Amerykańska odmiana języka angielskiego: Różnice pomiędzy wersjami

American English
Klasyfikacja genetyczna
	{{{klasyfikacja}}}
Kody języka
ISO 639-1	en
ISO 639-3	brak
IETF	en-US
Glottolog	brak
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Wikipedia w języku angielskim
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 11:09, 26 sie 2019

Angielszczyzna amerykańska (ang. American English, AmE) – zespół odmian języka angielskiego używanych na terenie Stanów Zjednoczonych^[1]. Mieszkańcy Kanady posługują się podobną formą angielszczyzny, nazywaną angielszczyzną kanadyjską (CaE, Canadian English).

Istnieje ogólnoamerykański wzorzec standardowego języka angielskiego (General American) i dialekty regionalne: kalifornijski, utahski, bostoński, środkowo-zachodni i południowo-zachodni. Afroamerykanie posługują się własnym dialektem zwanym African American Vernacular English (AAVE) lub Ebonics, a Meksykanie – Chicano English i Spanglish.

Pierwszy słownik angielszczyzny amerykańskiej został wydany w 1828 r. przez Noaha Webstera.

Fonetyka

Osobny artykuł: General American.

Wymowa amerykańska jest bardziej konserwatywna niż brytyjska, tzn. zachowało się w niej wiele cech XVIII-wiecznej angielszczyzny brytyjskiej.

Poniższe cechy wymowy są charakterystyczne dla amerykańskiej odmiany języka angielskiego:

Istnieją dwa obszary różnic między RP a General American. Przede wszystkim w odmianie amerykańskiej brakuje dyftongów /ɪə/, /eə/ i /ʊə/, które odpowiadają w GA sekwencji krótkiej samogłoski i /r/, np. beard /bɪrd/, fare /fer/, dour /dʊr/. Jest to różnica dystrybutywna, gdyż o ile w RP /r/ występuje wyłącznie przed samogłoskami, w GA również przed spółgłoskami i w pozycji końcowej. Po drugie zaś, w odmianie amerykańskiej nie ma /ɒ/. Najczęściej jest ono rekompensowane przez /ɑː/, np. cod, bottle, spot, pocket. Jednak pewien podzbiór wymienia /ɒ/ na /ɔː/, np. across, gone, often, orrange, porridge – jak widać w powyższych przykładach dzieje się to przy obecności bezdźwięcznej spółgłoski trącej. Co więcej, coraz większa liczba mówiąca GA oraz odmianą kanadyjską łączy /ɔː/ i /ɑː/, dla nich takie wyrazy jak cod, calm i cause będą miały taką samą samogłoskę /ɑː/. Rozróżnienie pomiędzy nimi jest zachowane tam, gdzie po /ɔː/ występuje /r/^[3].

Inną zasadniczą różnicą jest występowanie w odmianie amerykańskiej /æ/ tam, gdzie Brytyjczycy wymawiają /ɑː/, i tak słowa after, plant będą w RP wymawiane /ˈɑːftə/, /plɑːnt/ a w amerykańskim angielskim /ˈæːftə/, /plæːnt/. Ta zmiana również wymaga odpowiedniego kontekstu wokalicznego, a mianowicie bezdźwięcznej spółgłoski trącej, lub też spółgłoskę nosową, po której następuje inna spółgłoska, np. /plɑːnt – /plænt/^[3].

Innym zjawiskiem jest monoftongizacja dyftongów /eɪ/ i /əʊ/ jako długich /e:/ i /o:/. Zatem wyraz late jest wymawiany /le:t/ a /load – /lo:d/^[4].

Odnośnie wymowy /r/ w pozycji przed spółgłoskami, w amerykańskim angielskim nastąpiła zmiana samogłosek, stąd np. merry i marry mogą brzmieć identycznie, podczas gdy short i sport mogą mieć różne samogłoski: /ʃɔːrt/ i /po:rt/^[5].

Na uwagę zasługuje również inny sposób wymawiania /r/ – w wymowie amerykańskiej – w przeciwieństwie do RP, czubek języka cofa się jeszcze dalej w głąb jamy ustnej, podobny efekt dźwiękowy można wywołać poruszając środkową częścią języka do góry i do tyłu. Inny jest również sposób wymowy /t/ interwokalicznego (położonego między samogłoskami), czubek języka jest przesuwany do tyłu przez wał dziąsłowy, czasem używa się dźwięku pośredniego między /t/ a /d/. Inna jest także wymowa /l/ – w amerykańskim angielskim wymawia się dark l we wszystkich pozycjach^[5].

Istnieje również zjawisko zwane Northern Cities Shift (przesuwka miast północnych), aczkolwiek zjawisko występuje nie tylko tam. Samogłoska dotknięta przesuwką, czyli /æ/ staje się coraz bliższa /ɛ/ czy dyftongowi /eə/. Dotyczy to takich słów jak sad^[5].

Ortografia

Istnieje kilka różnic w pisowni wyrazów o specyficznych cechach, takich jak końcówka^[6]:

Wyrazy zakończone w odmianie brytyjskiej na -our, w amerykańskiej kończą się na -or: parlor, color.
Wyrazy zapożyczone z łaciny, mające w temacie ae i oe, w normatywnej ortografii amerykańskiej pisane są przez e: anemia, fetus, edema, estrogen.
Wyrazy z podwójnym l mają tendencją do jego „gubienia” w amerykańskim zapisie councilor, chili, luibelous, hosteler, marvelous.
Słowa zakończone w brytyjskim na -ence, zmieniają końcówkę na -ense: pretense, defense.
Brytyjskie -ise w amerykańskim angielskim pisane jest -ize: recognize.
ou ma tendencję przechodzenia w o lub u: mold, mustache.
Niektóre wyrazy amerykańskie gubią q: check (bryt. cheque).

Inne zmiany mają charakter nieregularny (brytyjska wersja na pierwszym miejscu)^[6]: buses → busses, carat → karat, gaol → jail, aeroplane → airplane, grey → gray, programme → program, plough → plow.

Amerykańska odmiana angielszczyzny ma również odrębne konwencje pisowniowe dla stylu nieformalnego^[6], np. nite (night), hi (high), lo (low), thru (through).

Gramatyka

Oto najważniejsze punkty rozbieżne między brytyjską a amerykańską gramatyką^[7]:

Czasowniki

W amerykańskim angielskim przeważa have nad have got. Na pytanie Do you have time? możliwa odpowiedź brzmi Yes, I do albo Yes, I have (odpowiednio odpowiedzi przeczące).
Niektóre formy czasu przeszłego nie są używane w brytyjskiej angielszczyźnie, np. dove (czas przeszły od dive), preferowane są formy regularne, np. imiesłów burned zamiast burnt. Najbardziej rozpoznawalną formą będącą w użyciu tylko w amerykańskiej angielszczyźnie jest gotten (imiesłów bierny czasu przeszłego czasownika get).
Czas Past Simple przeważa nad czasem Present Perfect, np. I just ate zamiast brytyjskiego I've just eaten.
Czasownik modalny shall ustępuje will.
Występują różnice w szyku frazy nominalnej, np. Hudson River w miejsce River Hudson, a half hour zamiast half an hour.
W amerykańskim angielskim częstsze są formy trybu łączącego, np. I asked that she go w miejsce brytyjskiej konstrukcji bezokolicznikowej I asked her to go → Poprosiłem, by poszła; w częstszym użyciu jest were w formach trybu warunkowego.

Fraza nominalna

Różnice dotyczą również użycia przedimków: amerykańskie formy to in the hospital, in the future, podczas gdy standard brytyjski zaleca opuszczenie przedimka: in future, in hospital.
W angielszczyźnie amerykańskiej nazwy zbiorowości występują częściej w liczbie pojedynczej, np. the government is, podczas gdy w przypadku poszczególnych członków rządu Brytyjczyk powiedziałby raczej the government are.
Istnieje kilka różnic w użyciu przyimków i przysłówków: amerykańskie wyrażenia to np. I'll go momentarily (brytyjskie: in a moment), real good (really good, backward (backwards). It is twenty of four (It's twenty to four), It's five after eight (It's five past eight), I'll see you over the weekend (I'll see you at the weekend), Monday through Friday (Monday to Friday inclusive) itp.

Słownictwo

Niektóre słowa istnieją tylko w amerykańskim angielskim, niektóre wyłącznie w angielskim, niektóre zaś stały się częścią standardu międzynarodowego, np. słowo Congress opisuje parlament amerykański, a Parliament brytyjski. Do tego standardu klasyfikuje się słownictwo prawnicze, podobne w obu krajach, choć znaczenie tych słów jest inne, np. jury, juvenile. Pozostałe słowa, niepasujące do tego podziału reprezentują wiele kategorii semantycznych. Są to m.in.^[8]:

niektóre słowa odnoszące się do różnic kulturowych, które nie weszły do standardu światowego, np. Ivy League, Groundhog Day, A-levels, VAT. Nie mają one ekwiwalentu w innych odmianach języka.
słowa mające odpowiednik w innej odmianie języka: current account → checking account, estate car → station wagon
słowa mające dodatkowe synonimy poza standardem międzynarodowym, np. pharmacy występuje w obu językach, ale amerykańska odmiana języka jest bogatsza o synonim drugstore, brytyjska – chemist's
słowa spoza standardu międzynarodowego z różnym znaczeniem w obu odmianach: amerykańskie flyover to brytyjskie flypast, brytyjskie flyover to amerykańskie overpass
słowa pojawiające się z różną częstotliwością: flat i apartment istnieją w obu językach, pierwsze jest częstsze w brytyjskim angielskim, drugie – w amerykańskim.

Przykłady różnic w słownictwie brytyjskim i amerykańskim^[9]:

polski	angielski (Wielka Brytania)	angielski (Stany Zjednoczone)
wakacje	holiday	vacation
winda	lift	elevator
chodnik	pavement	sidewalk
cysterna	tanker	tank truck
szafa	wardrobe	closet
piłka nożna	football	soccer
komisariat policji	police station	police department
remiza strażacka	fire station	fire department
tłumik (w pistolecie)	silencer	muffler
toaleta	lavatory, toilet	restroom
wyjście	way out	exit
kolejka ludzi	queue	line
wózek sklepowy	shopping trolley	shopping cart
metro	underground, tube	subway
przejście podziemne	subway	underpass
bankomat	cash machine/point, dispenser	ATM (Automated Teller Machine)
jesień	autumn	fall
piętro	floor, storey	floor, story
mikser	food mixer, liquidizer	blender
sokowirówka	juice extractor	juicer
kogut	cock	rooster
gniazdko elektryczne	socket, power point	electrical outlet
gabinet kosmetyczny	beauty salon	parlor
kubeł na śmieci	dustbin	garbage can (garbage pail)
kontener na śmieci	skip	dumpster
kosz na odpady biurowe	wastepaper basket	wastebasket
śmieci	rubbish (litter)	garbage (trash)
kran	tap	faucet
film	film	movie
kino	cinema	(movie) theater
gabinet	surgery	office
sklep	shop	store
skrzynka pocztowa	letter-box	mailbox
apteka	pharmacy, chemist’s	pharmacy, drugstore
lekarstwa	medicine	drug
narkotyk	drug	(illegal) drug, narcotic
budka telefoniczna	call box, (tele)phone box	(tele)phone booth
Bliźni (rel.)	neighbour	fellowman
pionek	draughtman	checker
cukierek	sweet	candy
frytki	(potato) chips	(French) fries
zamek błyskawiczny	zip fastener	zipper
spodnie	trousers	pants
podkoszulek	vest	undershirt
kamizelka	waistcoat	vest
anestezjolog	anesthesiologist	anesthetist
chipsy	crisps	chips
pasmanteria	haberdashery	dry goods
grilować w piekarniku	to grill	to broil
grzywka	fringe	bangs
parter	ground floor	first floor
pierwsze piętro	first floor	second floor
ubezpieczenie na życie	life assurance	life insurance
plaster opatrunkowy	plaster	Band-Aid
Ostatki	Pancake Day	Shrove Tuesday
gumka do ścierania	rubber	eraser
ogród na tyłach domu	back garden	backyard
cmentarz	cemetery	cemetery, graveyard
złomowisko	scrap yard	junkyard
poczta głosowa	machine	voicemail
latarka	torch	flashlight
tel. komórkowy	mobile (phone)	cell (phone)
pendrive	memory stick	flash drive
szkoła podstawowa	primary school (junior school)	elementary school (grade school)
konduktor (w pociągu)	guard	conductor
maszynista (kolej)	train driver, train operator	railroad engineer
na wynajem	to let	for rent
gumowce	Wellington boots	rain boots

Różnice w terminologii motoryzacyjnej

Różnice w nazewnictwie między amerykańskim i brytyjskim angielskim^[10]:

Inne przykłady różnic leksykalnych w terminologii motoryzacyjnej:

polski	angielski (Wielka Brytania)	angielski (Stany Zjednoczone)
ciężarówka	lorry	truck
parking	car park	parking lot
autostrada	motorway	highway, freeway, expressway
benzyna	petrol	gas, gasoline
stacja paliwowa	filling/petrol station	gas station
opona	tyre	tire

Zobacz też

Received Pronunciation

Przypisy

↑ David Crystal: English as a Global Language. Cambridge: Cambridge University Press, 1997. ISBN 978-0-521-53032-3. (ang.).
↑ American English monoftongs. [w:] Macquarie University Sydney- Department pf Phonology [on-line]. [dostęp 2017-05-31]. (ang.).
↑ ^a ^b Gimson 2008 ↓, s. 84.
↑ Gimson 2008 ↓, s. 84-85.
↑ ^a ^b ^c Gimson 2008 ↓, s. 85.
↑ ^a ^b ^c Crystal 1995 ↓, s. 307.
↑ Crystal 1995 ↓, s. 311.
↑ Crystal 1995 ↓, s. 308.
↑ Crystal 1995 ↓, s. 309.
↑ Delacroix 2014 ↓, s. 256.

Bibliografia

David Crystal: The Cambridge Encyclopaedia of the English Language. Cambridge: Cambridge University Press, 1995. ISBN 0-521-40179-8.
Lawerence Delacroix: Dictionary of Contemporary English. Harlow: Longman Pearson, 2014. ISBN 978-1-4479-7497-0.
A. C. Gimson: Pronunciation of English. Londyn: Hodder Education, 2008. ISBN 978-0-340-958773.

[1] David Crystal: English as a Global Language. Cambridge: Cambridge University Press, 1997. ISBN 978-0-521-53032-3. (ang.).

[mq-2] American English monoftongs. [w:] Macquarie University Sydney- Department pf Phonology [on-line]. [dostęp 2017-05-31]. (ang.).

[CITEREFGimson200884-3] Gimson 2008 ↓, s. 84.

[CITEREFGimson200884-85-4] Gimson 2008 ↓, s. 84-85.

[CITEREFGimson200885-5] Gimson 2008 ↓, s. 85.

[CITEREFCrystal1995307-6] Crystal 1995 ↓, s. 307.

[CITEREFCrystal1995311-7] Crystal 1995 ↓, s. 311.

[CITEREFCrystal1995308-8] Crystal 1995 ↓, s. 308.

[CITEREFCrystal1995309-9] Crystal 1995 ↓, s. 309.

[CITEREFDelacroix2014256-10] Delacroix 2014 ↓, s. 256.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

@@ Linia 27: / Linia 27: @@
  |z języka4 =
 }}
-'''Angielszczyzna amerykańska''' ({{w języku|en|American English}}, {{k|en|AmE}}) – zespół [[odmiana językowa|odmian]] [[język angielski|języka angielskiego]] używanych na terenie [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]]lub zespół odmian<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Crystal|imię=David|data=1997|tytuł=English as a Global Language|miejsce=Cambridge|wydawca=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-53032-3|język=en}}</ref>. Mieszkańcy [[Kanada|Kanady]] posługują się podobną formą angielszczyzny, nazywaną [[Kanadyjska odmiana języka angielskiego|angielszczyzną kanadyjską]] ({{k|en|CaE}}, {{k|en|Canadian English}}).
+'''Angielszczyzna amerykańska''' ({{w języku|en|American English}}, {{k|en|AmE}}) – zespół [[odmiana językowa|odmian]] [[język angielski|języka angielskiego]] używanych na terenie [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Crystal|imię=David|data=1997|tytuł=English as a Global Language|miejsce=Cambridge|wydawca=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-53032-3|język=en}}</ref>. Mieszkańcy [[Kanada|Kanady]] posługują się podobną formą angielszczyzny, nazywaną [[Kanadyjska odmiana języka angielskiego|angielszczyzną kanadyjską]] ({{k|en|CaE}}, {{k|en|Canadian English}}).
 Istnieje ogólnoamerykański wzorzec [[Język standardowy|standardowego]] języka angielskiego ({{k|en|[[General American]]}}) i [[dialekt niestandardowy|dialekty regionalne]]: [[Kalifornijski dialekt amerykańskiej odmiany języka angielskiego|kalifornijski]], [[Utahski dialekt amerykańskiej odmiany języka angielskiego|utahski]], [[Bostoński dialekt amerykańskiej odmiany języka angielskiego|bostoński]], [[Środkowo-zachodni dialekt amerykańskiej odmiany języka angielskiego|środkowo-zachodni]] i [[Południowo-zachodni dialekt amerykańskiej odmiany języka angielskiego|południowo-zachodni]]. [[Afroamerykanie]] posługują się własnym dialektem zwanym ''[[afroamerykańska odmiana języka angielskiego|African American Vernacular English]]'' (AAVE) lub ''Ebonics'', a [[Meksykanie]] – [[Chicano English]] i [[Spanglish]].