Stróże Wielkie
49°31′35″N 22°12′04″E/49,526389 22,201111| osada | |
 Stróże Wielkie – główna arteria | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
73[2] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-500[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RSA |
| SIMC |
0359706[4] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
| 49°31′35″N 22°12′04″E/49,526389 22,201111[1]
| |
Stróże Wielkie – osada w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Sanok[4][5].
Między 1 lutego a 1 kwietnia 1977 w gminie Zagórz[6][7].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Według przekazów nazwa wsi mogła pochodzić od dawnych straży na rzecz zamku w Sanoku, pełnionych na okolicznych wzgórzach[8]. Strażnicy mieli osiedlić się w dolinach nad potokami i stąd przyjęto nazwy wsi Stróże Małe i Wielkie[8].
W XV wieku Dupplex Stroscha, Strosze[9]. Stróże Małe i Stróże Wielkie istniały już w 1443 roku i należały do Jana Swynarskiego i jego żony Elżbiety, którzy je odstąpili Mathiasowiczowi de Humpniska. Obie wsie dostarczają świadków w różnych procesach, a w 1445 i 1448 naprawiają przełęcze w parkanie otaczającym zamek sanocki. Wieś królewska położona na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego[10], w drugiej połowie XVII wieku należała do dzierżawy Sanoczek starostwa sanockiego[11].
W XIX wieku do końca życia właścicielem posiadłości tabularnej Stróże Małe i Stróże Wielkie był Jan Tchorznicki (zm. 1868)[12]. Później obiema wsiami władali spadkobiercy Jana Tchorznickiego[13]. W 1886 właścicielką Stróży Małych byli spadkobiercy Kornelii Tchórznickiej[14]. Na przełomie XIX/XX wieku właścicielką tabularną dóbr we wsi była Józefa Rylska[15][16][17]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego z 1890 podawał, że: Stróże Wielkie składały się z 59 domów i 365 mieszkańców (353 gr.-kat., 9 rz.-kat. 3 moj.); Stróże Małe liczyły 47 domów i 280 mieszkańców (274 rz.-kat., 6 moj.). Chaty w obu wsiach były blisko siebie zabudowane, tworząc nieregularne, równoległe ulice[18]. W 1905 Józefa Rylska posiadała we wsi obszar leśny 133 ha[19]. Spadkobiercą majątku został Aleksander Mniszek-Tchorznicki[20][21][19][22][23], który w 1911 jako właściciel tabularny posiadał 133 ha[24].
Pod koniec XIX wieku obie wsie Stróże leżały w odległości 3,7 km od Sanoka, nad potokami uchodzącymi do rzeki San w tym mieście[9]. Leżały na wschodnim stoku pasma górskiego, zarośniętego lasem bukowym[9]. Stróże Wielkie były wówczas położone na wzniesieniu o wysokości 370 m n.p.m.[9]. Około 1890 we wsi było 59 domów i 365 mieszkańców (z czego 353 wyznania greckokatolickiego, 9 wyznania rzymskokatolickiego i 3 wyznania izraelickiego)[9].
W Stróżach Wielkich była parafia greckokatolicka z drewnianą cerkwią[9] pw. Proroka Eliasza z 1660, zniszczoną po 1947.
We wsi urodził się nauczyciel dr Michał Ładyżyński. W Stróżach 1895 został wywiercony szyb naftowy o głębokości 315 m, należący do Anglika Perkinsa[25].
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie sanockim województwa lwowskiego. W latach 1945-1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj i we wsi Stróże Małe 6 Polaków oraz spalili gospodarstwa pozostałe po Ukraińcach przesiedlonych do ZSRR[26].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Obecna zabudowa wioski koncentruje się przy głównej drodze, wzdłuż której w okresie PRL ulokowano budynki gospodarcze PGR i bloki mieszkalne dla pracowników.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 131898
- ↑ Raport o stanie gminy Sanok za 2020 rok [online], Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Gminy Sanok, 6 maja 2021, s. 7 [dostęp 2022-02-08] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1211 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 11
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 8, poz. 32
- ↑ a b Archiwum SM 1939 ↓, s. 1.
- ↑ a b c d e f Stróże Małe i Wielkie (4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 412..
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 4.
- ↑ Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 256.
- ↑ Hipolit Stupnicki: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 210.
- ↑ Konrad Orzechowski: Przewodnik statystyczno topograficzny i skorowidz obejmujący wszystkie miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi W.X. Krakowskiem i X. Bukowinie, według najświeższych skazówek urzędowych. Kraków: 1872, s. 80.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Złoczów: 1886, s. 187.
- ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 200.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1897, s. 184.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1904, s. 170.
- ↑ Stróże (4) ''S. Małe i Wielkie'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 412.
- ↑ a b Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1914, s. 159.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1918, s. 159.
- ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 215.
- ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 164.
- ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 20.
- ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 32, s. 3, 10 listopada 1895.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 961, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Archiwum miasteczek i wsi pow. sanockiego, leskiego, ustrzyckiego. Kwestionariusze z badania środowiska. Stróże Małe. 1939, s. 1-9.
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Integralne. części wsi |
|
| Była wieś |
