Murowaniec (województwo kujawsko-pomorskie)
53°05′43″N 17°50′56″E/53,095278 17,848889
| wieś | |
 Zabudowa wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
68 m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
1350[2] |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Kod pocztowy |
86-005[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CBY |
| SIMC |
0079591 |
Położenie na mapie gminy Białe Błota  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego  | |
| 53°05′43″N 17°50′56″E/53,095278 17,848889[1]
| |
| Strona internetowa | |
Murowaniec – wieś w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Białe Błota.
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W latach 1950–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Murowaniec znajduje się około 9 km na południowy zachód od granic Bydgoszczy. Znajduje się w południowo-zachodniej części gminy Białe Błota. Od południa graniczy z sołectwem Kruszyn Krajeński, od wschodu z Lipnikami, a od północy z Drzewcami. Miejscowość otoczona jest Puszczą Bydgoską, najbardziej od zachodu i północy. Zachodnią granicą wsi jest Kanał Górnonotecki, który na północ od miejscowości przebiega głębokim przekopem przez tereny leśne.
Pod względem fizycznogeograficznym wieś leży w obrębie makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka, w mezoregionie Kotlina Toruńska i mikroregionie Równina Rynarzewska (Równina Lipnicka)[4].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Murowaniec to wieś sołecka o charakterze pozarolniczym. Dominuje funkcja mieszkaniowa oraz drobne zespoły handlu i usług. Prawie ¾ powierzchni sołectwa zajęta jest przez działki letniskowe, lasy i łąki[5]. Działalność rolnicza posiada znaczenie drugorzędne. Na terenie Murowańca funkcjonują tylko 2 gospodarstwa rolne o powierzchni powyżej 1 ha[5]. Miejscowość dysponuje dogodnymi warunkami do rozwoju budownictwa jednorodzinnego[5].
W skład wsi wchodzą wybudowania: Rowiec oraz Za Kanałem (Nadkanale)[5]. W skład sołectwa Murowaniec wchodzi również wieś Lipniki.
W miejscowości znajduje się kościół, który jest siedzibą parafii św. Rafała Kalinowskiego. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii gnieźnieńskiej, diecezji bydgoskiej, dekanatu Białe Błota.
Na terenie wsi zlokalizowany jest nieczynny cmentarz ewangelicki[6].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W okresie staropolskim Murowaniec był wsią szlachecką, należąca do powiatu bydgoskiego[7].
W 1774 r. zbudowano Kanał Bydgoski, łączący Brdę w Bydgoszczy z Notecią w Nakle. Dla potrzeb zasilania tego kanału w wodę przekopano również kanał zasilający (niem. Speise Canal), który prowadził od Dębinka przez środek Bydgoskich Łąk Nadnoteckich i następnie przez las po zachodnim obrzeżu Murowańca.
W XIX wieku we wsi nastąpił rozwój osadnictwa niemieckiego. Spis miejscowości rejencji bydgoskiej z 1833 r. podaje, że w folwarku Murowaniec mieszkało 50 osób (43 ewangelików, 7 katolików) w 3 domach[8]. Według opisu Jana Nepomucena Bobrowicza z 1846 r. folwark Murowaniec należał do rządowej domeny bydgoskiej[9]. Kolejny spis z 1860 r. podaje, że w Murowańcu znajdował się folwark, którego właścicielem był niejaki Wächter oraz kolonia osadnicza. Łącznie mieszkało tam 313 osób (188 ewangelików, 125 katolików) w 22 domach. Dodatkowo istniała osada Rowiec (niem. Kanalsgarten), gdzie mieszkało 3 ewangelików[10]. Najbliższa szkoła elementarna znajdowała się w Kruszynie Niemieckim. Miejscowość należała do parafii katolickiej i ewangelickiej w Bydgoszczy[10].
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego dla roku 1884 podaje, że w Murowańcu mieszkało 409 osób (182 ewangelików, 227 katolików) w 56 domostwach[11]. W okresie zaborów ewangelicy z miejscowości należeli do gminy wyznaniowej w Cielu, gdzie w 1893 r. wzniesiono zbór ewangelicki. We wsi działała również szkoła ewangelicka.
W 1895 r. przez południowe obrzeża Murowańca poprowadzono linię kolejową z Bydgoszczy do Żnina; przedłużenie tej linii przez Kcynię i Wągrowiec stworzyło drugą linię z Bydgoszczy do Poznania (1908)[7].
Zimą 1919 roku, w okresie powstania wielkopolskiego, między wsią a pobliskim Rynarzewem toczyły się zacięte walki powstańców z oddziałem Grenzschutzu oraz oddziałami niemieckimi z garnizonu bydgoskiego[12].
Dwudziestolecie międzywojenne[edytuj | edytuj kod]
20 stycznia 1920 roku wieś weszła w skład odrodzonej Rzeczypospolitej. W ramach powiatu bydgoskiego powołano gminę Bydgoszcz Nadleśnictwo zwaną również Bydgoszcz-Wieś, złożoną z 12 gromad wiejskich, m.in. gromady Murowaniec[7].
W okresie międzywojennym w Murowańcu istniała szkoła parytetowa polsko-niemiecka. W latach 1924–1933 należały do niej również dzieci polskie z Białych Błót, gdzie w 1924 r. zlikwidowano szkołę katolicką. 7 kwietnia 1933 r. szkoły w Białych Błotach i Murowańcu utworzyły wspólną Drużynę Harcerską im. T. Kościuszki[7].
W latach 20. z miejscowości wyjechało wielu Niemców, a na ich miejsce napływali Polacy. Zmieniał się więc skład narodowościowy, jednakże aż do 1945 r. okolice Murowańca charakteryzowały się stosunkowo dużym odsetkiem ludności niemieckiej. W 1938 r. powierzchnia wsi liczyła 430 ha. Mieszkało tu 379 Polaków i 271 Niemców. Udział procentowy ludności niemieckiej (42%), przekraczał średnią dla powiatu bydgoskiego wynoszącą około 22%[7]. W przededniu wybuchu II wojny światowej wzrósł rewizjonizm mniejszości niemieckiej, na którą silnie oddziaływała propaganda nazistowska.
Okupacja niemiecka[edytuj | edytuj kod]
4 września 1939 r. w trakcie wycofywania się wojsk polskich doszło w Murowańcu, podobnie jak w Łochowie i Prądkach do dywersji niemieckiej i ostrzeliwania żołnierzy[7]. Z domostw niemieckich strzelano z karabinów, pistoletów i rzucano granaty. W wyniku kontrakcji wojska polskiego zginęło kilkunastu dywersantów. Według niemieckiego historyka Hugo Rasmusa w wyniku strzelaniny zginęło w Murowańcu 14 Niemców[7].
Zajęcie miejscowości przez wojska hitlerowskie i grupy specjalne, składające się z szowinistów niemieckich, zapoczątkowało represje miejscowej ludności polskiej. Jeszcze we wrześniu 1939 r. aresztowano i rozstrzelano czterech mieszkańców Murowańca[7]. Dokonano także licznych wysiedleń Polaków z gospodarstw rolnych, bądź domów i mieszkań. Na ich miejsce osiedlano Niemców z Wołynia, krajów nadbałtyckich i Besarabii[7].
W okresie okupacji niemieckiej 1939–1945 miejscowość wchodziła w skład rejencji bydgoskiej, powiatu bydgoskiego (niem. Landkreis Bromberg), obwodu urzędowego Bydgoszcz-Wieś (niem. Amtsbezirk Bromberg-Land), który składał się z 15 gmin: Białe Błota, Brzoza, Ciele Jachcice, Kruszyn, Lisi Ogon, Łochowice, Łochowo, Murowaniec, Opławiec, Osowa Góra, Prądki, Prądy, Przyłęki i Zielonka[7].
31 października 1943 roku gmina wiejska Murowaniec (niem. Murnitz) liczyła 430 ha. Mieszkało tu 446 osób w 117 domach[7].
Po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]
Tuż po wyzwoleniu, już w styczniu 1945 r., organizowano władze administracyjne. Na terenie powiatu bydgoskiego utworzono 10 urzędów gminnych, w tym gminę Bydgoszcz-Wieś, docelowo z siedzibą w Białych Błotach[7]. Do gminy tej należało 14 gromad (sołectw): Białe Błota, Brzoza, Ciele, Kruszyn Kraiński, Lisi Ogon, Łochowice, Łochowo, Murowaniec, Opławiec, Osowa Góra, Prądki, Prądy, Przyłęki i Zielonka[7].
Niemcy byli internowani i zatrudniani w polskich gospodarstwach rolnych. Gospodarstwa poniemieckie zajęli Polacy, którzy przybyli z kresów wschodnich. W miejscowości uruchomiono jednoklasową szkołę[7].
Podczas reformy samorządowej w 1954 r. zamiast gmin utworzono duże gromady. Powstała wtedy gromada Białebłota, która obejmowała m.in. Murowaniec. Od 1973 r. miejscowość wchodzi w skład gminy Białe Błota[7].
Okres powojenny był pomyślny dla rozwoju miejscowości. Szczególnie intensywny rozwój rozpoczął się po 2000 r. i związany był z procesem suburbanizacji okolic Bydgoszczy. W okresie 2003–2009 ludność miejscowości powiększyła się o 85% z 690 do 1275 osób[5].
1 listopada 2007 r. biskup bydgoski Jan Tyrawa erygował w Murowańcu parafię rzymskokatolicką pod wezwaniem św. Rafała Kalinowskiego. Parafia obejmuje miejscowości: Murowaniec, Lipniki, Drzewce, Kruszyn Krajeński i Jasiniec – Białe Błota[13].
Statystyka[edytuj | edytuj kod]
Poniżej podano wybrane informacje statystyczne dotyczące wsi Murowaniec na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS[14].
Narodowy Spis Powszechny 2002 wykazał, że we wsi Murowaniec mieszkało 537 osób w 174 gospodarstwach domowych. 30% populacji posiadało wykształcenie wyższe lub średnie. We wsi znajdowało się 126 budynków ze 144 mieszkaniami. Co czwarte mieszkanie pochodziło sprzed 1945 roku, zaś połowę wzniesiono w latach 1989–2002.
Narodowy Spis Powszechny 2011 odnotował 1350 mieszkańców Murowańca. W 2013 r. działalność gospodarczą prowadziło 195 podmiotów, w tym 172 osób fizycznych, 23 osób prawnych, 8 spółek handlowych. Dominowały mikroprzedsiębiostwa (0–9 osób). Tylko 4 przedsiębiorstwa zatrudniały powyżej 10 osób.
W latach 2008–2013 oddano do użytku 208 mieszkań – wszystkie w budownictwie indywidualnym. Stanowiło to ok. 14% nowych mieszkań wzniesionych w tym czasie w całej gminie, lecz bardzo dużo w kontekście dotychczasowej zabudowy wsi. W miejscowości funkcjonował punkt przedszkolny, który obejmował opieką 15 dzieci.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 84285
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 809 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Środowisko przyrodnicze Bydgoszczy. Praca zbiorowa pod red. Józefa Banaszaka, Wydawnictwo Tanan. Bydgoszcz 1996.
- ↑ a b c d e Zmiana Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania gminy Białe Błota. Urząd Gminy w Białych Błotach. maj 2010.
- ↑ Zapomnieni – zdjęcia cmentarza. [dostęp 2011-12-29].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Gmina Białe Błota. Wczoraj – dziś – jutro. Praca zbiorowa pod red. Stanisława Płotkowskiego. Urząd Gminy Białe Błota 1998. ISBN 83-87586-02-1.
- ↑ Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks mit einer geographisch-statistischen Uebersicht. Bromberg 1833.
- ↑ Jan Nepomucen Bobrowicz: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜stwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 427.
- ↑ a b Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg. Bromberg 1860.
- ↑ http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VI/811 [dostęp: 2014-10-06].
- ↑ Bydgoszcz w dobie powstania wielkopolskiego. Praca zbiorowa pod red. Zdzisława Grota. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Popularnonaukowe nr 5. Bydgoszcz 1970.
- ↑ https://web.archive.org/web/20141009004743/http://www.diecezja.bydgoszcz.pl/index.php/spis-parafii/322-murowaniec-w-rafaa-kalinowskiego [dostęp: 2014-10-06].
- ↑ Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Wszystkie dane dla miejscowości Murowaniec, powiat bydgoski, gmina Białe Błota, http://stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks.
- Siedziba gminy: Białe Błota
