Jerzy II Grecki

Jerzy II
Γεώργιος Β΄ της Ελλάδας
	Król Grecji
Okres	od 1922; do 1924
Poprzednik	Konstantyn I Glücksburg
Następca	republika
	Król Grecji
Okres	od 1935; do 1947
Poprzednik	republika
Następca	Paweł I Glücksburg
	Dane biograficzne
Dynastia	Glücksburgowie
Data urodzenia	19 lipca 1890
Data śmierci	1 kwietnia 1947
Ojciec	Konstantyn I Glücksburg
Matka	Zofia Hohenzollern
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jerzy II (ur. 19 lipca 1890 w Tatoi, zm. 1 kwietnia 1947 w Atenach) – król Grecji w latach 1922–1924 i 1935–1947 z dynastii Glücksburgów, bocznej linii Oldenburgów. Syn Konstantyna I Greckiego i Zofii Pruskiej.

Życiorys

Pierwszy okres sprawowania władzy

Królem został po abdykacji ojca Konstantyna I, 27 września 1922. Przyczyną rezygnacji Konstantyna z tronu było rozgoryczenie społeczeństwa po przegranej wojnie z Turcją, wyrażone w rewolucji 11 września 1922. Dzień po formalnym przejęciu korony przez Jerzego do Aten wkroczyły oddziały wierne sformowanemu przez wojsko Komitetowi Rewolucyjnemu^[1].

Polityka rządu sformowanego przez wojskowych, z premierem Stylianosem Gonatasem, spotkała się ze sprzeciwem części oficerów o przekonaniach rojalistycznych. Próba puczu przeprowadzona przez gen. Jeorjosa Leonardopulosa zakończył się jednak klęską, zaś rząd oskarżył Jerzego II o współorganizację spisku^[2]. W grudniu 1923 republikanie odnieśli zwycięstwo w wyborach parlamentarnych, zaś w marcu 1924 przegłosowali pozbawienie panującej dynastii tronu^[2]. Jerzy II odmówił dobrowolnej abdykacji^[3]. 25 marca 1924 (święto niepodległości) parlament ogłosił Grecję republiką^[4], co 13 kwietnia 1924 potwierdził powszechny plebiscyt^[2].

Członkowie rodziny królewskiej postanowili opuścić kraj. Odjazdowi władcy nie towarzyszyło zbyt wiele osób ponieważ sam władca o to prosił. Parowiec z rodziną królewską skierował się do Rumunii żegnany odgłosami piętnastu strzałów armatnich z lądu.

Król Jerzy osiadł w Londynie, gdzie przez dwanaście lat żył w Brown's Hotel. W proklamowanej w 1924 Republice Grecji, pod koniec 1934 do władzy doszło stronnictwo monarchistyczne. W listopadzie 1935 ponad 75% Greków zagłosowało w plebiscycie za restauracją monarchii^[5]. Plebiscyt ten został zmanipulowany. Według oficjalnych wyników za powrotem monarchii oddano 1,49 mln głosów, zaś 32 tys. padły przeciwko. Oznaczało to, że deklarowana liczba oddanych głosów była o 400 tys. wyższa niż łączna liczba uprawnionych do głosowania; wyniki te A. Brzeziński uważa za niewiarygodne^[6]

Do 1941

Jerzy II wrócił do kraju po tym, gdy delegacja grecka na czele z gen. Jeorjosem Kondilisem oficjalnie poprosiła o to w Londynie. Jerzemu towarzyszył brat Paweł, naturalny następca tronu, ponieważ król nie miał dzieci. Nie mogąc zamieszkać w ateńskim pałacu królewskim, zajętym już przez Parlament Grecji, król przeniósł się do rodzinnej rezydencji w Tatoi, odległej o ok. 27 km od centrum miasta.

Jedną z pierwszych decyzji Jerzego II było ogłoszenie amnestii wobec uczestników nieudanego wenizelistowskiego zamachu stanu z marca tego samego roku, mimo sceptycyzmu rządzącej Partii Ludowej. Następnie król rozwiązał parlament. Na czele rządu pozaparlamentarnego stanął Konstantinos Demertzis. W styczniu 1936 w kolejnych wyborach rojaliści i wenizeliści wraz z sojusznikami uzyskali niemal identyczną liczbę mandatów (143 i 142). Demertzis ponownie stanął na czele rządu traktowanego jako tymczasowy, nieoczekiwanie jednak zmarł. Wówczas król mianował premierem gen. Joanisa Metaksasa. Z kryzysem gospodarczym i politycznym zbiegł się konflikt społeczny i fala protestów robotniczych. W sierpniu 1936 Jerzy II poparł zamach stanu Metaksasa, zastępując ustrój demokratyczny autorytaryzmem inspirowanym częściowo wzorcem faszyzmu włoskiego^[7]. Król oddał całość władzy w ręce Metaksasa, usuwając się z życia publicznego^[8].

II wojna światowa

W 1940 Grecję zaatakowały wojska włoskie. Mimo szczupłych sił, kraj okazał się bardzo dobrze przygotowany do obrony. Toteż wiosną 1941, już po niespodziewanej śmierci dyktatora Metaksasa, do agresji dołączyły III Rzesza i Bułgaria. Król z rodziną uciekli za granicę. Z Kairu król wydał antydatowaną proklamację do narodu, stwarzając wrażenie, że powstała jeszcze na Krecie, przez którą rodzina królewska ewakuowała się do Egiptu. W Londynie Jerzy II powołał tymczasowy rząd na wygnaniu^[9]. Na emigracji król nie śledził bieżącej sytuacji w okupowanej Grecji. Jak pisze Tadeusz Czekalski

Bardziej w tym czasie zajmowały go dyskusje o możliwości powiększenia państwa po wojnie niż działalność ruchu oporu. Zalecał powstrzymanie się od akcji zbrojnych, aby nie prowokować odwetu okupantów. Chcąc stworzyć korzystną dla siebie pozycję wyjściową na przyszłość, konsekwentnie pozbywał się z rządu byłych współpracowników Metaksasa i deklarował przywrócenie po wojnie wolności obywatelskich^[10]

Drastyczne czystki przeprowadzono w greckich siłach zbrojnych na wychodztwie. Trzy greckie brygady zredukowano do jednej, większą część ich składu internując, do końca wojny, w brytyjskich obozach jenieckich, jako uznanych za nieprzychylnych idei odtworzenia po wojnie monarchii^[11].

Wielka Brytania wspierała powrót króla do kraju po zakończeniu działań wojennych. 4 lipca 1944 Jerzy II deklarował przywrócenie konstytucji z 1911, przeprowadzenie wolnych wyborów^[10]. Mimo tego król był w okupowanej Grecji całkowicie niepopularny. Znacznie większe poparcie społeczeństwa miała lewicowa partyzantka ELAS i sformowany przez lewicę Polityczny Komitet Wyzwolenia Narodowego^[12]^[13].

W październiku 1944 r. nastąpiło wyzwolenie Grecji spod okupacji. W duchu uzgodnień dokonanych w Warkizie k. Aten pomiędzy aliantami, powracającym do kraju rządem greckim oraz dowódcami z ugrupowań greckiego ruchu oporu, 1 września 1946 odbyło się referendum narodowe o ustroju państwa. Według opublikowanych wyników, 68% głosujących opowiedziało się wtedy za powrotem monarchy. Na jego mocy król Jerzy II po raz drugi powrócił do kraju. Referendum odbyło się w warunkach terroru policyjno-wojskowego, skierowanego przeciw lewicy, jaki rozpoczął się praktycznie natychmiast po zawarciu porozumienia z Warkizy. W tym okresie aresztowano i często także torturowano oraz skazano na długoletnie więzienie co najmniej 80 tys. osób^[11]^[14]. Dodatkowo w okresie przedwyborczym oraz przed referendum ustrojowym zaznaczyła się aktywność bojówek o orientacji prawicowo-monarchistycznej. W szczególności doszło do 1289 mordów, 6671 zranień, 31 632 przypadków tortur, 165 gwałtów i 18 767 rabunków wobec działaczy lewicy i ich rodzin. Zniszczono 767 biur i punktów informacji wyborczej lewicy^[15]. Niemal bezpośrednio po ogłoszeniu wyniku referendum, kraj ogarnęła wojna domowa, w której zginęło od 70 tysięcy^[16] do 80 tys. Greków^[17], dziesiątki tysięcy dotkniętych zostało trwałym inwalidztwem, a od 50^[17] do ok. 60 tysięcy wychodźców politycznych musiało udać się na emigrację^[18].

Po powrocie do kraju

Niezwłocznie po królewskim powrocie, przez greckie siły zbrojne przetoczyła się fala procesów, w tym kilkudziesięciu wyroków śmierci, nieraz jedynie za postawę, przez co sądy rozumiały niechęć żołnierzy wobec idei monarchii^[19]. W siedem miesięcy później król zmarł na zawał serca. Pochowano go na prywatnym cmentarzu greckiej rodziny królewskiej w Tatoi. Jego następcą został brat Paweł I Grecki^[20].

W 1937 odznaczony Orderem Orła Białego^[21], co mogło mieć związek z zakupami dla greckich sił zbrojnych uzbrojenia polskiej produkcji, zwłaszcza 36 myśliwców PZL P.24^[22].

Życie prywatne

27 lutego 1921 poślubił Elżbietę Hohenzollern-Sigmaringen, córkę króla Rumunii Ferdynanda I. Para nie miała dzieci i rozwiodła się 6 lipca 1935.

Przypisy

↑ Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 551. ISBN 83-08-03819-0.
↑ ^a ^b ^c Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 552. ISBN 83-08-03819-0.
↑ Czekalski T.: Pogrobowcy Wielkiej Idei. Przemiany społeczne w Grecji w latach 1923-1940. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, 2007, s. 22-23. ISBN 978-83-88737-58-9.
↑ Σαν σήμερα, stały cykl historyczny
↑ Czekalski T.: Pogrobowcy Wielkiej Idei. Przemiany społeczne w Grecji w latach 1923-1940. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, 2007, s. 31. ISBN 978-83-88737-58-9.
↑ Brzeziński A.: Grecja. Warszawa: Trio, 2002, s. 86. ISBN 83-88542-30-3.
↑ Czekalski T.: Pogrobowcy Wielkiej Idei. Przemiany społeczne w Grecji w latach 1923-1940. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, 2007, s. 32-34. ISBN 978-83-88737-58-9.
↑ Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 556. ISBN 83-08-03819-0.
↑ Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 579. ISBN 83-08-03819-0.
↑ ^a ^b Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 589-590 i 595. ISBN 83-08-03819-0.
↑ ^a ^b Emeis oi Ellines
↑ Clogg R.: Historia Grecji nowożytnej. Kraków: Książka i Wiedza, 2006, s. 149-152. ISBN 83-05-13465-2.
↑ Asprey M.: War in the Shadows: The Guerrilla in History. iUniverse, 2002, s. 360-361. ISBN 978-0-595-22593-4.
↑ cyfrę 80 tys. zatrzymanych, w tym 40 tys. już osądzonych i skazanych członków byłego lewicowego ruchu oporu, podał Minister Sprawiedliwości Królestwa Grecji, na konferencji prasowej, w grudniu 1945 r. Do dnia referendum, czyli jeszcze po kolejnych 9 miesiącach represji, liczba osób prześladowanych była już zapewne znacznie wyższa
↑ precyzyjnie opisane dane obywatelskiej organizacji „Narodowa Solidarność Grecji” „Εθνηκή Αλληλεγγυή Ελλαδος”, monitorującej przypadki bezprawia w Grecji, założonej w Atenach 28 maja 1941 r. Tabela z tymi danymi i w rozbiciu na województwa, zawarta jest m.in. w „Historii Wojny Domowej 1945-49” autorstwa Fivos N. Grigoriadis, tom 2, s. 630, wydawnictwo Kam.Chr.Kamarinopoulos, z cytowanego raportu z zebrania zarządu w/w organizacji solidarnościowej, z 10 maja 1946 roku, nr protokołu 863. Niemal identyczne liczby oraz info o 767 zniszczonych biurach partyjnych przytaczają też Lars Baerentzen i D.H.Close w „The Greek Civil War – Studies of Polarization”.
↑ Liczba 70 tysięcy ofiar śmiertelnych wojny domowej wymieniana jest głównie przez najnowsze publikacje, m.in. Emeis oi Ellines.
↑ ^a ^b Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 601-602. ISBN 83-08-03819-0.
↑ „Emeis oi Ellines”
↑ Porównaj: Wojna domowa w Grecji - Powrót króla i represje w wojsku
↑ Brzeziński A.: Grecja. Warszawa: Trio, 2002, s. 115. ISBN 83-88542-30-3.
↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 305.
↑ Wielka Encyklopedia Uzbrojenia M.S.Wojsk. 1918–1939. [dostęp 2009-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-09)].

Bibliografia

„Emeis oi Ellines – Historia Wojen Współczesnej Grecji”, uniwersytecka praca zbiorowa, (gr.), wyd. Skai Biblio 2008
D.H.Close „The Greek Civil War – Studies of Polarization”
Fivos N. Gfigoriadis (gr.) „Historia Wojny Domowej 1945-49”

[1] Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 551. ISBN 83-08-03819-0.

[grecja552-2] Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 552. ISBN 83-08-03819-0.

[3] Czekalski T.: Pogrobowcy Wielkiej Idei. Przemiany społeczne w Grecji w latach 1923-1940. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, 2007, s. 22-23. ISBN 978-83-88737-58-9.

[4] Σαν σήμερα, stały cykl historyczny

[5] Czekalski T.: Pogrobowcy Wielkiej Idei. Przemiany społeczne w Grecji w latach 1923-1940. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, 2007, s. 31. ISBN 978-83-88737-58-9.

[6] Brzeziński A.: Grecja. Warszawa: Trio, 2002, s. 86. ISBN 83-88542-30-3.

[7] Czekalski T.: Pogrobowcy Wielkiej Idei. Przemiany społeczne w Grecji w latach 1923-1940. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, 2007, s. 32-34. ISBN 978-83-88737-58-9.

[8] Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 556. ISBN 83-08-03819-0.

[9] Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 579. ISBN 83-08-03819-0.

[grecja589-10] Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 589-590 i 595. ISBN 83-08-03819-0.

[Emeis_oi_Ellines-11] Emeis oi Ellines

[12] Clogg R.: Historia Grecji nowożytnej. Kraków: Książka i Wiedza, 2006, s. 149-152. ISBN 83-05-13465-2.

[13] Asprey M.: War in the Shadows: The Guerrilla in History. iUniverse, 2002, s. 360-361. ISBN 978-0-595-22593-4.

[14] yfrę 80 tys. zatrzymanych, w tym 40 tys. już osądzonych i skazanych członków byłego lewicowego ruchu oporu, podał Minister Sprawiedliwości Królestwa Grecji, na konferencji prasowej, w grudniu 1945 r. Do dnia referendum, czyli jeszcze po kolejnych 9 miesiącach represji, liczba osób prześladowanych była już zapewne znacznie wyższa

[15] recyzyjnie opisane dane obywatelskiej organizacji „Narodowa Solidarność Grecji” „Εθνηκή Αλληλεγγυή Ελλαδος”, monitorującej przypadki bezprawia w Grecji, założonej w Atenach 28 maja 1941 r. Tabela z tymi danymi i w rozbiciu na województwa, zawarta jest m.in. w „Historii Wojny Domowej 1945-49” autorstwa Fivos N. Grigoriadis, tom 2, s. 630, wydawnictwo Kam.Chr.Kamarinopoulos, z cytowanego raportu z zebrania zarządu w/w organizacji solidarnościowej, z 10 maja 1946 roku, nr protokołu 863. Niemal identyczne liczby oraz info o 767 zniszczonych biurach partyjnych przytaczają też Lars Baerentzen i D.H.Close w „The Greek Civil War – Studies of Polarization”.

[16] Liczba 70 tysięcy ofiar śmiertelnych wojny domowej wymieniana jest głównie przez najnowsze publikacje, m.in. Emeis oi Ellines.

[grecja601-17] Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 601-602. ISBN 83-08-03819-0.

[18] „Emeis oi Ellines”

[19] Porównaj: Wojna domowa w Grecji - Powrót króla i represje w wojsku

[20] Brzeziński A.: Grecja. Warszawa: Trio, 2002, s. 115. ISBN 83-88542-30-3.

[21] Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 305.

[22] Wielka Encyklopedia Uzbrojenia M.S.Wojsk. 1918–1939. [dostęp 2009-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-09)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]