Dziedzina sztuki | |
Ważne dzieła | |
| |
Strona internetowa |
Lucjan Wilhelm Wolanowski, właśc. Lucjan Kon, pseud. Wilk; Waldemar Mruczkowski; W. Lucjański; (L.W.); lu; Lu; (lw); WOL. (ur. 26 lutego 1920 w Warszawie, zm. 20 lutego 2006 tamże) – polski pisarz, reporter, podróżnik i tłumacz.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Warszawie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, jako najmłodsze dziecko i jedyny syn adwokata Henryka Kona (1868–1949) i Róży z domu Wolanowskiej (1883–1932). Był bratem Julii (1912–1912), redaktorki i tłumaczki literatury pięknej Elżbiety Eweliny Wassong (1908–2007) oraz prawniczki Ireny Sawickiej (1914–2004). Jego dziadkiem był lekarz Wilhelm Kohn (1831–1882), a pradziadkiem przemysłowiec Majer Wolanowski (1844–1900).
Uczeń Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie oraz Gimnazjum Sanatoryjnego Męskiego Dra Jana Wieczorkowskiego w Rabce. Jako uczeń, m.in. wspólnie z Jackiem Woźniakowskim redagował szkolne czasopismo Szczebioty (1935–1938). Studiował następnie na Wydziale Elektrochemii i Elektrometalurgii Instytutu Politechnicznego w Grenoble, latem 1939 wrócił na wakacje do Polski i tu zastała go II wojna światowa.
Podczas okupacji przebywał początkowo w Warszawie, a następnie ukrywał się razem z ojcem i drugą siostrą Ireną w Sochaczewie i Podkowie Leśnej (m.in. w willi „Wanda”, u rodziny Drabikowskich). W 1941 został zaprzysiężony w ZWZ, od 1942 był żołnierzem AK. Prowadził nasłuch radiowy zagranicznych stacji (m.in. BBC) i przygotowywał komunikaty dla polskiego podziemia.
Debiutował w 1941 w piśmie Kronika Tygodniowa (felietonami pt.: Historyjki w cieniu historii, pod pseud. Wilk), potem w wielonakładowym Dniu Warszawy (1943–1944). Po wojnie pracował w PAP (1945–1951). Był m.in. sprawozdawcą z konferencji dla zagranicznych dziennikarzy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Warszawie. W tym okresie poznał m.in. tak znanych później dziennikarzy jak: Edward R. Murrow, Sydney Gruson, Flora Lewis, Larry Allen, Vincent Buist czy Pierre Maréchal, będących wówczas korespondentami w Polsce.
W 1950 ożenił się z Anną-Bożenną Szumowską (1924-2016, później jako Anna Wolan), śpiewaczką, późniejszą solistką Opery Poznańskiej (małżeństwo trwało do 1969), w 1952 urodziła się ich córka Anna, mieszkająca od końca lat 60 XX w. w Australii.
Specjalizował się w literaturze faktu, pisząc reportaże dla czasopism:
- „Świat” (1951–1969); m.in. cykle: Cudze skrzydła (1957), Lądy i ludy (od 1957); Na dno i z powrotem (1958); Druga, ale czy ostatnia (z Japonii, 1960), Azja 1960 (1960),
- „Dookoła Świata” (1969–1976); m.in. cykle korespondencji z Australii (1965–1967, 1975), Azji i Filipin (1968), Szwajcarii (1972),
- „Magazyn Polski” (1976–1988).
Współpracował z pismami:
- „Przekrój” (współpraca w latach 40 XX w. i ponownie od lat 70 XX w.); m.in. cykl reportaży pt.: Teraz to już można opowiedzieć,
- „Express Wieczorny” (Kraków 1956); cykl reportaży „śledczych” o sprawie wielokrotnego mordercy Władysława Mazurkiewicza, w wyniku których wytoczono mu dwa procesy o zniesławienie (uniewinniony),
- „Poznaj Świat” (1956–1957),
- „Kontynenty” (1967–1968),
- „Życie Warszawy” (1967–1968),
- „Vlasta” (Praga 1968),
- „Kulisy” (1969–1970).
W latach 60 XX w. odbył wiele podróży, w tym kilka dookoła świata. Był akredytowany przy wojskach ONZ (1962–1963) w czasie operacji desantowych na Nowej Gwinei. Stypendysta Departamentu Stanu USA (1965). Był obecny na Przylądku Kennedy’ego w czasie wystrzelenia pojazdu „Gemini 5”. Pełnił funkcję doradcy Wydziału Informacji Światowej Organizacji Zdrowia WHO w Genewie, a następnie w rejonie Azji Południowo-Wschodniej i Oceanii (m.in. w New Delhi, Bangkoku i Manili).
Jest autorem reportaży o zwalczaniu chorób tropikalnych i handlu na Filipinach, w Tajlandii, Hongkongu, Sarawaku, Sabah i Brunei (1967–1968).
Był członkiem Związku Zawodowego Dziennikarzy RP (1945–1951), Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1951–1982 i 1991–2006), Związku Literatów Polskich (1959–1983), Polskiego PEN-Clubu (1971–2006) i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1989–2006).
Odznaczony m.in. Orderem Gwiazdy Rumunii (1947), Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1961). Otrzymał wiele wyróżnień za swoją twórczość, m.in.: prywatną nagrodę Edmunda J. Osmańczyka Osman (za Zwierciadło bogini, 1962), Nagrodę Polskiego Klubu Publicystów Międzynarodowych SDP (za Klejnot korony, 1963), wyróżnienie Książka Miesiąca w plebiscycie Kuriera Polskiego (za Księżyc nad Tahiti, 1963), nagrodę redakcji „Nowych Książek” – Książka Roku 1973 (za Westchnienie za Lapu-Lapu, 1973), Wyróżnienie Doroczne Funduszu Literatury – Ministerstwo Kultury i Sztuki (za Ani diabeł, ani głębina: Dzieje odkryć Australii, opowiedziane ludziom, którym się bardzo spieszy, 1988).
Otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Springfield w amerykańskim stanie Illinois (1965).
Autor 25 książek reportażowych, wielokrotnie wznawianych i przekładanych na obce języki. Mieszkał w Warszawie, na Mokotowie, przy ul. Odolańskiej 23, w dawnym domu pracowników PAP. Pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 2, uliczka 1)[1].
W kwietniu 2006 Uniwersytet Śląski w Katowicach wydał specjalny dodatek do pisma uczelni, poświęcony pisarzowi, z fragmentami tekstów autobiograficznych, wypowiedziami na temat jego twórczości (wśród autorów znaleźli się m.in.: Jacek Woźniakowski, prof. Hilary Koprowski, Eugeniusz Grasberg, Ludwik Jerzy Kern, Lech Paszkowski, Jolanta Klimowicz-Osmańczyk, Krystyna Goldbergowa, Aleksander Ziemny), fragmentami recenzji prasowych (autorstwa m.in. Melchiora Wańkowicza, Wisławy Szymborskiej i Leopolda Ungera) oraz fotografiami archiwalnymi z odbytych podróży.
W październiku 2009 w ramach serii wydawniczej „Wokół reportażu podróżniczego” (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, ISBN 978-83-226-1802-8) ukazała się poświęcona mu książka.
Archiwum pisarza przechowywane jest od 2006 r. w Brwinowie k. Warszawy.
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]- Ośmiornica. Historia jednego koncernu (Książka i Wiedza 1952)
- Przeważnie o ludziach (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1953)
- Na południe od Babiej Góry (Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1954)
- Śladami brudnej sprawy (Książka i Wiedza 1954)
- Cichy front (Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1955, 1956)
- Czy Stanisław Talarek musiał umrzeć? (wespół z Mirosławem Azembskim; Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955, Wyd. Kraj 1955)
- Dokąd oczy poniosą... (Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958, 1959)
- Żywe srebro (wespół z Henrykiem Kawką; Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1959, 1963)
- Zwierciadło bogini. Reporter w kraju tranzystorów i gejsz (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1961, 1962, 1964)
- Klejnot Korony. Reporter w Hongkongu w godzinie zarazy (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1963; Nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskcih 1963)
- Księżyc nad Tahiti... Reporter na wyspach mórz południowych (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1963; „Książka Miesiąca” w plebiscycie Kuriera Polskiego 1963)
- Basia nad biegunem (Biuro Wydawnicze „Ruch” 1964)
- Dalej niż daleko. Reporter na Nowej Zelandii, Nowej Gwinei, w Malazji i Kambodży o dolach i niedolach, radościach i smutkach lądów i ludów oglądanych dalej niż daleko (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1964)
- Ocean nie bardzo Spokojny (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1967)
- Poczta do Nigdy-Nigdy. Reporter w kraju koala i białego człowieka (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1968, 1970, 1972, 1978; 1989, ISBN 83-07-01810-2, seria: „Z żaglem”; Zysk i S-ka Wydawnictwo 2015, ISBN 978-83-7785-556-0, seria: „Naokoło świata”)
- Z zapartym tchem (Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1969, seria: „Łowcy sensacji”)
- Upał i gorączka. Reporter wędruje szlakiem cierpienia (Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1970, 1973, seria „Naokoło świata”; Muza S.A. 1996, seria „Dookoła świata”)
- Westchnienie za Lapu-Lapu. Reporter na najdalszym Dalekim Wschodzie (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1973, 1976; Nagroda „Nowych Książek” – „Książka Roku 1973”)
- Min-Min. Mała opowieść o wielkim lądzie (Krajowa Agencja Wydawnicza 1977)
- Walizka z przygodami. Reporter tu, reporter tam (Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1977; seria „Naokoło świata”)
- Lądy i ludy (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” 1979; seria: „Biblioteka Literatury Faktu”)
- Buntownicy Mórz Południowych (Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia” 1980, 1986; ISBN 83-10-07587-1)
- Ląd, który przestał być plotką (Państwowy Instytut Wydawniczy 1983; ISBN 83-06-00731-X)
- Ani diabeł, ani głębina: Dzieje odkryć Australii, opowiedziane ludziom, którym się bardzo spieszy (Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia” 1987; ISBN 83-10-08847-7; „Wyróżnienie Doroczne Funduszu Literatury” Ministerstwa Kultury i Sztuki, Warszawa 1988)
- Nieznana Australia: Rzeczywistość przekracza fantazję (Wydawnictwo Borgis 2018; ISBN 978-83-629-9333-8)
Przekłady
[edytuj | edytuj kod]- Ewen Montagu, Człowiek, którego nie było [Wspomnienie z wojny 1939–1945] (Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Grób Lucjana Wolanowskiego w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Drawicz – Miła podróż z Wolanowskim, „Żołnierz Wolności”, nr 32, 16. 02. 1959
- Beata Sowińska – Podróże dalekie i bliskie, „Życie Warszawy”, nr 56, 6. 03. 1965
- Krystyna Goldbergowa – Słownik polskich pisarzy współczesnych – Lucjan Wolanowski, „Tygodnik Kulturalny”, nr 6, 5. 02. 1967
- Melchior Wańkowicz – Porcja smaków, „Nowe Książki”, 15. 12. 1967
- Stanisław Zieliński – Koneser bumerangów, „Kultura”, nr 34, 25. 08. 1968
- Jolanta Klimowicz – Wędrówka szlakiem cierpienia, „Służba Zdrowia”, nr 36, 6. 09. 1970
- Kazimierz Dziewanowski – Reporter na szlaku cierpienia, „Nowe Książki”, nr 17, 15. 09. 1970
- Wisława Szymborska – Lektury nadobowiązkowe, „Życie Literackie”, nr 3, 20. 01. 1974
- Janusz Wolniewicz – Australijski „cicer cum caule”, „Nowe Książki”, nr 51, grudzień 1983
- Leopold Unger – Widziane z Brukseli: Krzysztof Reagan czy Ronald Skrzetuski, „Kultura” (Paryż) nr 7-8 (490-491), lipiec – sierpień 1988
- Andrzej Tumialis – Cztery razy dookoła świata – podróże Wolanowskiego, „Tygodnik Ciechanowski”, 27. 01. 1998
- Lucjan Wolanowski – Nie wszyscy byli aniołami (Dziennik dziennikarza), „Gazeta Uniwersytecka UŚ”, dodatek specjalny, kwiecień 2006; Uniwersytet Śląski, Katowice
- Wokół reportażu podróżniczego. Tom 3. Lucjan Wolanowski (1920-2006). Studia – szkice – materiały (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009, seria: „Prace naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 2683”, ISBN 978-83-226-1802-8, ISSN 0208-6336)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Lucjan Wolanowski (1920-2006) - pisarz, reporter, podróżnik - oficjalna strona internetowa / Archiwum Lucjana Wolanowskiego
- Książka o Lucjanie Wolanowskim: „Wokół reportażu podróżniczego” – Katowice, październik 2009 r. (plik pdf)
- Lucjan Wolanowski (1920-2006) – życie i twórczość. Uniwersytet Śląski, Katowice; „Gazeta Uniwersytecka UŚ”, kwiecień 2006 (wydanie specjalne)
- Lucjan Wolanowski – członkowie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, oddział Warszawa
- Lucjan Wolanowski, cykl: „Którzy odeszli” („Gazeta Wyborcza”, XI 2006)
- Lucjan Wolanowski – artykuły w „Gazecie Uniwersyteckiej UŚ” (Uniwersytet Śląski, Katowice)
- Małgorzata Wittels, "Lucjan Wolanowski" (Podkowiański Magazyn Kulturalny, nr 52/2006)
- Członkowie Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich
- Członkowie Związku Walki Zbrojnej
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa)
- Pisarze związani z Warszawą
- Pochowani na cmentarzu żydowskim na Woli w Warszawie
- Polscy pisarze współcześni
- Polscy podróżnicy i odkrywcy
- Polscy reportażyści
- Polscy Żydzi
- Urodzeni w 1920
- Zmarli w 2006
- Członkowie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
- Ludzie urodzeni w Warszawie