Edmund Osmańczyk

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Edmund Osmańczyk
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia 10 sierpnia 1913
Jagielno
Data i miejsce śmierci 4 października 1989
Warszawa
Członek Rady Państwa
Okres od 8 lutego 1979
do 2 kwietnia 1980
Przynależność polityczna poseł bezpartyjny
Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej (1960–1990) Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach
Tablica pamiątkowa przy placu Zamkowym 8 w Warszawie
Trójjęzyczna tablica pamiątkowa w Opolu

Edmund Jan Osmańczyk (ur. 10 sierpnia 1913 w Jagielnie, zm. 4 października 1989 w Warszawie) – polski publicysta i politolog, poseł na Sejm PRL I, II, V, VI, VII i VIII kadencji, senator I kadencji, członek Rady Państwa (1979–1980). Mąż dziennikarki i publicystki Jolanty Klimowicz.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się na Dolnym Śląsku na terenie Cesarstwa Niemieckiego jako syn Ryszarda. Jego matka dbała o zachowanie polskości, m.in. poprzez wieczory polskiej poezji. W szkole redagował gazetkę „Wiadomości Bielańskie”, a po maturze, od 1932 do 1935 „Młodego Polaka w Niemczech”[1]. Był pomysłodawcą nazwy „Rodło” dla określenia symbolu Związku Polaków w Niemczech i współprojektantem jego znaku graficznego. Zajmował się uzupełnianiem i drukowaniem Leksykonu Polactwa w Niemczech – publikacji mającej na celu zabezpieczenie polskości w III Rzeszy. Zastępował redaktora naczelnego „Nowin Codziennych” w Opolu, kierował Centralą Prasową ZPwN od 1934, a od 1935 pracując na etacie nadzorował jej prasę[1].

Studiował na Uniwersytecie Warszawskim, a także na uniwersytetach w Bordeaux i Berlinie.

W sierpniu 1939, po dezercji z Wehrmachtu, uciekł przed Gestapo do Polski. We wrześniu został spikerem w Polskim Radiu (pod pseud. Jan Gor). W Warszawie mieszkał do wybuchu powstania, posiadając dokumenty na nazwisko Jan Krzemiński. Był członkiem ruchu oporu w ramach Armii Krajowej, poprzez radio powstańcze nadawał codzienną audycję Dzień walki. 6 stycznia 1945 ujęty w Krakowie przez funkcjonariuszy gestapo, udało mu się zbiec z transportu do obozu koncentracyjnego[1].

Na początku 1945 dołączył do Komitetu Obywatelskiego Polaków Śląska Opolskiego działającego na rzecz ustanowienia administracji polskiej na Śląsku Opolskim. W marcu zaciągnął się w roli korespondenta wojennego do 1 Armii Wojska Polskiego[1].

W latach 1945–1946 relacjonował jako korespondent wojenny prasy „czytelnikowskiej” – m.in. konferencję w Poczdamie oraz proces norymberski. Od 1947 przez wiele lat pracował jako korespondent zagraniczny Polskiego Radia. Od grudnia 1948 do listopada 1952 mieszkał w Szczecinie[2], następnie wyjechał na stałe do Warszawy. Publikował na łamach „Świat”. Od 1969 zajął się działalnością publicystyczną oraz pracą naukową. Autor wielokrotnie nagradzanej publikacji Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych (1982), wydanej także w językach hiszpańskim oraz angielskim. W 1974 uzyskał stopień naukowy doktora.

W okresach 1952–1961 i 1969–1985 sprawował mandat posła na Sejm PRL I, II, V, VI, VII i VIII kadencji. W latach 1979–1980 był członkiem Rady Państwa, od 1981 do 1983 zasiadał w prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Był także członkiem rady naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W 1955 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia[3]. W latach 1983–1988 prezesował Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS.

Głosował w Sejmie PRL za ustawą z 25 stycznia 1982, zatwierdzającą dekrety dotyczące stanu wojennego[4].

Jako reprezentant strony solidarnościowo-opozycyjnej był uczestnikiem obrad Okrągłego Stołu w zespole ds. reform politycznych. W 1989 wybrany z ramienia Komitetu Obywatelskiego do Senatu w okręgu opolskim[5], został przewodniczącym senackiej Komisji Spraw Emigracji i Polaków za Granicą. Zmarł kilka miesięcy później. Został pochowany na cmentarzu koło kościoła „Na Górce” w Opolu[6].

Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Odznaczony m.in. Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1972)[7], Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1960) oraz Krzyżem Komandorskim (1954)[8] i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952)[9], Złotym Krzyżem Zasługi (1950)[10] oraz Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955)[11][12]. Otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego (1975)[13] oraz Wrocławskiego (1988).

W 1993 w 80. rocznicę jego urodzin na kamienicy przy placu Zamkowym 8 w Warszawie, w której mieszkał w latach 1969–1989, odsłonięto tablicę pamiątkową. W stolicy jego imieniem nazwano jedną z ulic na Bemowie.

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

  • Sprawy Polaków: wyd. 1–5 Katowice: AWiR 1947–1948, wyd. 6–8 Katowice: Śląsk, 1982–1986.
  • Dowody prowokacji. Nieznane archiwum Himmlera: Warszawa: Czytelnik, 1951.
  • Młode Niemcy: Warszawa: Czytelnik, 1951.
  • Publicystyka w kraju budującym socjalizm, Warszawa: Czytelnik, 1952.
  • Azja w Genewie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955.
  • Był rok 1945: wyd. 1–5 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970–1980
  • Nasza Europa: Wydawnictwo Poznańskie, 1971.
  • Rzeczpospolita Polaków: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977.
  • Wisła i Kraków to Rodło: Warszawa: Nasza Księgarnia, 1985.
  • Niezłomny proboszcz z Zakrzewa, rzecz o patronie Bolesławie Domańskim: Warszawa: Czytelnik, 1989 ​ISBN 83-07-01992-3​.
  • Encyclopedia of the United Nations and international agreements: Nowy Jork, Londyn: Routledge, 2003. ​ISBN 0-415-93920-8​.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Janusz Rudziński. Publicysta „spraw Polaków” (Edmund Osmańczyk). „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”. nr XXXI/3–4, s. 209–214, 1992. ISSN 01372998. [dostęp 7 października 2016]. 
  2. ↑ Edmund Jan Osmańczyk. W: Erazm Kuźma, Inga Iwasiów (red.): Literatura na Pomorzu Zachodnim do końca XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. Szczecin: Kurier-Press, 2003, s. 249.
  3. ↑ Bohdan Urbankowski: Czerwona msza czyli uśmiech Stalina. Tom 2. Warszawa: Alfa-Wero, 1998, s. 315.
  4. ↑ Podczas debaty sejmowej nad tym punktem według Janusza Zabłockiego zwrócił się do Wojeciach Jaruzelskiego słowami: Chylę przed tobą głowę generale, za twoją odwagę i bezkompromisowość (...) (zob. Janusz Zabłocki: Dzienniki 1982–1986. T. 3. Cz. 2. Warszawa: IPN, 2013, s. 76.).
  5. ↑ Informacje na stronie Senatu. [dostęp 21 lutego 2011].
  6. ↑ Zmarła dziennikarka Jolanta Klimowicz-Osmańczyk. Przez 30 lat współpracowała z Polskim Radiem. polskieradio.pl, 22 lipca 2017. [dostęp 1 lutego 2018].
  7. ↑ Lista odznaczonych w Belwederze. „Nowiny”. nr 201, s. 2, 22 lipca 1972. [dostęp 17 lutego 2017]. 
  8. ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 31 lipca 1954 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1492).
  9. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 lipca 1952 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078).
  10. ↑ Postanowienie o odznaczeniu z dnia 22 lipca 1950 r. (M.P. z 1950 r. nr 87, poz. 1077).
  11. ↑ Lista osób odznaczonych „Medalem 10-lecia Polski Ludowej” (M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400).
  12. ↑ Profil na stronie Biblioteki Sejmowej. [dostęp 29 czerwca 2013].
  13. ↑ Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Śląskiego. us.edu.pl. [dostęp 21 lutego 2011].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Edmund_Osmańczyk&oldid=56439135”