Przejdź do zawartości

Antifa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Wycofano edycje użytkownika Aantianticapitalista (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Wojsław Brożyna.
Znacznik: Wycofanie zmian
→Niemcy: uściślenia co do powstania antifaschistisches Aktion w Niemczech w 1932 roku
Linia 25: Linia 25:
=== Niemcy ===
=== Niemcy ===
[[Plik:Dresden 2010 - Avanti.jpg|mały|Antifa blokująca marsz niemieckich nacjonalistów w [[Drezno|Dreźnie]] w rocznicę [[Bombardowanie Drezna|zbombardowania miasta]].]]
[[Plik:Dresden 2010 - Avanti.jpg|mały|Antifa blokująca marsz niemieckich nacjonalistów w [[Drezno|Dreźnie]] w rocznicę [[Bombardowanie Drezna|zbombardowania miasta]].]]
Pierwszym niemieckim ruchem, który nazywał siebie Antifaschistische Aktion ([[Język polski|pol.]] ''Akcja Antyfaszystowska'') była [[Komunistyczna Partia Niemiec]]<ref name=sś79 />. Użyła tego określenia na łamach swojej gazety, ''Die Rote Fahne'' w 1932 roku. W maju 1932 roku komunistyczna organizacja paramilitarna [[Roter Frontkämpferbund]] została zdelegalizowana przez [[Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników|NSDAP]]. W związku z tym komuniści utworzyli pierwszy nieformalny ruch Akcja Antyfaszystowska w celu zapewnienia sobie [[Bojówki|bojówkowej]] organizacji, która mogłaby rywalizować z nazistowskimi organizacjami parlamentarnymi. Pierwszy zjazd Akcji miał miejsce 10 lipca 1932 roku<ref name=":14" />. W 1933 roku grupa została rozbita<ref name=Langkau-Alex />. Jej symbole są używane przez wiele współczesnych grup antyfaszystowskich<ref name=":14" />.
Pojęcie "Akcji antyfaszystowskiej" (niem. ''Antifaschistische Aktion'') zostało po raz pierwszy przedstawione w maju 1932 roku przez [[Komunistyczna Partia Niemiec|Komunistyczną Partię Niemiec (KPD)]]<ref>{{Cytuj książkę | tytuł=Communism in Germany under the Weimar Republic | isbn=0333272706 | imię=Ben | nazwisko=Fowkes | miejsce=London | rok=1984 | strony=166 |język=en |odn=tak}}</ref>. Początkowo pomysł był odczytywany jako postulat wspólnego frontu pomiędzy komunistami i socjaldemokratami z [[SDP]] przeciwko rosnącej wówczas w siłę [[NSDAP]]{{odn|Fawkes|1984|s=166}}. Dwie flagi znajdujące się w logo niemieckiej ''Antifaschistische Aktion'' miały nawiązywać właśnie do SPD i KPD<ref name=":14" />. Do powstania wspólnego lewicowego frontu przeciwko nazistom jednak nie doszło, sprzeciwił się temu [[Józef Stalin]], który uważał, że niemieccy komuniści wyolbrzymiają zagrożenie ze strony nazistów, a nie doceniają zagrożenia ze strony SPD{{odn|Fawkes|1984|s=166}}. SPD również była określana przez KPD jako partia faszystowska{{odn|Fakwes|1984|s=154}}. Jednostki Akcji Antyfaszystowskiej w praktyce stały się więc [[Bojówki|bojówkami]], których zadaniem była obrona komunistycznych organizacji robotniczych przed nazistowskimi organizacjami paramilitarnymi, takimi jak [[Sturmabteilung|SA]]{{odn|Fawkes|1984|s=167}}. Pierwszy zjazd Akcji miał miejsce 10 lipca 1932 roku<ref name=":14" />. W 1933 roku, po przejęciu władzy przez nazistów, grupa została rozbita<ref name=Langkau-Alex />. Jej symbole, w zmodyfikowanej formie, są używane przez wiele współczesnych grup antyfaszystowskich<ref name=":14" />.


Po [[Zjednoczenie Niemiec|Zjednoczeniu]] [[Niemcy|Niemiec]] w latach 90. XX wieku powstało wiele antyfaszystowskich grup nieformalnych w reakcji na wzrost przemocy na tle [[Skrajna prawica|skrajnie prawicowym]] – na przykład zamach w [[Solingen]]<ref name=gwmur /> w 1993 roku, w którym zginęły dwie dorosłe i trzy młode [[Turcy|Turczynki]], a 14 osób zostało rannych po tym, jak [[Neonazizm|neonaziści]] podpalili dom dużej tureckiej rodziny<ref name=kinzer />. Niemiecka agencja wywiadowcza [[Bundesamt für Verfassungsschutz]] uważa współczesny niemiecki ruch antyfaszystowski za [[Skrajna lewica|lewicowych ekstremistów]] i [[pseudokibic]]ów, skłonnych do przemocy i nieprzestrzegających prawa. Za jedną z największych akcji niemieckiej Antify uważa się coroczne blokady marszy nacjonalistów w [[Drezno|Dreźnie]], w rocznice [[Bombardowanie Drezna|zbombardowania miasta]]<ref name=bmibund />. W blokadach w Dreźnie wielokrotnie brali też udział antyfaszyści z Polski<ref name=":7" /><ref name=":15" />.
Po [[Zjednoczenie Niemiec|Zjednoczeniu]] [[Niemcy|Niemiec]] w latach 90. XX wieku powstało wiele antyfaszystowskich grup nieformalnych w reakcji na wzrost przemocy na tle [[Skrajna prawica|skrajnie prawicowym]] – na przykład zamach w [[Solingen]]<ref name=gwmur /> w 1993 roku, w którym zginęły dwie dorosłe i trzy młode [[Turcy|Turczynki]], a 14 osób zostało rannych po tym, jak [[Neonazizm|neonaziści]] podpalili dom dużej tureckiej rodziny<ref name=kinzer />. Niemiecka agencja wywiadowcza [[Bundesamt für Verfassungsschutz]] uważa współczesny niemiecki ruch antyfaszystowski za [[Skrajna lewica|lewicowych ekstremistów]] i [[pseudokibic]]ów, skłonnych do przemocy i nieprzestrzegających prawa. Za jedną z największych akcji niemieckiej Antify uważa się coroczne blokady marszy nacjonalistów w [[Drezno|Dreźnie]], w rocznice [[Bombardowanie Drezna|zbombardowania miasta]]<ref name=bmibund />. W blokadach w Dreźnie wielokrotnie brali też udział antyfaszyści z Polski<ref name=":7" /><ref name=":15" />.

Wersja z 13:25, 31 paź 2018

Antifa (od niem. Antifaschismus – antyfaszyzm – i ang. Anti-Fascist Action, AFA, Akcja Antyfaszystowska) – zbiorcze określenie ogółu osób deklarujących się jako antyfaszyści i czynnie sprzeciwiających się tendencjom skrajnie prawicowym (utożsamianymi przez Antifę z faszyzmem). Jest ruchem nieformalnym, pozbawionym jakiegokolwiek kierownictwa czy wewnętrznej hierarchii[1][2][3][4]. Określana również jako subkultura[5][6][7][8]. Choć z Antifą nie jest związana żadna ideologia polityczna, wyróżniają się wśród nich socjaliści, anarchiści, antyrasiści i liberałowie[1].

Pierwszym ruchem, który nazywał siebie Akcją Antyfaszystowską była Komunistyczna Partia Niemiec. W maju 1932 komunistyczna organizacja paramilitarna Roter Frontkämpferbund została zdelegalizowana przez NSDAP, w związku z czym komuniści utworzyli nieformalny ruch antyfaszystowski w celu zapewnienia sobie bojówkowej organizacji, mogącej rywalizować z nazistowskimi organizacjami parlamentarnymi. Nazwy i symbolika wykorzystywana przez pierwszą nierejestrowaną Akcję Antyfaszystowską, w tym symbol dwóch czerwonych flag w kole ratunkowym, są do dziś wykorzystywane przez różne grupy Antify, choć niektóre z tych grup deklarują antykomunizm.

Nurty i metody sprzeciwu

Antifa jest ruchem nieformalnym, pozbawionym struktur, nadzoru i spisanych zasad. Dlatego działalność i poglądy różnych grup Antify mogą się od siebie znacząco różnić. W Antifie wyróżniają się dwa główne nurty – antyfaszyzm liberalny i bojówkowy. Liberałowie często krytykują bojówkarzy, gdyż w ich ocenie są tak samo źli jak faszyści[2]. Z drugiej strony bojówkarze uważają liberałów za nieskutecznych i zbyt kompromisowych[2][3].

Bojówkarze deklarują się jako lewicowi ekstremiści. Nie zakładają organizacji w obawie, że walcząc o delegalizację ekstremistycznych ugrupowań prawicowych doprowadzą do zdelegalizowania wszystkich grup ekstremistycznych. Stosują przemoc i często dokonują samosądów. Nie podejmują żadnej współpracy z policją[2].

Liberalni antyfaszyści skupiają się na legalnej działalności aktywistycznej, takiej jak publicystyka, występy w mediach i angażowanie się w politykę. Organizują pikiety i pokojowe manifestacje[2][3].

Uczestnicy manifestacji Antify często stosują taktykę tzw. czarnego bloku[1].

Symbolika

Trzy Strzały

Symbolicznymi kolorami Antify są czerń, czerwień i biel[1], a charakterystyczną dla niej muzyką jest punk rock[8]. Nieformalnym hymnem Antify jest Antifa Hooligans zespołu Los Fastidios[9]. Często używanym przez nią hasłem jest No pasarán oraz różne jego wariancje i tłumaczenia (na przykład używane przez Porozumienie 11 listopada Faszyzm nie przejdzie[10]).

Pierwsza Akcja Antyfaszystowska powstała w Niemczech w 1932 roku i została utworzona przez dawnych członków zdelegalizowanej przez partię nazistowską Komunistycznej Partii Niemiec. Ich nazwa i symbolika są używane do dziś, choć wiele osób posługujących się nimi współcześnie deklaruje antykomunizm[4][11].

Są różne loga Antify. Jednym z najczęściej używanych są dwie czerwone flagi – jedna przed drugą – w kole ratunkowym. Ten symbol pierwszy raz został użyty przez niemiecką Akcję Antyfaszystowską z 1932 roku. Oryginalnie flagi symbolizowały dwie zdelegalizowane przez nazistowski rząd partie polityczne – Socjaldemokratyczną Partię Niemiec i Komunistyczną Partię Niemiec[12]. Innym często używanym symbolem są Trzy Strzały symbolizujące dla antyfaszystów sprzeciw wobec wojny, faszyzmu i nacjonalizmu[13], choć oryginalnie Trzy Strzały będące logiem Frontu Żelaznego symbolizowały anty-monarchizm, antyfaszyzm i antykomunizm[14].

Charakterystyczne dla Antify, szczególnie tej bojówkowej, są czarne ubrania oraz maski. Ideą masek jest nie dać się rozpoznać prawicowym grupom eksternistycznym, które rozpowszechniają publicznie dane personalne antyfaszystów, na przykład na stronie internetowej Redwatch.info. Są jednak też tacy, którzy się nie boją i wolą nie zasłaniać twarzy[15].

Antifa na świecie

Niemcy

Antifa blokująca marsz niemieckich nacjonalistów w Dreźnie w rocznicę zbombardowania miasta.

Pojęcie "Akcji antyfaszystowskiej" (niem. Antifaschistische Aktion) zostało po raz pierwszy przedstawione w maju 1932 roku przez Komunistyczną Partię Niemiec (KPD)[16]. Początkowo pomysł był odczytywany jako postulat wspólnego frontu pomiędzy komunistami i socjaldemokratami z SDP przeciwko rosnącej wówczas w siłę NSDAP[17]. Dwie flagi znajdujące się w logo niemieckiej Antifaschistische Aktion miały nawiązywać właśnie do SPD i KPD[12]. Do powstania wspólnego lewicowego frontu przeciwko nazistom jednak nie doszło, sprzeciwił się temu Józef Stalin, który uważał, że niemieccy komuniści wyolbrzymiają zagrożenie ze strony nazistów, a nie doceniają zagrożenia ze strony SPD[17]. SPD również była określana przez KPD jako partia faszystowska[18]. Jednostki Akcji Antyfaszystowskiej w praktyce stały się więc bojówkami, których zadaniem była obrona komunistycznych organizacji robotniczych przed nazistowskimi organizacjami paramilitarnymi, takimi jak SA[19]. Pierwszy zjazd Akcji miał miejsce 10 lipca 1932 roku[12]. W 1933 roku, po przejęciu władzy przez nazistów, grupa została rozbita[20]. Jej symbole, w zmodyfikowanej formie, są używane przez wiele współczesnych grup antyfaszystowskich[12].

Po Zjednoczeniu Niemiec w latach 90. XX wieku powstało wiele antyfaszystowskich grup nieformalnych w reakcji na wzrost przemocy na tle skrajnie prawicowym – na przykład zamach w Solingen[21] w 1993 roku, w którym zginęły dwie dorosłe i trzy młode Turczynki, a 14 osób zostało rannych po tym, jak neonaziści podpalili dom dużej tureckiej rodziny[22]. Niemiecka agencja wywiadowcza Bundesamt für Verfassungsschutz uważa współczesny niemiecki ruch antyfaszystowski za lewicowych ekstremistów i pseudokibiców, skłonnych do przemocy i nieprzestrzegających prawa. Za jedną z największych akcji niemieckiej Antify uważa się coroczne blokady marszy nacjonalistów w Dreźnie, w rocznice zbombardowania miasta[23]. W blokadach w Dreźnie wielokrotnie brali też udział antyfaszyści z Polski[15][24].

Polska

 Osobny artykuł: Antifa w Polsce.
Antyfaszystowskie graffiti w Poznaniu

Polska Antifa uważa za faszystowskie takie organizacje, jak Polska Wspólnota Narodowa[15], Obóz Narodowo-Radykalny, Narodowe Odrodzenie Polski, Młodzież Wszechpolska, a także nieformalny ruch Krew i Honor[4]. Antifa jest też nieprzychylna komunizmowi[4], o czym świadczy na przykład starcie ekip z manifestacji antyfaszystowskiej i działaczy Komunistycznej Młodzieży Polski, którzy chcieli przyłączyć się do marszu w 2014 roku[11][25]. Do polskich antyfaszystowskich zespołów należą między innymi Dezerter i Rana Kłuta[8][26].

Od 2012 w Warszawie, w każdy listopad odbywają się manifestacje antyfaszystowskie będące odpowiedzią na Marsze Niepodległości. w 2012, 2016 i 2017 roku odbyły się one 11 listopada, w Narodowe Święto Niepodległości. W 2013 i 2014 roku miały one miejsce 9 listopada, w rocznicę Nocy Kryształowej.

W polskich akcjach antyfaszystowskich brały w przeszłości udział takie organizacje jak: Pracownicza Demokracja[27], Polska Partia Pracy – Sierpień 80, Koalicja Ateistyczna[28], Porozumienie 11 Listopada, Krytyka Polityczna, Kampania przeciw Homofobii, Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych[29], Gazeta Wyborcza[30], Centrum Wielokulturowe w Warszawie, Fundacja Inna Przestrzeń, polski oddział Amnesty International[31][32], Partia Razem, fundacja Feminoteka, Inicjatywa Pracownicza, Partia Zieloni[33][34][35] i Miłość Nie Wyklucza[36]; a także takie osoby jak: Halina Bortnowska[37], Jacek Żakowski i Mateusz Kijowski (który ostatecznie odciął się od Antify)[38].

Stany Zjednoczone

W kwietniu 2017 roku Departament Bezpieczeństwa Wewnętrznego w New Jersey uznał Antifę za organizację terrorystyczną[39].

Wielka Brytania

Symbol londyńskiej Antify

W Wielkiej Brytanii istnieją legalnie działające organizacje antyfaszystowskie. Od 1977 roku działa Liga Antynazistowska[40]. W 2004 Nick Lowles założył grupę interesu o nazwie Hope no Hate, której założeniem był pokojowy aktywizm antyrasistowski i antyfaszystowski[41]. Od 1975 roku wydawane jest antyfaszystowskie czasopismo Searchlight[42].

W 1985 roku powstała antyfaszystowska organizacja Anti-Fascist Action (AFA, pol. Akcja Antyfaszystowska). Została ona założona w 1985 roku przez Unmesha Desaia z Newham Monitoring Project (organizacji monitorującej przestrzeganie praw obywatelskich). Celem AFA było zbieranie informacji o przemocy na tle rasowym i aktywności grup faszystowskich oraz fizyczna ochrona ofiar faszyzmu i rasizmu. Od 1986 roku organizowała corocznie marsze w Dzień Pamięci ku czci ofiarom rasizmu i faszyzmu. AFA uważała, że hipokryzją jest pozwalać aby Front Narodowy też maszerował w ten dzień. W 1989 roku organizacja została zdominowana przez ugrupowanie polityczne Czerwona Akcja. W efekcie AFA stała bardziej radykalna – otwarcie głosiła potrzebę siłowego rozprawienia się z tym, co uważali za faszyzm i zaczęli tworzyć tak zwane Grupy Porządkowe[40][43]. W 1989 roku, w Hyde Park doszło do bójki brytyjskiej Antify i sympatyków neonazistowskiego nieformalnego ruchu Krew i Honor[40]. W 1992 doszło do bójki tych samych grup na stacji kolejowej Waterloo. Wydarzenie to zostało nazwane w mediach Bitwa pod Waterloo[44]. Oprócz tego AFA zajmowała się promowaniem swoich idei w sporcie, filmach dokumentalnych i muzyce. Skrzydło muzyczne ATA nazywało się Cable Street Beat. Jednym z głównych obiektów krytyki ATA była Brytyjska Partia Narodowa[40][43]. Organizacja nigdy nie została formalnie rozwiązana, jednak szacuje się, że do 2001 roku ledwie istniała[45].

W odpowiedzi na sukces Brytyjskiej Partii Narodowej w wyborach samorządowych w 2003 roku, powstała grupa nacisku o nazwie Unite Against Fascism (UAF, pol. Zjednoczmy się Przeciwko Faszyzmowi)[46]. Za cel postawiła sobie ostrzeganie społeczeństwa przed zagrożeniem ze strony faszyzmu i skrajnej prawicy. Krytyka tej grupy wymierzona jest głównie w Brytyjską Partię Narodową i Angielską Ligę Obrony[47]. Grupa w przeszłości brała udział w bójkach ulicznych, które kończyły się interwencją policji i aresztowaniem części osób po obu stronach. Takie przypadki miały miejsce między innymi w 2009 roku (starcie UAF i BNP)[48], w 2010 roku (starcie UAF i EDL)[49] i w 2013 roku (starcie UAF i BNP)[50].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Michael McGowan, Cronulla protests: what is the anti-fascist group Antifa?, „The Sydney Morning Herald”, 12 grudnia 2015 [dostęp 2016-12-03] (ang.).
  2. ↑ a b c d e M. Testa, Militant Anti-Fascism: A Hundred Years of Resistance, AK Press, 14 kwietnia 2015, ISBN 978-1-84935-204-8 [dostęp 2016-12-03] (ang.).
  3. ↑ a b c Valerio Gentili, Antifa: Storia contemporanea dell’antifascismo militante europeo, Red Star Press, 27 października 2014, ISBN 978-88-6718-066-0 [dostęp 2016-12-03] (wł.).
  4. ↑ a b c d Eliasz Nachabe, Przed Świętem Niepodległości: kim są polscy antyfaszyści [online], Polityka, 10 listopada 2012 [dostęp 2016-12-12] (pol.).
  5. ↑ Antti Rautiainen, On racism in the Russian antifa and hardcore subculture [online], Автономное Действие, 1 marca 2015 [dostęp 2016-12-03] (ang.).
  6. ↑ Toke Theilade, Interview With Antifa Ultra Petr From Ekaterinburg [online], Russian Football News, 5 października 2015 [dostęp 2016-12-03] (ang.).
  7. ↑ Patricia Anne Simpson, Cultures of Violence in the New German Street, Fairleigh Dickinson, 21 listopada 2011, s. 66, ISBN 978-1-61147-456-5 [dostęp 2016-12-03] (ang.).
  8. ↑ a b c Eliasz Nachabe, Przed Świętem Niepodległości: kim są polscy antyfaszyści [online], Polityka, 10 listopada 2012 [dostęp 2016-12-12] (pol.).
  9. ↑ Ilona Kichtiak, Koncert: PERKELE, Los Fastidios w Katowicach [online], Nocowanie.pl, 7 listopada 2016 [dostęp 2016-12-20] (pol.).
  10. ↑ Wojciech Karpieszuk, 11 listopada antyfaszyści nie pójdą. Szykują akcję w 75. rocznicę nocy kryształowej [online], Gazeta Wyborcza, 25 października 2013 [dostęp 2016-12-19] (pol.).
  11. ↑ a b Marsz „Razem przeciwko nacjonalizmowi” zakończony. Drobne zamieszki – Pikio.pl [online], Pikio.pl, 8 listopada 2014 [dostęp 2016-12-20] (pol.).
  12. ↑ a b c d Felix Langhammer, Axel Gebauer, Was ist »klassische Antifa«? [online], neues deutschland, 21 grudnia 2011 [dostęp 2016-12-20] (niem.).
  13. ↑ Michał Syska, Syska: Antyfaszyści spod znaku trzech strzał, „Krytyka Polityczna”, Krytyka Polityczna, 11 listopada 2009 [dostęp 2016-12-18] (pol.).
  14. ↑ Andreas Linhardt, Die Technische Nothilfe in der Weimarer Republik, Books on Demand, 2006, s. 667, ISBN 978-3-8334-4889-8 [dostęp 2016-12-18] (niem.).
  15. ↑ a b c ANTIFA. To kłamstwo, że jesteśmy jak kibole, wyborcza.pl, 19-11-2011, [dostęp 2013-10-20].
  16. ↑ Ben Fowkes: Communism in Germany under the Weimar Republic. London: 1984, s. 166. ISBN 0-333-27270-6. (ang.).
  17. ↑ a b Fawkes 1984 ↓, s. 166.
  18. ↑ Fakwes 1984 ↓, s. 154.
  19. ↑ Fawkes 1984 ↓, s. 167.
  20. ↑ Ursula Langkau-Alex, Vorgeschichte und Gründung des Ausschusses zur Vorbereitung einer deutschen Volksfront, Walter de Gruyter, 2004, s. 96, 97, ISBN 978-3-05-004749-2 [dostęp 2016-12-20] (niem.).
  21. ↑ Paweł Smoleński, Mur, który stoi [online], Gazeta Wyborcza, 21 października 1994 [dostęp 2016-12-18] (pol.).
  22. ↑ Stephen Kinzer, Thousands of Germans Rally for the Slain Turks, „The New York Times”, 4 czerwca 1993, ISSN 0362-4331 [dostęp 2016-12-18] (ang.).
  23. ↑ Verfassungsschutz-bericht 2004, maj 2005, ISSN 0177-0357 (niem.).
  24. ↑ Piotr Pacewicz, Żałujcie, że nie przyszliście [online], Gazeta Wyborcza, 15 listopada 2011 [dostęp 2016-12-17] (pol.).
  25. ↑ Antyfaszystowski marsz, komuniści zatrzymani [online], Socjalizm Teraz, 8 listopada 2014 [dostęp 2016-12-18] (pol.).
  26. ↑ Całować się nie będziemy, „Gazeta Wyborcza”, nr 269, 19-20.11.2011, s. 24–25.
  27. ↑ Antyfaszyści przeszli przez centrum. Szarpaniny [online], TVN Warszawa, 9 listopada 2013 [dostęp 2016-12-19] (pol.).
  28. ↑ Zamieszki na antyfaszystowskiej demonstracji w Warszawie. Interweniowała policja, „telewizjarepublika.pl”, Telewizja Republika, 8 listopada 2014 [dostęp 2016-12-19] (pol.).
  29. ↑ Grzegorz Szymanik, Polski marsz międzynarodowy [online], Gazeta Wyborcza, 31 października 2011 [dostęp 2016-12-18] (pol.).
  30. ↑ Marsz radykalnych narodowców wygwizdany, warszawa.gazeta.pl, 12-11-2010, [dostęp 2013-10-20].
  31. ↑ Demonstracja przeciw faszyzmowi i ksenofobii [online], Gazeta Wyborcza, 7 listopada 2015 [dostęp 2016-12-18] (pol.).
  32. ↑ Demonstracja przeciw faszyzmowi i ksenofobii przeszła ulicami Warszawy [online], Newsweek, 7 listopada 2015 [dostęp 2016-12-18] (pol.).
  33. ↑ Adam Kielar, 11 listopada – marsze, zgromadzenia, pikiety [online], Polityka Warszawska, 10 listopada 2016 [dostęp 2016-12-18] (pol.).
  34. ↑ Trzy duże marsze w Warszawie na 11 listopada. Jaka była frekwencja? [online], Newsweek, 11 listopada 2016 [dostęp 2016-12-18] (pol.).
  35. ↑ Adam Stępień, „Biała Polska tylko zimą”. Przeszli przez Warszawę przeciwko nacjonalizmowi [online], Gazeta.pl, 11 listopada 2016 [dostęp 2016-12-18] (pol.).
  36. ↑ Za wolność naszą i waszą! Razem na 11 listopada – Partia Razem – Inna polityka jest możliwa! [online], Partia Razem, 11 listopada 2016 [dostęp 2016-12-18] (pol.).
  37. ↑ Grzegorz Szymanik, 11 listopada: Policja napadła, czy była napadnięta? [online], Gazeta Wyborcza, 13 listopada 2009 [dostęp 2016-12-18] (pol.).
  38. ↑ Jacek Żakowski, Kijowski o marszu antyfaszystów. Żakowski w szoku: Mówi pan jak PiS. Pierwszy raz to słyszę [online], Tok FM, 11 listopada 2016 [dostęp 2016-12-18] (pol.).
  39. ↑ Ian Miles Cheong: ‘Antifa’ anarchists are domestic terrorists according to New Jersey Homeland Security. Heat Street, 2017-04-29. [dostęp 2017-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-07)]. (ang.).
  40. ↑ a b c d Nigel Copsey, Anti-Fascism in Britain, Routledge, 4 października 2016, ISBN 978-1-317-39761-8 [dostęp 2016-12-11] (ang.).
  41. ↑ NUS ‘no-platforms’ head of anti-racism campaign for being ‘Islamophobic’, „The Independent”, 18 lutego 2016 [dostęp 2016-12-12] (ang.).
  42. ↑ Magazine [online], Searchlight [dostęp 2016-12-12] (ang.).
  43. ↑ a b Peter Barberis, John McHugh, Mike Tyldesley, Encyclopedia of British and Irish Political Organizations: Parties, Groups and Movements of the 20th Century, A&C Black, 2000, s. 107, ISBN 978-0-8264-5814-8 [dostęp 2016-12-11] (ang.).
  44. ↑ Rachel Borrill, Station closed in skinhead battle, „The Independent”, 13 września 1992 [dostęp 2016-12-11] (ang.).
  45. ↑ Steven Johns, 1985-2001: A short history of Anti-Fascist Action (AFA) [online], libcom.org, 12 września 2006 [dostęp 2016-12-11] (ang.).
  46. ↑ Dave Hann, Physical Resistance: A Hundred Years of Anti-Fascism, John Hunt Publishing, 31 grudnia 2012, ISBN 978-1-78099-178-8 [dostęp 2016-12-12] (ang.).
  47. ↑ Unite Against Fascism [online], uaf.org.uk [dostęp 2016-12-12] (ang.).
  48. ↑ Matthew Taylor, Four charged as far-right festival brings chaos to Derbyshire village, „The Guardian”, 16 sierpnia 2009, ISSN 0261-3077 [dostęp 2016-12-12] (ang.).
  49. ↑ BBC News – Police battle to control EDL and UAF protest in Bolton [online], BBC, 20 marca 2010 [dostęp 2016-12-12] (ang.).
  50. ↑ 58 arrested as anti-fascist demonstrators clash with BNP in, „Evening Standard”, 1 czerwca 2013 [dostęp 2016-12-12] (ang.).
Błąd w przypisach: Znacznik <ref> o nazwie „sś79”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
BŁĄD PRZYPISÓW
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antifa&oldid=54898316”