Gwiazdozbiór Herkulesa

Herkules

Nazwa łacińska	Hercules
Dopełniacz łaciński	Herculis
Skrót nazwy łacińskiej	Her
Dane obserwacyjne (J2000)
Rektascensja	17 h
Deklinacja	30°
Charakterystyka
Powierzchnia	1225 stopni kw.
Liczba gwiazd o obserwowanej wielkości gwiazdowej < 3	2
Najjaśniejsza gwiazda	Korneforos (2,78m)
Gwiazdozbiory sąsiadujące	Smok Wolarz Korona Północna Głowa Węża Wężownik Orzeł Strzała Lisek Lutnia
Roje meteorów	tau Herkulidy
Widoczny na szerokościach geograficznych pomiędzy 60° S a 90° N.

Herkules (łac. Hercules, dop. Herculis, skrót Her) – wyrazisty gwiazdozbiór nieba północnego, znany już w starożytności. Nazwa jest łacińską formą imienia mitologicznego herosa Heraklesa. Łatwo rozpoznać ten gwiazdozbiór po charakterystycznym czworoboku tworzącym tułów Herkulesa. W Polsce widoczny od wiosny do jesieni. Liczba gwiazd dostrzegalnych nieuzbrojonym okiem: około 140.

Mity i legendy

Babilończycy uważali, że przedstawia Gilgamesza – półboga, który pokonał siły chaosu na początku stworzenia. Fenicjanie widzieli w nim Melkarta, boga oceanu. W okresie klasycznym przyjął miano Herkulesa, herosa mitologii rzymskiej. Przedstawia się go ubranego w skórę lwa, wymachującego maczugą i odciętą głową Cerbera, klęczącego i trzymającego jedną stopę na głowie Smoka – z narzędziami i trofeami z niektórych jego 12 prac.

Wybrane obiekty

W jego obszarze znajdują się dwie gromady kuliste z katalogu Messiera:

• M13 (NGC 6205), zwana często Wielką Gromadą Kulistą Herkulesa, – widoczna gołym okiem jako nieostra gwiazda. Teleskop o średnicy 100 mm zaczyna rozdzielać co jaśniejsze gwiazdy, jednak ich całkowitą liczbę szacuje się na 100 000. Odkryta w 1754 roku przez Edmunda Halleya, jest największą i najjaśniejszą gromadą kulistą północnej półkuli nieba. Jest oddalona od nas o 25 100 lat świetlnych.

• W odległości 26 700 lat świetlnych znajduje się druga gromada z katalogu Messiera – M92 (NGC 6341).
  

Grupę gromad kulistych uzupełnia trzecia, najmniejsza i najsłabiej świecąca gromada NGC 6229, o jasności 9,4^m i średnicy 4,5′.
Poza gromadami kulistymi warto zwrócić uwagę na mgławicę planetarną NGC 210 o jasności 9,3^m i wymiarach 20″x43″.
Gwiazda podwójna – kappa (κ) Herculis ze składnikami piątej i szóstej wielkości, 100 Herculis z dwoma gwiazdami szóstej wielkości oraz ro (ρ) Herculis z gwiazdami piątej i szóstej wielkości.

Jedna z gwiazd konstelacji, Tau Herculis, była gwiazdą bieguna północnego nieba ok. 7400 p.n.e.

Uwaga

W granicach gwiazdozbioru usytuowany jest aspekt, czyli punkt, w kierunku którego porusza się Słońce względem najbliższych gwiazd. Zjawisko to odkrył w 1742 roku James Bradley, zaś położenie aspektu jako pierwszy wyznaczył William Herschel. Słońce podąża w kierunku aspektu, wraz z całym Układem Słonecznym, z prędkością około 20km/s.

Zobacz też

• lista gwiazd w gwiazdozbiorze Herkulesa

Bibliografia

1. Przemysław Rudź, Niebo Wydawnictwo Carta Blanca Warszawa 2008 ISBN 978-83-60887-76-9
2. Jan Desselberger, Jacek Szczepanik Tablice astronomiczne, Wydawnictwo Park Bielsko-Biała 2002 ISBN 83-7266-156-1