Połock: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne techniczne |
ilustracja |
||
Linia 54: | Linia 54: | ||
[[Plik:Polatsk-St. Euphrosine2.JPG|thumb|Monaster Przemienienia Pańskiego i św. Eufrozyny Połockiej]] |
[[Plik:Polatsk-St. Euphrosine2.JPG|thumb|Monaster Przemienienia Pańskiego i św. Eufrozyny Połockiej]] |
||
[[Plik:Połacak, Rynak-Spaskaja. Полацак, Рынак-Спаская (1913).jpg|thumb|Kościół dominikanów przy Rynku (1913)]] |
[[Plik:Połacak, Rynak-Spaskaja. Полацак, Рынак-Спаская (1913).jpg|thumb|Kościół dominikanów przy Rynku (1913)]] |
||
[[Plik:Połacak, Vierchni Zamak. Полацак, Верхні Замак (1905).jpg|thumb|Kolegium jezuitów (zburzone), (1905)]] |
|||
* kościół jezuitów ([[katedra]]) św. Mikołaja i kolegium założone przez króla Polski Stefana Batorego<ref name=Memento2>{{cytuj książkę|nazwisko=Antoni Urbański|tytuł=Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi, (II cz. książki ''[[Memento kresowe]]'')|miejsce=Warszawa| data=1928| strony=159}}</ref> |
* kościół jezuitów ([[katedra]]) św. Mikołaja i kolegium założone przez króla Polski Stefana Batorego<ref name=Memento2>{{cytuj książkę|nazwisko=Antoni Urbański|tytuł=Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi, (II cz. książki ''[[Memento kresowe]]'')|miejsce=Warszawa| data=1928| strony=159}}</ref> |
||
* [[Sobór św. Zofii w Połocku]] (1748–1765, arch. [[Jan Krzysztof Glaubitz]]). Znajduje się na dawnym wzgórzu zamkowym, na miejscu starszych świątyń pod tym samym wezwaniem. |
* [[Sobór św. Zofii w Połocku]] (1748–1765, arch. [[Jan Krzysztof Glaubitz]]). Znajduje się na dawnym wzgórzu zamkowym, na miejscu starszych świątyń pod tym samym wezwaniem. |
Wersja z 11:05, 14 sty 2019
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Populacja (2010) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy |
+375 0214 | ||||
Kod pocztowy |
211291, 211400 – 211402, 211404 – 211415, 211422 | ||||
Tablice rejestracyjne |
2 | ||||
Położenie na mapie Białorusi | |||||
55°29′N 28°48′E/55,483333 28,800000 | |||||
Strona internetowa |
Połock (biał. Полацк, Połack; ros. Полоцк, Połock) – miasto na Białorusi, u ujścia Połoty do Dźwiny, ok. 82,8 tys. mieszkańców (2010). Centrum rejonu połockiego. Przemysł elektromaszynowy (w tym zbrojeniowy), chemiczny, odzieżowy, skórzano-obuwniczy, mineralny, drzewny, spożywczy, węzeł komunikacyjny, port lotniczy; muzea.
Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w województwie połockim[2].
Historia
Kronika Powieść minionych lat wymienia po raz pierwszy Połock pod datą 862. Według Latopisu Nikonowskiego, już w 865 gród został zdobyty przez kijowskie drużyny Dira i Askolda i do połowy X w. pozostawał w zależności od Rusi. W połowie wieku wraz z całym Księstwem połockim uniezależnia się pod rządami księcia Rogwołoda, którego ok. 980 r. pokonał, zabił i ponownie wcielił Połock do Rusi Kijowskiej, książę kijowski Włodzimierz Wielki. Jednak jego syn z córką Rogwołoda Rognedą – Iziasław praktycznie uniezależnił Połock od Kijowa. W okresie panowania Wsiesława Czarodzieja, powstała najsłynniejsza budowla miasta – sobór św. Zofii.
Być może jeszcze za życia Włodzimierza Wielkiego, z pewnością zaś w XI w., Połock stał się stolicą eparchii. Pierwsza pisemna wzmianka o niej pochodzi z 1105[3]. Mimo przyjęcia chrześcijaństwa miasto pozostawało przy tym nadal ośrodkiem tolerowanego przez władze pogaństwa[4]. W XII w. w Połocku żyła i pracowała prawosławna mniszka i późniejsza święta Eufrozyna Połocka. Założyła ona w mieście dwa monastery, męski i żeński[5].
Dzięki sprzecznościom wewnętrznym i rozbiciu dzielnicowemu Rusi Kijowskiej połocka linia Rurykowiczów utrzymuje (z krótkimi przerwami) do początków XV w. niezależność państwa, a Połock – status stolicy Księstwa połockiego.
Na początku XIV w. księstwo połockie opanowali Litwini. Stało się ono uposażeniem młodszych synów wielkich książąt. Odrębność księstwa zlikwidował wielki książę Witold i oddał je w zarząd mianowanym przez siebie starostom. Miastu w 1498 r. nadano prawo magdeburskie, co znacznie przyspieszyło jego rozwój. Reforma administracyjna z początków XVI w. przeprowadzona przez Aleksandra Jagiellończyka uczyniła z byłego księstwa województwo i Połock w latach 1500 – 1772 był stolicą województwa połockiego Wielkiego Księstwa Litewskiego. W czasie wojny litewsko-rosyjskiej 1558-1570 wojska moskiewskie cara Iwana IV Groźnego zdobyły miasto 15 lutego 1563, topiąc w Dźwinie wszystkich połockich Żydów. Dzięki późniejszej unii lubelskiej z 1569 między Polską i Litwą, inicjatywę odzyskania utraconych terytoriów na wschodzie podjęły wojska polskie króla Stefana Batorego, które przy wsparciu sił litewskich i węgierskich 30 sierpnia 1579 odbiły Połock oraz część województwa połockiego. Sukces ten stał się preludium do późniejszych znakomitych sukcesów Batorego na terenach wschodniej Europy.
Stefan Batory założył w mieście kolegium jezuitów, w którym pierwszym rektorem był ksiądz Piotr Skarga. W związku z tym Połock, którego ludność w przeważającej większości wyznawała prawosławie (podobnie jak w całym województwie połockim) stał się najważniejszym w regionie ośrodkiem misji katolickiej[6]. W kolegium wykładali m.in. Maciej Kazimierz Sarbiewski (1626–1628), poeta. Później (w latach 1635–1638) rektorem był ksiądz Wojciech Slaski, a dwukrotnie (w latach 1663–1670 i 1675–1677) rektorem był Mikołaj Slaski. W roku 1653 w Połocku przebywał późniejszy święty katolicki Andrzej Bobola.
W 1596 arcybiskup połocki Herman Zahorski podpisał akt unijny, przechodząc do nowo utworzonego Kościoła unickiego razem z całą administraturą[6]. Nie oznaczało to automatycznego przyjęcia unii przez prawosławne mieszczaństwo Połocka; postępy unii były w mieście i w regionie powolne[7]. W 1617 unickim biskupem połockim został Jozafat Kuncewicz. Jego gorliwość przy szerzeniu unii, połączona ze stosowaniem administracyjnych środków nacisku, doprowadziła do zaostrzenia się konfliktu prawosławno-unickiego. W 1623 hierarcha zginął w Witebsku z rąk tłumu prawosławnych mieszczan[7]. W następstwie tego wydarzenia władze odebrały prawosławnym wszystkie świątynie w Połocku, Witebsku i Mścisławiu[8].
Począwszy od 1633 na terytorium unickiej archidiecezji połockiej funkcjonowała równolegle prawosławna eparchia mścisławska, mohylewska i orszańska (białoruska)[8].
W 1705 r. miała tu miejsce masakra bazylianów dokonana przez cara Piotra I, który zamierzał zniszczyć Kościół unicki. Połock znajdował się na terenie I Rzeczypospolitej do 1772 roku, później w Imperium Rosyjskim.
W 1812 roku powstała w mieście Akademia Połocka będąca następczynią Kolegium.
W 1839 synod połocki ogłosił likwidację unii brzeskiej na ziemiach zabranych. Odczytanie stosownego aktu miało miejsce w katedrze unickiej, przekształconej następnie w prawosławną (wzniesionej na miejscu średniowiecznego soboru św. Zofii)[9]. Od 1833 Połock na nowo był siedzibą eparchii prawosławnej i pozostaje nią nadal[10].
W czasie wojny polsko-bolszewickiej 21 września 1919 roku Wojsko Polskie odbiło z rąk bolszewików przedpole miasta położone na południowym brzegu Dźwiny. Wycofujący się bolszewicy wysadzili most kolejowy i podpalili drewniany. 22–25 września siły polskie opanowały cały Połock[11]. 10 października w wyniku kontrataku, 52. Dywizja Strzelców Armii Czerwonej ponownie zajęła miasto[12], jednak 3 listopada polska 1 Dywizja Litewsko-Białoruska raz jeszcze zajęła przedmieścia, wypierając bolszewików na północny brzeg Dźwiny[13]. Po II wojnie światowej miasto znalazło się w ZSRR. Od 1991 miasto w niepodległej Białorusi.
Zabytki
- kościół jezuitów (katedra) św. Mikołaja i kolegium założone przez króla Polski Stefana Batorego[14]
- Sobór św. Zofii w Połocku (1748–1765, arch. Jan Krzysztof Glaubitz). Znajduje się na dawnym wzgórzu zamkowym, na miejscu starszych świątyń pod tym samym wezwaniem.
- Cerkiew Przemienienia Pańskiego
- Klasztor Bernardynów z 1758 roku na Zadźwiniu. Założony w roku 1695 staraniem wojewody połockiego Michała Słuszki i przekazany bernardynom, którzy, sprowadzeni do Połocka w r. 1488, po wtargnięciu Moskali w r. 1563 opuścili placówkę w centrum miasta. Skasowany w r. 1832. Obecnie magazyn. Jest to długi, piętrowy, dwuskrzydłowy budynek, pierwotnie połączony z zakrystią kościoła. Obok stał kościół barokowy z lat 1758–1764 zbudowany staraniem gwardiana Rafała Kulikowskiego. Poświęcono go w r. 1769. Po kasacie klasztoru został przekazany Cerkwi. W wieku XX popadł w ruinę.
- Klasztor Franciszkanów z 1628 r.
- Cerkiew Objawienia Pańskiego – z lat 1761–1779. W l. 1836–1839 została przebudowana i ozdobiona malowidłami. Po 1918 roku była nieczynna. Po restauracji przeprowadzonej w l. 1973–1983 mieści galerię obrazów. Jest to dwuwieżowa, krzyżowo-kopułowa hala zbudowana na planie prostokąta, z odcinkowo zamkniętym prezbiterium i ramionami transeptu występującymi na grubość muru. Obok pozostałości po dawnym monasterze Objawienia, założonym za przyzwoleniem króla Władysława IV. W latach 1782–1785 na miejscu starych zabudowań drewnianych wzniesiono nowy klasztor, według projektu Giacoma Quarenghiego. Przebudowano go w r. 1817 i w l. 1832–1836. Około r. 1944 rozebrano jedno skrzydło.
- Monaster Przemienienia Pańskiego i św. Eufrozyny Połockiej
- Cerkiew Opieki Matki Bożej z 1905
- Kościół św. Andrzeja Boboli z 1997 r.
- Zbór protestancki z 1900 roku
- Cmentarz
- dom cara Rosji Piotra I, obecnie Muzeum Starego Połocka
- kościół dominikanów
- kościół Matki Boskiej
Flaga
Flaga Połocka została ustanowiona 20 stycznia 2006 roku rozporządzeniem prezydenta Białorusi nr 36[15].
Galeria
-
Widok na cerkiew Mądrości Bożej
-
Dwór Piotra I
-
Plac Wolności
Miasta partnerskie
Zobacz też
- Akademia Połocka
- Połoczanie
- Krzyż Eufrozyny Połockiej
- Oblężenie Połocka
- województwo połockie
- Kościół ewangelicko-augsburski w Połocku
Przypisy
- ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года (ros.)
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 76.
- ↑ Mironowicz A.: Biskupstwo turowsko-pińskie w XI-XVI wieku. Trans Humana, 2011, s. 24. ISBN 978-83-61209-55-3.
- ↑ Уладзімір Арлоў, Генадзь Сагановіч „Дзесяць вякоў беларускай гісторыі” Вілнья 1999 s.18-29.
- ↑ E. Trofimiuk, Monastery połockie do końca XVI wieku [w:] red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik, Życie monastyczne w Rzeczypospolitej, Zakład Historii Kultur Pogranicza Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2001, ISBN 83-902928-8-2, s.103-104
- ↑ a b Tomasz Kempa, Prawosławie i unia we wschodnich województwach WKL w końcu XVII w. [online] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] .
- ↑ a b T. Kempa, Czy męczeńska śmierć arcybiskupa Jozafata Kuncewicza przyczyniła się do rozwoju unii brzeskiej na obszarze archidiecezji połockiej? [w:] Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku. Zbiór studiów, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2005, ISBN 83-85854-87-8, s.99 i 104-105
- ↑ a b Mironowicz A.: Diecezja białoruska w XVII i XVIII wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008, s. 42–48. ISBN 978-83-7431-150-2.
- ↑ Собор Святой Софии, Премудрости Божией, в Полоцке
- ↑ Полоцкая епархия
- ↑ Lech Wyszczelski: Ofensywa Frontu Litewsko-Białoruskiego. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 201.
- ↑ Lech Wyszczelski: Ofensywa Frontu Litewsko-Białoruskiego. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 206.
- ↑ Lech Wyszczelski: Ofensywa Frontu Litewsko-Białoruskiego. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 208.
- ↑ Antoni Urbański: Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi, (II cz. książki Memento kresowe). Warszawa: 1928, s. 159.
- ↑ Alaksandr Łukaszenka, Ukaz Priezidienta Riespubliki Biełaruś ot 20 janwaria 2006 g. № 36 – Ob uczreżdienii oficyalnych gieraldiczeskich simwołow administratiwno-territorialnych jedinic Witiebskoj obłasti [online], Narodowy Internetowy Portal Prawny Republiki Białorusi, 20 stycznia 2006 [dostęp 2011-05-04] (ros.).
Bibliografia
- Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. T. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 696. ISBN 978-83-11-11934-5.
Linki zewnętrzne
- Połock, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 714 .
- Szczegółowa historia Połocka w I Rzeczypospolitej i związków miasta z Polską, wirtualna mapa okolic, historia okolicznych miast
- ePOLOTSK.com