Edmund Osmańczyk
| ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | 10 sierpnia 1913 Jagielno | |
Data i miejsce śmierci | 4 października 1989 Warszawa | |
Członek Rady Państwa | ||
Okres | od 8 lutego 1979 do 2 kwietnia 1980 | |
Przynależność polityczna | poseł bezpartyjny | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Edmund Jan Osmańczyk (ur. 10 sierpnia 1913 w Jagielnie, zm. 4 października 1989 w Warszawie) – polski publicysta i politolog, poseł na Sejm PRL I, II, V, VI, VII i VIII kadencji, senator I kadencji, członek Rady Państwa (1979–1980). Mąż dziennikarki i publicystki Jolanty Klimowicz.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się na Dolnym Śląsku na terenie Cesarstwa Niemieckiego jako syn Ryszarda. Jego matka dbała o zachowanie polskości, m.in. poprzez wieczory polskiej poezji. W szkole redagował gazetkę „Wiadomości Bielańskie”, a po maturze, od 1932 do 1935 „Młodego Polaka w Niemczech”[1]. Był pomysłodawcą nazwy „Rodło” dla określenia symbolu Związku Polaków w Niemczech i współprojektantem jego znaku graficznego. Zajmował się uzupełnianiem i drukowaniem Leksykonu Polactwa w Niemczech – publikacji mającej na celu zabezpieczenie polskości w III Rzeszy. Zastępował redaktora naczelnego „Nowin Codziennych” w Opolu, kierował Centralą Prasową ZPwN od 1934, a od 1935 pracując na etacie nadzorował jej prasę[1].
Studiował na Uniwersytecie Warszawskim, a także na uniwersytetach w Bordeaux i Berlinie.
W sierpniu 1939, po dezercji z Wehrmachtu, uciekł przed Gestapo do Polski. We wrześniu został spikerem w Polskim Radiu (pod pseud. Jan Gor). W Warszawie mieszkał do wybuchu powstania, posiadając dokumenty na nazwisko Jan Krzemiński. Był członkiem ruchu oporu w ramach Armii Krajowej, poprzez radio powstańcze nadawał codzienną audycję Dzień walki. 6 stycznia 1945 ujęty w Krakowie przez funkcjonariuszy gestapo, udało mu się zbiec z transportu do obozu koncentracyjnego[1].
Na początku 1945 dołączył do Komitetu Obywatelskiego Polaków Śląska Opolskiego działającego na rzecz ustanowienia administracji polskiej na Śląsku Opolskim. W marcu zaciągnął się w roli korespondenta wojennego do 1 Armii Wojska Polskiego[1].
W latach 1945–1946 relacjonował jako korespondent wojenny prasy „czytelnikowskiej” – m.in. konferencję w Poczdamie oraz proces norymberski. Od 1947 przez wiele lat pracował jako korespondent zagraniczny Polskiego Radia. Od grudnia 1948 do listopada 1952 mieszkał w Szczecinie[2], następnie wyjechał na stałe do Warszawy. Publikował na łamach „Świat”. Od 1969 zajął się działalnością publicystyczną oraz pracą naukową. Autor wielokrotnie nagradzanej publikacji Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych (1982), wydanej także w językach hiszpańskim oraz angielskim. W 1974 uzyskał stopień naukowy doktora.
W okresach 1952–1961 i 1969–1985 sprawował mandat posła na Sejm PRL I, II, V, VI, VII i VIII kadencji. W latach 1979–1980 był członkiem Rady Państwa, od 1981 do 1983 zasiadał w prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Był także członkiem rady naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W 1955 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia[3]. W latach 1983–1988 prezesował Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS.
Głosował w Sejmie PRL za ustawą z 25 stycznia 1982, zatwierdzającą dekrety dotyczące stanu wojennego[4].
Jako reprezentant strony solidarnościowo-opozycyjnej był uczestnikiem obrad Okrągłego Stołu w zespole ds. reform politycznych. W 1989 wybrany z ramienia Komitetu Obywatelskiego do Senatu w okręgu opolskim[5], został przewodniczącym senackiej Komisji Spraw Emigracji i Polaków za Granicą. Zmarł kilka miesięcy później. Został pochowany na cmentarzu koło kościoła „Na Górce” w Opolu[6].
Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Odznaczony m.in. Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1972)[7], Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1960) oraz Krzyżem Komandorskim (1954)[8] i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952)[9], Złotym Krzyżem Zasługi (1950)[10] oraz Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955)[11][12]. Otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego (1975)[13] oraz Wrocławskiego (1988).
W 1993 w 80. rocznicę jego urodzin na kamienicy przy placu Zamkowym 8 w Warszawie, w której mieszkał w latach 1969–1989, odsłonięto tablicę pamiątkową. W stolicy jego imieniem nazwano jedną z ulic na Bemowie.
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Sprawy Polaków: wyd. 1–5 Katowice: AWiR 1947–1948, wyd. 6–8 Katowice: Śląsk, 1982–1986.
- Dowody prowokacji. Nieznane archiwum Himmlera: Warszawa: Czytelnik, 1951.
- Młode Niemcy: Warszawa: Czytelnik, 1951.
- Publicystyka w kraju budującym socjalizm, Warszawa: Czytelnik, 1952.
- Azja w Genewie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955.
- Był rok 1945: wyd. 1–5 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970–1980
- Nasza Europa: Wydawnictwo Poznańskie, 1971.
- Rzeczpospolita Polaków: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977.
- Wisła i Kraków to Rodło: Warszawa: Nasza Księgarnia, 1985.
- Niezłomny proboszcz z Zakrzewa, rzecz o patronie Bolesławie Domańskim: Warszawa: Czytelnik, 1989 ISBN 83-07-01992-3.
- Encyclopedia of the United Nations and international agreements: Nowy Jork, Londyn: Routledge, 2003. ISBN 0-415-93920-8.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Janusz Rudziński. Publicysta „spraw Polaków” (Edmund Osmańczyk). „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”. nr XXXI/3–4, s. 209–214, 1992. ISSN 01372998. [dostęp 7 października 2016].
- ↑ Edmund Jan Osmańczyk. W: Erazm Kuźma, Inga Iwasiów (red.): Literatura na Pomorzu Zachodnim do końca XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. Szczecin: Kurier-Press, 2003, s. 249.
- ↑ Bohdan Urbankowski: Czerwona msza czyli uśmiech Stalina. Tom 2. Warszawa: Alfa-Wero, 1998, s. 315.
- ↑ Podczas debaty sejmowej nad tym punktem według Janusza Zabłockiego zwrócił się do Wojeciach Jaruzelskiego słowami: Chylę przed tobą głowę generale, za twoją odwagę i bezkompromisowość (...) (zob. Janusz Zabłocki: Dzienniki 1982–1986. T. 3. Cz. 2. Warszawa: IPN, 2013, s. 76.).
- ↑ Informacje na stronie Senatu. [dostęp 21 lutego 2011].
- ↑ Zmarła dziennikarka Jolanta Klimowicz-Osmańczyk. Przez 30 lat współpracowała z Polskim Radiem. polskieradio.pl, 22 lipca 2017. [dostęp 1 lutego 2018].
- ↑ Lista odznaczonych w Belwederze. „Nowiny”. nr 201, s. 2, 22 lipca 1972. [dostęp 17 lutego 2017].
- ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 31 lipca 1954 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1492).
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 lipca 1952 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078).
- ↑ Postanowienie o odznaczeniu z dnia 22 lipca 1950 r. (M.P. z 1950 r. nr 87, poz. 1077).
- ↑ Lista osób odznaczonych „Medalem 10-lecia Polski Ludowej” (M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400).
- ↑ Profil na stronie Biblioteki Sejmowej. [dostęp 29 czerwca 2013].
- ↑ Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Śląskiego. us.edu.pl. [dostęp 21 lutego 2011].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Rzymełka: 4 kadencja, 70 posiedzenie, 2 dzień: Oświadczenia. sejm.gov.pl, 11 marca 2004. [dostęp 21 lutego 2011].
|
- Członkowie Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu
- Członkowie Rady Państwa PRL
- Członkowie ZBoWiD
- Członkowie Związku Polaków w Niemczech
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Śląskiego
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego
- Odznaczeni Odznaką Nagrody Państwowej
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej
- Odznaczeni Orderem Budowniczych Polski Ludowej
- Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy II klasy
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (1944–1989)
- Polacy wcieleni do Wehrmachtu w czasie II wojny światowej
- Polscy dziennikarze prasowi
- Polscy dziennikarze radiowi
- Polscy encyklopedyści
- Polscy korespondenci wojenni
- Polscy reportażyści
- Posłowie z okręgu Kędzierzyn-Koźle (PRL)
- Posłowie z okręgu Nysa (PRL)
- Posłowie z okręgu Opole (PRL)
- Posłowie z okręgu Stargard Szczeciński (PRL)
- Powstańcy warszawscy
- Senatorowie III Rzeczypospolitej
- Uczestnicy Okrągłego Stołu (strona solidarnościowa)
- Żołnierze ludowego Wojska Polskiego w II wojnie światowej
- Urodzeni w 1913
- Zmarli w 1989