Edmund Osmańczyk

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Edmund Osmańczyk
Edmund Osmańczyk podczas obrony doktoratu.JPG
Data i miejsce urodzenia 10 sierpnia 1913
Jagielno
Data i miejsce śmierci 4 października 1989
Warszawa
Senator I kadencji
Okres od 18 czerwca 1989
do 4 października 1989
Przynależność polityczna Obywatelski Klub Parlamentarny
Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej (1960–1990) Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach
Tablica pamiątkowa przy placu Zamkowym 8 w Warszawie
Trójjęzyczna tablica pamiątkowa w Opolu

Edmund Jan Osmańczyk (ur. 10 sierpnia 1913 w Jagielnie, zm. 4 października 1989 w Warszawie) – polski publicysta i politolog, poseł na Sejm PRL I, II, V, VI, VII i VIII kadencji, senator I kadencji. Mąż dziennikarki i publicystki Jolanty Klimowicz.

Życiorys[edytuj]

Urodził się na Dolnym Śląsku na terenie Cesarstwa Niemieckiego jako syn Ryszarda. Jego matka dbała o zachowanie polskości, m.in. poprzez wieczory polskiej poezji. W szkole redagował gazetkę „Wiadomości Bielańskie”, a po maturze, od 1932 do 1935 – „Młodego Polaka w Niemczech”[1]. Był pomysłodawcą nazwy „Rodło” dla określenia symbolu Związku Polaków w Niemczech i współprojektantem jego znaku graficznego. Zajmował się uzupełnianiem i drukowaniem Leksykonu Polactwa w Niemczech – publikacji mającej na celu zabezpieczenie polskości w III Rzeszy. Zastępował redaktora naczelnego „Nowin Codziennych” w Opolu, kierował Centralą Prasową ZPwN od 1934, a od 1935 – już na etacie – nadzorował jej prasę[1].

Studiował na Uniwersytecie Warszawskim, a także na uniwersytetach w Bordeaux i Berlinie.

W sierpniu 1939, po dezercji z Wehrmachtu, uciekł przed gestapo do Polski. We wrześniu został spikerem w Polskim Radiu (pod pseud. Jan Gor). W Warszawie mieszkał do wybuchu powstania, posiadając dokumenty na nazwisko Jan Krzemiński. Był członkiem ruchu oporu w ramach Armii Krajowej, poprzez radio powstańcze nadawał codzienną audycję Dzień walki. 6 stycznia 1945 ujęty w Krakowie przez funkcjonariuszy gestapo, udało mu się zbiec z transportu do obozu koncentracyjnego[1].

Na początku 1945 dołączył do Komitetu Obywatelskiego Polaków Śląska Opolskiego działającego na rzecz ustanowienia administracji polskiej na Opolszczyźnie. W marcu zaciągnął się w roli korespondenta wojennego do komunistycznej 1 Armii WP[1].

W latach 1945–1946 relacjonował – jako korespondent wojenny prasy „czytelnikowskiej” – m.in. konferencję w Poczdamie oraz proces norymberski. Od 1947 przez wiele lat pracował jako korespondent zagraniczny Polskiego Radia. Od grudnia 1948 do listopada 1952 mieszkał w Szczecinie[2], następnie wyjechał na stałe do Warszawy. Publikował na łamach „Świat”. Od 1969 zajął się działalnością publicystyczną oraz pracą naukową. Autor wielokrotnie nagradzanej publikacji Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych (1982), wydanej także w językach hiszpańskim oraz angielskim. W 1974 uzyskał stopień naukowy doktora.

W okresach 1952–1961 i 1969–1985 sprawował mandat posła na Sejm PRL. W latach 1979–1980 był członkiem Rady Państwa, od 1981 do 1983 zasiadał w prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Był także członkiem rady naczelnej ZBoWiD. W 1955 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia[3]. W latach 1983–1988 prezesował Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS.

Jako reprezentant strony solidarnościowo-opozycyjnej był uczestnikiem obrad Okrągłego Stołu w zespole ds. reform politycznych. W 1989 wybrany z ramienia Komitetu Obywatelskiego do Senatu[4], został przewodniczącym senackiej Komisji Spraw Emigracji i Polaków za Granicą. Zmarł kilka miesięcy później.

Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie[edytuj]

Odznaczony m.in. Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1972)[5], Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1960) oraz Krzyżem Komandorskim (1954)[6] i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952)[7] i Złotym Krzyżem Zasługi (1950)[8]. Otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego (1975)[9] oraz Wrocławskiego (1988).

W 1993 w 80. rocznicę jego urodzin na kamienicy przy placu Zamkowym 8 w Warszawie, w której mieszkał w latach 1969–1989, odsłonięto tablicę pamiątkową. W stolicy jego imieniem nazwano jedną z ulic na Bemowie.

Wybrane publikacje[edytuj]

  • Sprawy Polaków: wyd. 1–5 Katowice: AWiR 1947–1948, wyd. 6–8 Katowice: Śląsk, 1982–1986.
  • Dowody prowokacji. Nieznane archiwum Himmlera: Warszawa: Czytelnik, 1951.
  • Młode Niemcy: Warszawa: Czytelnik, 1951.
  • Publicystyka w kraju budującym socjalizm, Warszawa: Czytelnik, 1952.
  • Azja w Genewie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955.
  • Był rok 1945: wyd. 1–5 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970–1980
  • Nasza Europa: Wydawnictwo Poznańskie, 1971.
  • Rzeczpospolita Polaków: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977.
  • Wisła i Kraków to Rodło: Warszawa: Nasza Księgarnia, 1985.
  • Niezłomny proboszcz z Zakrzewa, rzecz o patronie Bolesławie Domańskim: Warszawa: Czytelnik, 1989 ​ISBN 83-07-01992-3​.
  • Encyclopedia of the United Nations and international agreements: Nowy Jork, Londyn: Routledge, 2003. ​ISBN 0-415-93920-8​.

Przypisy

  1. ↑ a b c d Janusz Rudziński. Publicysta „spraw Polaków” (Edmund Osmańczyk). „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”. nr XXXI/3–4, s. 209–214, 1992. ISSN 01372998. [dostęp 7 października 2016]. 
  2. ↑ Edmund Jan Osmańczyk. W: Erazm Kuźma, Inga Iwasiów (red.): Literatura na Pomorzu Zachodnim do końca XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. Szczecin: Kurier-Press, 2003, s. 249.
  3. ↑ Bohdan Urbankowski: Czerwona msza czyli uśmiech Stalina. Tom 2. Warszawa: Alfa-Wero, 1998, s. 315.
  4. ↑ Informacje na stronie Senatu. [dostęp 21 lutego 2011].
  5. ↑ Lista odznaczonych w Belwederze. „Nowiny”. nr 201, s. 2, 22 lipca 1972. [dostęp 17 lutego 2017]. 
  6. ↑ M.P. z 1954 r. Nr 108, poz. 1492
  7. ↑ M.P. z 1952 r. Nr 70, poz. 1078
  8. ↑ Profil na stronie Biblioteki Sejmowej. [dostęp 29 czerwca 2013].
  9. ↑ Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Śląskiego. us.edu.pl. [dostęp 21 lutego 2011].

Bibliografia[edytuj]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Edmund_Osmańczyk&oldid=50164815”