Stary Zamek w Grodnie

Stary Zamek w Grodnie

Stary Zamek w Grodnie
Państwo	Białoruś
Miejscowość	Grodno
Typ budynku	zamek rezydencyjny
Styl architektoniczny	manierystyczny
Architekt	Scoto z Parmy
Rozpoczęcie budowy	1398
Ważniejsze przebudowy	lata 80. XVI w.
Pierwszy właściciel	Stefan Batory
Położenie na mapie Grodna Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Białorusi Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building}
Strona internetowa

{{Budynek infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt zdjęcia = | plan budynku = | współrzędne = | nazwa oryginalna = Nieznane pola: "sekundN", "sekundE", "stopniN", "minutE", "stopniE" oraz "minutN".

Stary Zamek – zamek królewski w Grodnie, miejsce sejmów walnych I Rzeczypospolitej. Miejsce śmierci królów Polski: Kazimierza Jagiellończyka i Stefana Batorego, a także patrona Rzeczypospolitej św. Kazimierza.

Historia

Pierwszy drewniany gród istniał tu w czasach panowania książąt ruskich, co po raz pierwszy wzmiankowano w 1128 roku. W obrębie wałów wzniesiono murowaną cerkiew (tzw. Dolna świątynia), którą datuje się na 2 połowę XII wieku . Najpóźniej w 1253 roku Grodno przeszło we władanie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pod koniec XIII wieku lub w 1 ćw. XIV wieku na dziedzińcu zbudowano z cegły gotyckiej kaplicę zamkową na planie kwadratu o boku 9 m (tzw. Górna świątynia). W 1277 roku wzmiankowano istnienie na terenie grodu murowanej wieży stołpu, będącej miejscem ostatecznej ochrony obrońców w razie oblężenia. Gród ten został zdobyty i zniszczony przez Krzyżaków w latach 1284 i 1295. Po 1385 roku Jagiełło przekazał gród księciu Witoldowi. Po tym, gdy Witold w 1389 roku zdradził Jagiełłę i uciekł do Krzyżaków, w kwietniu 1390 roku gród został zdobyty przez wojska Jagiełły. W 1392 i 1393 roku gród ponownie oblegali Krzyżacy. Gdy na mocy Ugody w Ostrowie Witold pochodził się z Jagiełłą, w 1393 roku gród ponownie objął Witold. Gród spłonął w 1398 w związku z czym Witold wybudował tym razem w tym samym miejscu murowany zamek gotycki z pięcioma basztami i łączącymi je murami o grubości 3 metrów. Z tego założenia zachowały się do dzisiaj jedynie fragmenty. Zamek ten wytrzymał oblężenie Krzyżaków w 1402 roku. W tym też czasie zbudowano Zamek Dolny (w miejscu dzisiejszego Nowego Zamku).

W XV wieku na Zamku Dolnym powstał Dom Królewski (tzw. Domus Regia), który stał się główną rezydencją królewską. W 1445 roku wielki książę litewski Kazimierz IV Jagiellończyk przyjął w nim poselstwo koronne, oferujące mu koronę Królestwa Polskiego. Król zmarł na zamku w 1492 roku. Na zamku w Grodnie mieszkał i zmarł w 1483 roku także syn króla Kazimierza – święty Kazimierz.

Powrót do świetności zamku górnego nastąpił w czasach panowania króla Stefana Batorego, który w trakcie wojen z Moskwą w latach 1576-1582 uczynił z zamku swoją główną rezydencję. Z inicjatywy Batorego zamek został przebudowany około 1580 roku w stylu renesansowym przez włoskiego architekta Scoto z Parmy. Król Stefan Batory zmarł na zamku w Grodnie 12 grudnia w 1586 roku.

W 1655 roku zamek został doszczętnie zniszczony przez wojska moskiewskie pod dowództwem Chowańskiego. W latach 70. XVII wieku odbudował go kanclerz wielki litewski i starosta grodzieński Krzysztof Zygmunt Pac. Od 1678 roku odbywał się w nim co trzeci sejm zwyczajny Rzeczypospolitej.

W 1708 roku zamek został zniszczony przez szwedzkie wojska Karola XII czasie III wojny północnej i nigdy już nie powrócił do dawnej świetności. W 1729 roku był opisywany jako ruina. W związku z tym, że stary zamek był zrujnowany, król August III Sas na potrzeby reprezentacyjne wybudował na sąsiednim wzgórzu Nowy Zamek. W związku z tym Stary Zamek w XVIII wieku pozostawał ruiną.

W XIX wieku stary zamek został przebudowany na koszary rosyjskiej armii. Wtedy też rozebrano trzecią kondygnację oraz przebudowano m.in. dawną salę sejmową i izbę poselską.

Po odzyskaniu przez Polskę Grodna w 1919 roku, stary zamek został przystosowany do pełnienia funkcji muzealnych – jego twórcą i kustoszem był Józef Jodkowski (1890–1950), polski archeolog, autor wielu prac o Grodnie i ziemi grodzieńskiej. W czasie II wojny światowej większość zbiorów zgromadzonych na zamku uległo rozkradzeniu. Zachował się jednak m.in. oryginalny testament Tadeusza Kościuszki z 1817 roku, prezentowany w muzeum.

Obecnie istnieją plany odbudowy zamku w formie z czasów panowania Stefana Batorego.

• 
  Fragment widoku Grodna - po lewej stronie Stary Zamek, po prawej gotycki Domus Regia z XV wieku na terenie obecnego Zamku Nowego
• Zamek za panowania Stefana Batorego
  Zamek za panowania Stefana Batorego

Zobacz też

• Nowy Zamek w Grodnie

Bibliografia

• Grodno: miasto nad Niemnem, Kraków 2005, ISBN 83-89676-33-8